Leszek Zabłocki ps. „Jola” (ur. 1924, Warszawa), pochodzi z rodziny inteligenckiej. Przed wojną ukończył dwie klasy gimnazjum im. Adama Mickiewicza, należał do 3. Warszawskiej Drużyny Harcerskiej im. ks. Józefa Poniatowskiego. Podczas oblężenia Warszawy we wrześniu 1939 roku był członkiem drużyny obrony przeciwlotniczej. W czasie okupacji niemieckiej uczył się na tajnych kompletach i działał w konspiracyjnej Organizacji Wojskowej Związek Jaszczurczy. Aresztowany w nocy z 17 na 18 września 1942, brutalnie bity podczas śledztwa w siedzibie Gestapo przy Alei Szucha, trafił do więzienia na Pawiaku, gdzie w pojedynczej celi spędził cztery miesiące. W styczniu 1943 został przetransportowany do obozu koncentracyjnego na Majdanku, w kwietniu 1944 trafił do Gross-Rosen, a w lutym 1945 do obozu w Leitmeritz. Po wojnie wrócił do Warszawy i po zdaniu matury studiował ekonomię w Szkole Głównej Handlowej. Ukończywszy studia przez 50 lat pracował jako urzędnik bankowy – z tego 26 lat w Narodowym Banku Polskim. W latach 1975-1994 pracował w Banku Handlowym na stanowisku dyrektora jednego z departamentów rozliczeń zagranicznych. Po przejściu na emeryturę działa w organizacjach kombatanckich, od 2015 roku jest członkiem Rady Naczelnej Związku Żołnierzy Narodowych Sił Zbrojnych. Odznaczony m.in. Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski oraz Złotym Krzyżem Zasługi. Mieszka w Warszawie.
more...
less
[00:00:09] Autoprezentacja boh. urodzonego w Warszawie w 1924 r., szkic ścieżki zawodowej.
[00:01:05] W 1939 r. boh. miał 15 lat, ukończył druga klasę gimnazjum im. Mickiewicza. Należał do harcerstwa. Matka była nauczycielką w szkole powszechnej i została odznaczona za swoją pracę. Ojciec był urzędnikiem w hurtowni papieru. W wakacje wyjeżdżano na letnisko do Świdrów Wielkich – wyprawy rowerowe. Do 1934 r. rodzina mieszkała przy ul. Stalowej 11 – zabawy na podwórku kamienicy nr 25, gdzie mieszkała babcia. W grupie dzieciaków był syn dozorcy, żydowskie dzieci sklepikarza Herszka, wnuki przodownika policji i wnuk właścicielek mydlarni, protestantek. Język używany przez dzieci. Dziadek boh. był kierownikiem szkoły, związki rodzinne z pracownikami szkolnictwa.
[00:09:10] Podróże po Polsce przed wojną – wyjazdy nad morze do Swarzewa. Wspomnienie hydroplanów lądujących na lotnisku w Pucku. Boh. był na dwóch obozach harcerskich, zasady przyjmowania do szkół państwowych.
[00:11:12] W czerwcu 1939 r. stryj, członek zarządu fabryki Norblina, zabrał boh. na wycieczkę do Białowieży. Potem był na obozie harcerskim w Górach Świętokrzyskich – na Świętym Krzyżu było więzienie, podczas okupacji obóz dla więźniów radzieckich. W sierpniu boh. pojechał z babcią do krewnych mieszkających w Dobrzejewicach koło Torunia. Babcia wspominała jeńców francuskich, których widziała na rynku w Toruniu w 1870 r. Podczas wakacji boh. mógł się przekonać, jak wygląda praca w rolnictwie. Rekwizycja koni przez władze – powrót do Warszawy.
[00:19:07] Przygotowania do wojny – kopanie rowów przeciwlotniczych, zaklejanie szyb w oknach. 3 września [1939] boh. stał przed ambasadą angielską i krzyczał wraz z tłumem: „Niech żyje Anglia!”. Oblężenie Warszawy – ostrzał artyleryjski i naloty. Boh. należał do drużyny obrony przeciwlotniczej – gaszenie piaskiem pożarów wzniecanych przez bomby zapalające. Rodzina mieszkała na Żoliborzu, ciała ofiar chowano na podwórku przed domem. Kłopoty z żywnością – jedzenie koniny z zabitego zwierzęcia. [+]
[00:24:42] Po wkroczeniu Niemców zamknięto szkoły średnie, zarządzenia dla Polaków. Wywożenie na roboty do Niemiec. Część terenów Polski włączono do Rzeszy, niemieckie nazwy polskich nazw. W 1940 r. rozpoczęto łapanki, ludzi wywożono do Oświęcimia. Okoliczności uratowania się ojca. Alkohol podczas okupacji, kondycja boh., który wpław przepływał Wisłę. Kolega pracujący w magistracie część wypłaty otrzymywał w alkoholu.
