Salij Jacek
Jacek (Eugeniusz) Salij (ur. 1942, Budy) - dominikanin, profesor nauk teologicznych, pisarz, publicysta. W 1960 roku rozpoczął studia teologiczne w Kolegium Filozoficzno-Teologicznym Ojców Dominikanów w Krakowie, które kontynuował w Akademii Teologii Katolickiej w Warszawie. W 1964 roku złożył śluby wieczyste, a w 1966 roku otrzymał święcenia kapłańskie. W latach 1971-1983 był duszpasterzem sekcji kultury Klubu Inteligencji Katolickiej w Warszawie. W 1973 został współpracownikiem miesięcznika „W Drodze”. W 1975 podpisał „List 59” w proteście przeciwko zmianom w Konstytucji PRL. W latach 70. i 80. publikował w niezależnych pismach, m.in. w „Zapisie” i „Aneksie”. W latach 1982–1989 działał w podziemnej Radzie Edukacji Narodowej, był duszpasterzem środowisk nauczycielskich związanych z „Solidarnością”. W 1988 został członkiem Komitetu Obywatelskiego przy Przewodniczącym NSZZ „Solidarność”.
more...
less
[00:00:08] ur. 1942 r. na Wołyniu, powiat Dubno. Jacek to imię zakonne. Ojciec Józef Salij pochodził z rodziny zasiedziałej na Wołyniu. Augustyn brał udział w powstaniu styczniowym, jego majątek skonfiskowano. Uniknął aresztowania, ukrywał się, miał czworo dzieci, w tym prapradziadka boh. Walentego, wrócił do dzieci po śmierci zony, założył nową liczną rodzinę.
[00:04:14] Pradziadek miał syna Adama, dziadka boh. – zginął w I wojnie światowej. Babcia Czeszka, katoliczka. Czesi przybywali na Wołyń, przechodzili na prawosławie, żeby móc kupić ziemię. Pradziadek został katolikiem, był kowalem. Rodzina patriotyczna.
[00:06:26] Mama urodzona w powiecie biłgorajskim. Rodzina mamy na początku I wojny światowej wywieziona na Sybir, pod granicę chińską w okolice Czyty [dziś Rosja, Kraj Zabajkalski]. Dziadek był sołtysem w Hucie Podgórnej [podkarpackie]. Powrót rodziny do domu w 1918 r., sprzedaż zrujnowanego gospodarstwa, przeprowadzka na Wołyń.
[00:08:58] W maju 1943 wywiezienie na roboty do obozu pracy do ogromnego majątku„bauera”, bezwzględny wyzysk. Przed wyjazdem z Wołynia były już nastroje antypolskie. Rodzice byli właścicielami chutoru koło wsi Buda (gmina Werba, powiat Dubno, parafia Ptycza), ojciec zbudował tam dom. Pomoc Ukrainki w ucieczce, spalone całe gospodarstwo.
[00:13:10] Na robotach przymusowych rodzice, boh. i jego siostra starsza o 2,5 roku. Próba rozdzielenia rodziny w Przemyślu. U bauera mężczyźni i kobiety mieszkali osobno. Niewolnicza praca do stycznia 1945 r., ucieczka Niemców przed frontem. Trudne warunki, noc na mrozie w nieogrzewanym kinie. Para niemieckich staruszków 19 lutego 1945 r. przyjęła rodzinę do domu. [+]
[00:17:28] Śmierć siostry w 1946 r. po długiej chorobie (rak żołądka?). W czasie pracy u bauera boh. zajmowała się 5-letnia siostrzyczka.
[00:20:57] Wyzwolenie przez Amerykanów, namawianie rodziców do wyjazdu do USA. Dojazd do Krakowa, osiedlenie w Piławie Dolnej k. Dzierżoniowa (Rychbach, Reichenbach) 16 lipca 1945 r.
[00:23:59] Czołg radziecki powracający z wojny zatrzymał się przed domem, zarżnięcie krowy. Kapitan radziecki zagrał na pianinie, spór z ojcem, zagrożenie życia. [+]
[00:26:06] Zagrożenie komunizmem. „Jak ktoś jest pijak nierób, to nie trzeba się dziwić, że do PPR należy”. Strach przed więzieniem ze strony komunistów [+]. Po śmierci Stalina w 1953 r. w dniu pogrzebu wyły syreny, uczczenie pamięci w szkole – stanie w ciszy na baczność. Dowcipy kolegi Antka.
[00:30:52] W 1958 r. (babcia Czeszka) proces biskupów czeskich, otrzymali wysokie wyroki. W I połowie lat 50. zbiorowe zbieranie stonki – obowiązkowe oddelegowanie jednej osoby z rodziny. Boh. słuchał opowieści zbierających z końca XIX w.