[00:33:30] Boh. utrzymywał kontakt z Bolkiem Biernackim, zastępowym drużyny harcerskiej – początki konspiracji. Sytuacja po aresztowaniu Biernackiego. Poglądy polityczne sąsiadów z Nauczycielskiej Spółdzielni Mieszkaniowej. Ojciec podczas I wojny służył w armii rosyjskiej, po rewolucji był żołnierzem korpusu gen. Dowbora-Muśnickiego – sympatie prawicowe. Boh. wstąpił do Związku Jaszczurczego.
[00:39:10] Boh. zdał małą maturę na tajnych kompletach, w II klasie liceum został aresztowany i edukację dokończył po wojnie. Dzięki ojcu pracował jako magazynier, by nie zabrano go na roboty. Matka jednego ze szkolnych kolegów była Rosjanką, w mieszkaniu odbywały się tajne komplety – brak pomocy naukowych.
[00:44:33] Szkolenia wojskowe i polityczne w konspiracji – zagadnienie polskiej granicy na zachodzie. W 1942 r. boh. trafił do Centrum Wyszkolenia Podchorążych Piechoty – znajomość broni, terenoznawstwo, szkolenia na dowódców drużyn. Zajęcia prowadzili zawodowi wojskowi. Powstanie Narodowych Sił Zbrojnych. Aresztowanie wśród członków ruchu oporu, jeden z kolegów zginął podczas akcji.
[00:50:30] Latem 1942 w „kotle” urządzonym w mieszkaniu gen. Albrechta aresztowano koleżankę z podwórka. Jeden z sąsiadów pracował w gestapo. Boh. wyjechał do Podkowy i wrócił do domu, gdy wydawało się, że nie ma zagrożenia – aresztowanie przez gestapo nocą z 17 na 18 września. Dygresja na temat dzieciństwa Göringa. Dwaj koledzy zdołali uciec i uniknęli aresztowania – konsekwencje ucieczki Wiesława Fiedlera. W więzieniu na Pawiaku boh. był leczony po pobiciu przez dr. Lotha. [+]
[00:59:00] Na Pawiaku boh. siedział przez cztery miesiące w pojedynczej celi – opieka doktora Lotha. Przez okno celi boh. widział Niemców znęcających się nad Żydami, widział klatkę z psami, którym Niemcy rzucali jedzenie oraz wynoszenie zwłok z kostnicy. Warunki w celi. Boh. prowadził kalendarz za pomocą elementu wyłamanego z szufelki. Skutki sowieckich nalotów na Warszawę. [+]
[01:05:18] Zajęcia w celi – możliwość pisania listów. Boh. narysował szachownicę na stołku i grał w warcaby ulepionymi z chleba pionkami. Możliwość posiadania dwóch książek – czytanie Biblii. Nakaz utrzymywania czystości w celi – karne ćwiczenia za kurz na oknie – żabki ze stołkiem w rękach. Rytm dnia w więzieniu, rola więźniów funkcyjnych – przekazywanie wiadomości. Dodatkowa porcja owsianki – dożywianie więźniów przez RGO. Dwa razy dziennie boh. mógł wyjść do ubikacji i po wodę – wiadomość przekazana przez funkcyjnego. Okoliczności złożenia boh. życzeń w Wigilię. [+]
[01:16:25] 17 stycznia 1943 r. boh. został wywieziony do obozu na Majdanku – transport do obozu, warunki podczas trwającej dobę podróży. Baraki na Majdanku, warunki sanitarne, wszawica wśród więźniów – kąpiele w łaźni, odwszawianie ubrań na rurze od piecyka. Pchły na polu apelowym. Boh. chorował na tyfus – stan fizyczny po pobycie w szpitalu obozowym. [+]
[01:24:30] Zajęcia w obozie – boh. znał niemiecki i zgłaszał się jako tłumacz. Pod koniec 1943 r. wymordowano Żydów znajdujących się w obozie i boh. został pisarzem na bloku. Na początku pobytu boh. jako niepełnoletni obierał ziemniaki w obozowej kuchni – nagrody i kary za długość obierek. Potem boh. pracował jako brukarz przy układaniu chodników w cegieł. Selekcje więźniów dokonywane przez lekarza obozowego – gazowanie niezdolnych do pracy. [+]
[01:29:27] Znęcanie się nad więźniami – długotrwałe marsze. Boh. został gońcem w szpitalu i pracował do zarażenia się tyfusem. Po powrocie do zdrowia pracował ciągnąc wóz, którym transportowano różne rzeczy. Różnica między kradzieżą a „organizowaniem” oraz między więźniami z Pawiaka a złapanymi podczas łapanki. Podczas prac w ogrodach przechodzono koło miejsca, gdzie trzymano esesmańskie psy, którymi zajmowali się Żydzi ze Słowacji – wymiana warzyw na mięso, którym karmiono psy. Próba zjedzenia zastrzelonego psa. [+]
[01:35:15] Jeden z Ukraińców opowiadał o sowieckich łagrach. Do obozu przechodzili robotnicy z miasta, którzy przenosili grypsy i handlowali alkoholem. Pochodzenie pieniędzy, którymi dysponowali więźniowie. Niemcy złapali pijanego Ukraińca i wypuścili go, gdy wyjaśnił, dlaczego się upił. [+]
[01:38:55] Egzekucja więźnia za próbę ucieczki. Podział więźniów na „przeklętych Żydów” i „polskich bandytów”. Do obozu przywieziono transport Świadków Jehowy – powody pobicia jednego z nich na bloku, przemowa kapo Lipińskiego. [+]
[01:42:00] W kwietniu 1944 boh. znalazł się w grupie więźniów ewakuowanych na zachód – podróż przy otwartych drzwiach. W Radomiu boh. napisał kartkę, która dotarła do rodziny. Więzienna odzież – pasiaki i drewniaki – w Lublinie więźniom odebrano buty, dobieranie sabotów po przywiezieniu do Gross-Rosen. Przejście z dworca do obozu – na więźniów pluli członkowie Hitlerjugend. Podczas pobytu na kwarantannie boh. zachorował i trafił na rewir – podejrzenie o gruźlicę – warunki w szpitalu. Boh. został funkcyjnym na sali dla rekonwalescentów – śmierć jednego z chorych więźniów, skutki otrzymania paczki od ojca. Pobyt na bloku dla młodzieży – homoseksualizm wśród więźniów – przeniesienie na blok dla niezdolnych do ciężkiej pracy. Wśród więźniów byli księża, wspomnienie księdza Rzymełki z warszawskiego kościoła Św. Krzyża. Boh. zaprzyjaźnił się z Rosjaninem pochodzącym z Odessy. Choinka w grudniu 1944 została ozdobiona wyciętymi z czerwonego papieru czołgami i gwiazdami. [+]
[01:53:45] W obozie zamordowano kolegę, który był tatrzańskim kurierem – wykonanie wyroku śmierci. Inny kolega został zastrzelony podczas próby ucieczki. Wspomnienie Krzysztofa Radziwiłła, który trafił do karnej kompanii – dręczenie więźniów. Warunki higieniczne. Rosyjski jeniec uciekł z obozu i został zabity przez okolicznych chłopów – trupa przywieziono do obozu i powieszono. Funkcje kapo sprawowali najczęściej więźniowie kryminalni – dostęp do środków odurzających, na skutek awantury zginął jeden z kapo – publiczna egzekucja winnych. Śpiewy więźniów podczas apelu. Rozbudowa obozu w Gross-Rosen – ucieczka więźnia, Niemca. Inny więzień, Ukrainiec, został złapany w okolicach Krakowa. [+]
[02:04:55] Ewakuacja obozu w lutym 1945 r. – podróż w otwartych wagonach. Przejazd przez Drezno na dwa dni przed alianckim nalotem. Na dworcu stały pociągi z niemieckimi uciekinierami, skala ucieczki na zachód. Rozmowa z dziewczyną z Bund Deutscher Mädel (żeńskiej sekcji Hitlerjugend). Przyjazd do Leitmeritz, gdzie więźniowie budowali podziemną fabrykę zbrojeniową. Boh. pracował przy budowie domów – widok alianckich samolotów. Głód w obozie – placki kartoflane na Wielkanoc w 1945 r. [+]
[02:12:55] Więźniowie pracowali przy budowie rowów przeciwczołgowych. Jeden ze strażników spotkał wśród więźniów kolegę z jednostki z czasów I wojny światowej. Zachowanie Niemców pod koniec wojny – strach przed Armią Czerwoną. Po ucieczce strażników grupa więźniów, w tym boh., przeszła przez most na Łabie – poczucie uczestniczenia w wydarzeniach historycznych. Zachowanie Czecha, dzięki któremu boh. trafił na początek kolejki oczekujących na jedzenie.
[02:18:10] Boh. nie wiedział, co się dzieje w Polsce – podróż pociągami do kraju. Sytuacja w Bratysławie, wyjazd do Budapesztu, gdzie boh. trafił do obozu dla repatriantów. W obozie byli Polacy, Serbowie, Włosi. Skutki bijatyki podczas meczu piłki nożnej. Wyjazd do Polski – na stacji w Łupkowie boh. zorientował się, jaka jest sytuacja w kraju – plakat na dworcu namawiający partyzantów do wychodzenia z lasu.