[00:35:56] Wybór drogi zakonnej, sytuacja zakonników. Diecezja wrocławska nie miała biskupa. Ksiądz Karol Milik fałszywie oskarżany. Uroczystości jasnogórskie 1956 r., pusty fotel aresztowanego biskupa [Wyszyńskiego]. Utrudnianie życia podróżnym – 13-godzinna kolejka po bilety. [+]
[00:42:05] Nieżyczliwość władz wobec zakonów w sierpniu 1962 r., likwidowanie zakonów. Wakacje w Jarosławiu, próba odebrania budynku małego seminarium. Polityka Gomułki. Najście milicji. Postawa o. Aleksandra Hauke h. Bosak. [+]
[00:48:39] Tysiąclecie państwa polskiego (Chrztu Polski) – budowa 1000 szkół „tysiąclatek”. Afisz na budynku niższego seminarium w Jarosławiu „Szkoła tysiąclecia” wywieszony przez seminarzystów. Reakcja ludzi i przeora. [+]
[00:52:39] Święcenia kapłańskie w 1966 r. Odmowa cenzury dotycząca napisu na obrazku prymicyjnym (motto życia). [++]. [00:55:12] Brak zaangażowania politycznego boh. Od 1971 r. kapelan sekcji kultury Klubu Inteligencji Katolickiej w Warszawie, zaangażowana politycznie młodzież, przyszli członkowie opozycji. Spotkania w każdy czwartek: msza i prelekcja nt. spraw społecznych, historii, praca wychowawcza.
[01:00:43] Naciski milicji. Teczka w IPN (pismo do urzędu paszportowego z początku lat 80.), odmowa podjęcia współpracy z SB. Współpraca z „komandosami” (Kuroń, Michnik
Blumsztajn, Toruńczyk). [+]
[01:04:11] Wprowadzenie stanu wojennego – boh. nie miał radia, 13 grudnia nie wiedział o tym. Spotkanie esbeków. Podpisanie zobowiązania do „niedziałania na szkodę Polski Ludowej”, zakaz spotkań z młodzieżą KIK. Zaświadczenie z kurii. Najście esbeków, rewizja.
[01:10:58] Najście esbeków w sobotę (19 grudnia), ukrycie się boh., wypuszczenie internowanych księży. Niedziela Palmowa w ośrodku internowania w Jaworzu. Byli tam osadzeni Mazowiecki, Drawicz
Woroszylski, Roman Zimand (felietonista ateistycznych „Argumentów”). [+]
[01:14:18] Odwiedziny u internowanych w Darłówku (kobiety przewiezione z Gołdapi). Straszenie internowanych (wywózka na Sybir, pozorowane rozstrzeliwania). Tortury z więzienia w Katowicach. Drugi raz w Darłówku – trzydniowe rekolekcje dla internowanych. Nauka o miłości nieprzyjaciół w polskiej kulturze. Następnego dnia zakaz wstępu do ośrodka. Głodówka internowanych w proteście. [+]
[01:19:04] Ks. Jan Sikorski duszpasterz w ośrodku na Białołęce – 3 maja 1982 r. powitanie nowych internowanych przywiezionych do ośrodka. [+] Pięć procesji na Boże Ciało w ośrodku w Białołęce, dla każdej grupy osadzonych na spacerniaku. Zachwyt strażnika: „ani jednego tatuażu”.
[01:22:15] „Mądry przeor” o. Michał Mroczkowski tolerował prace boh., rozmowa w Pałacu Mostowskich jako świadek. Wykład dla dominikanów, jak się zachowywać wobec służby bezpieczeństwa. Przesłuchanie, model dobry-zły milicjant.
[01:29:00] Sposoby radzenia sobie z milicjantami podczas przesłuchań [+]. Rozmowa z Michnikiem.
[01:31:18] Habilitacja w 1979 r., odsuwanie nominacji na docenta (represja władz). Ks. Helmut Juros. Lekceważenie przez boh. Urzędu ds. Wyznań, otrzymanie nominacji „pod koniec komunizmu”, minister Faron.
[01:35:04] W marcu 1982 r. dzień skupienia z grupą czołowych „solidarnościowych” nauczycieli w Laskach. Członkostwo w nieformalnej Radzie Edukacji Narodowej, przewodniczył prof. Klemens Szaniawski (mason).
[01:35:49] Prof. Adam Strzembosz, wówczas sędzia bez prawa wykonywania zawodu
organizował grupę „Solidarności” sędziów. Boh. prowadził dla nich rekolekcje. Sędzia, która doprowadziła do uniewinnienia człowieka, który podeptał czerwony sztandar. Postawy sędziów w procesach politycznych, „najważniejsze, to zrzucić z trybu”. [+]
more...
less