[02:23:07] Życie w PRL – sytuacja boh. jako ofiary niemieckiego terroru. Po maturze boh. studiował w SGH i został absolwentem uczelni przed zmianą nazwy na SGPiS. W 1946 r. otrzymał pracę w Narodowym Banku Polskim – bank opłacał studia boh., który wstąpił do związku byłych więźniów obozów koncentracyjnych.
[02:27:35] Wieloletnia praca w bankowości – charakter pracy w dziale rozliczeń zagranicznych – wyjazdy do krajów komunistycznych. Negocjacje z Chińczykami, opinia na temat Chin. Boh. odszedł na emeryturę mając 70 lat – działalność kombatancka, współpraca ze Związkiem Żołnierzy Narodowych Sił Zbrojnych. Wyjazdy do Niemiec organizowane przez niemieckie Stowarzyszenie Dzieło im. Maksymiliana Kolbego – rozmowy z Niemcami.
[koniec samodzielnej relacji – świadek odpowiada na pytania]
[02:32:30] Po powrocie do Polski boh. nie działał w konspiracji. Charakter pracy w Banku Handlowym. Okoliczności dokończenia budowy Błękitnego Wieżowca.
[02:35:25] Boh. przyjechał do Warszawy – przejście na Żoliborz, gdzie mieszkali rodzice, zniszczenia stolicy.
[02:36:42] Zagrożenie śmiercią w obozie koncentracyjnym – selekcje więźniów. Niedzielne spacery kapo. Pod koniec pobytu w Gross-Rosen działała grupa teatralna. Głód w obozie – podczas pobytu na Majdanku boh. widział więźniów jedzących ziemię, na którą wylała się zupa, w Gross-Rosen widział ludzi jedzących maść znalezioną w aptece. [+]
[02:41:15] Nadzieja na koniec wojny – widok alianckich samolotów przelatujących nad obozem.
[02:42:18] Do Warszawy docierały pogłoski o przekroczeniu granicy przez Armię Czerwoną we wrześniu 1939 r.
[02:43:13] Wspomnienie defilad na Polu Mokotowskim i wzgórka, na którym stała trumna Marszałka podczas uroczystości pogrzebowych.
[02:45:00] Pierwsza żona, lekarka, wyjechała na roczne stypendium do Stanów Zjednoczonych i nie wróciła do Polski – konsekwencje w życiu zawodowym – wyjazd do Moskwy, gdzie boh. pracował przez pięć lat. Opinia na temat Rosjan i ich nacjonalizmu. Boh. widział mapy, na których granica polsko-litewska była zaznaczona jako tymczasowa.
[02:50:05] Zdanie na temat Władysława Gomułki i gen. Zygmunta Berlinga. Brat stryjeczny Wojciech Zabłocki walczył podczas powstania na Powiślu, gdzie dopływały desanty berlingowców. Jeden z kolegów był po powstaniu w obozie jenieckim na terenie Niemiec, gdzie także trafili berlingowcy – traktowanie ich przez współwięźniów.
more...
less
The library of the Pilecki Institute
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Monday to Friday, 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
The library of the Berlin branch of the Pilecki Institute
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
This page uses 'cookies'. More information
Ever since it was established, the Witold Pilecki Institute of Solidarity and Valor has been collecting and sharing documents that present the multiple historical facets of the last century. Many of them were previously split up, lost, or forgotten. Some were held in archives on other continents. To facilitate research, we have created an innovative digital archive that enables easy access to the source material. We are striving to gather as many archives as possible in one place. As a result, it takes little more than a few clicks to learn about the history of Poland and its citizens in the 20th century.
The Institute’s website contains a description of the collections available in the reading room as well as the necessary information to plan a visit. The documents themselves are only available in the Institute’s reading room, a public space where material is available free of charge to researchers and anyone interested in the topics collected there. The reading room also offers a friendly environment for quiet work.
The materials are obtained from institutions, public archives, both domestic and international social organizations, as well as from private individuals. The collections are constantly being expanded. A full-text search engine that searches both the content of the documents and their metadata allows the user to reach the desired source with ease. Another way to navigate the accumulated resources is to search according to the archival institutions from which they originate and which contain hierarchically arranged fonds and files.
Most of the archival materials are in open access on computers in the reading room. Some of our collections, e.g. from the Bundesarchiv, are subject to the restrictions on availability resulting from agreements between the Institute and the institutions which transfer them. An appropriate declaration must be signed upon arrival at the reading room in order to gain immediate access to these documents.
Before your visit, we recommend familiarizing yourself with the scope and structure of our archival, library and audio-visual resources, as well as with the regulations for visiting and using the collections.
All those wishing to access our collections are invited to the Pilecki Institute at ul. Stawki 2 in Warsaw. The reading room is open from 9–15, Monday to Friday. An appointment must be made in advance by emailing czytelnia@instytutpileckiego.pl or calling (+48) 22 182 24 75.
Please read the privacy policy. Using the website is a declaration of an acceptance of its terms.