Siemaszko Zbigniew
Zbigniew Siemaszko (ur. 1928, Lachowszczyzna, zm. 2021, Londyn) – pochodził z rodziny ziemiańskiej, przed wojną był uczniem Gimnazjum Jezuitów w Wilnie. Jesienią 1939 roku jego ojciec, Antoni Siemaszko, został aresztowany przez sowietów i osadzony w więzieniu w Berezweczu, prawdopodobnie rozstrzelano go wiosną następnego roku. W 1940 roku Zbigniew Siemaszko został deportowany do Kazachstanu. W marcu 1942 roku wstąpił do Armii Andersa i dostał przydział do 10 Dywizji Piechoty w Ługowoj. Wraz z wojskiem został ewakuowany do Persji, stacjonował w Iraku, Palestynie i Południowej Afryce, w kwietniu 1943 roku dotarł do Wielkiej Brytanii. Tam został przeniesiony do ośrodka szkoleniowego „cichociemnych” w Szkocji, gdzie został podchorążym. Od lipca 1944 roku do końca wojny pełnił funkcję radiotelegrafisty w Batalionie Łączności Sztabu Naczelnego Wodza, Kompanii Radiotelegraficznej pod Londynem. Po wojnie wstąpił do Polskiego Korpusu Przysposobienia i Rozmieszczenia. W marcu 1947 roku zdał maturę w polskim gimnazjum im. Juliusza Słowackiego w Glasgow. Został zdemobilizowany w styczniu 1948 roku. Studiował elektronikę w Polish University College i na Uniwersytecie Londyńskim. Przez 34 lata pracował w przemyśle brytyjskim. Zbigniew Siemaszko był historykiem, pisarzem i publicystą, współpracował m.in. z londyńskim „Przeglądem Powszechnym” oraz wydawanymi przez Jerzego Giedroycia „Zeszytami Historycznymi” i „Kulturą”. Był współpracownikiem Instytutu Literackiego. W swoich publikacjach podejmował tematy z zakresu historii wojskowości i II wojny światowej. Zmarł 2 lutego 2021 roku w Londynie.
more...
less
[00:00:10] Autoprezentacja boh. urodzonego w majątku Lachowszczyzna.
[00:00:58] Ojciec prowadził rodzinny majątek – relacje z chłopami, boh. znał język białoruski. Handlem zajmowali się Żydzi. Życie w majątku. Boh. uczył się w Gimnazjum Jezuitów w Wilnie, należał do kawaleryjskiego Przysposobienia Wojskowego.
[00:06:30] W 1939 r. starszy brat zdał maturę. Boh. zostawił rzeczy na stancji i wyjechał do domu na wakacje. Charakter ojca – wspomnienie lania, które boh. dostał za uderzenie parobka. W październiku 1939 ojciec został aresztowany przez milicję – rozważania na temat Białoruskiej Listy Katyńskiej.
[00:12:20] Nastroje przed wojną i polska propaganda. Zachowanie ojca po wybuchu wojny. W piątek 16 września boh. wracając z poczty przeczytał w gazecie, że Armia Czerwona koncentruje się na polskiej granicy. Sytuacja na początku sowieckiej okupacji. W czasie pierwszej deportacji wywieziono leśników i osadników wojskowych i rodzina spodziewała się wywózki – okoliczności, w jakich boh. dowiedział się o wywiezieniu rodziny, zatrzymanie na stacji kolejowej. Rozmowa po białorusku z milicjantem – różnica między zatrzymanym a aresztowanym. [+]
[00:19:55] Boh. trafił do dawnej strażnicy KOP, gdzie przetrzymywano osoby, które nie zostały deportowane razem z rodzinami. Zachowanie milicjantów. Po nawiązaniu kontaktu z rodzinami zatrzymani chcieli do nich dołączyć – list w tej sprawie do Stalina – podróż do Kazachstanu wagonem osobowym w towarzystwie milicjantów. [+]
[00:23:12] Rodzina przebywała w miasteczku nad Irtyszem i boh. woził wodę do szpitala. Pracowała w nim jedna z zesłanek, lekarka – jej dalsze losy.
[00:27:15] Droga do rodziny – w Tatarce boh. wszedł na pokład statku i dopłynął Irtyszem do Siemijarska, rys historyczny i sytuacja w miasteczku. Losy znajomego kozaka Morozowa. Boh. pracował w stacji malarycznej, której zadaniem było zatruwanie bagien ropą naftową. Rozmowy z szefem stacji Nikołajem Dołguszewem oraz buchalterem oddziału ochrony zdrowia, któremu boh. kupował wodę kolońską do picia zamiast alkoholu. [+]
[00:35:12] Matka była farmaceutką i miała na zesłaniu dyplom, ale NKWD nie pozwoliło jej pracować w aptece – czasowe zatrudnienie. Nastroje wśród zesłanych kobiet – żony wyższych oficerów rozmawiały ze sobą po francusku. Boh. przez kilka miesięcy pracował w składzie skór – odcinanie krowich uszu oraz słoniny. [+]
[00:39:30] Historia lekarza, Nikołaja Siemaszko, który był znajomym Lenina i bolszewickim ministrem ochrony zdrowia. Przyjmowanie do Armii Andersa – w komisji poborowej w Siemijarsku był naczelnik NKWD, naczelnik lokalnego biura wojskowego oraz znajoma lekarka, doktor Głodzik. Traktowanie Żydów i prawosławnych. [+]
[00:45:10] W marcu 1942 r. boh. trafił do 10 Dywizji Piechoty organizującej się w Ługowoj – sytuacja w obozie. Boh. zachorował i zameldował się u szefa stacji zbornej – przyjęcie do wojska. Oczekiwanie na wydanie angielskich mundurów – spotkanie z Henrykiem Mierzwińskim, poetą, kolegą z gimnazjum. Wspomnienie wieczoru poetów 2 Korpusu, który odbył się w Anglii po wojnie.
[00:53:30] Rozmowa Stalina z Andersem przed ewakuacją polskiego wojska. Rejsy z Krasnowodzka.
[01:00:38] Boh. znalazł się w pierwszej turze podczas ewakuacji. Warunki i nastroje w obozie w Ługowoj. W czasie ewakuacji zakazano wywożenia rubli. Wspomnienie ładowania worków z sucharami do wagonu i dokonanej kradzieży. Kara śmierci za kradzież chleba. [+]
[01:08:02] Sytuacja osób wywiezionych w czasie pierwszej i drugiej deportacji. Matka nie chciała jechać do kołchozu i została w miasteczku. Boh. pracował na zesłaniu w łaźni, gdzie dezynfekował ubrania – sposoby zwalczania insektów.
[01:12:35] Prasa w Związku Radzieckim – wiadomości z „Prawdy” i „Izwiestii”. W miasteczku była biblioteka i po jakimś czasie boh. i brat mogli z niej korzystać. Żony oficerów internowanych na Łotwie i Litwie miały kontakt z mężami.
[01:16:48] Przyjmowanie Żydów do formującej się Armii Andersa. Brak możliwości weryfikacji ludzi zgłaszających się do wojska. Kolega z batalionu, warszawiak Śmietanko, podał się za podporucznika i dopiero w Palestynie przyznał się, że nie jest oficerem. Łatwiej weryfikowano ułanów, ponieważ przed wojną była jedna podchorążówka kawalerii. Jeden z kolegów, student politechniki, podał się za analfabetę, by uczyć się czytania, a nie uczestniczyć w ćwiczeniach.
[01:23:53] Boh. zachorował na malarię, lekarka pani Głodzikowa nie miała chininy. Nikołaj Dołguszew interesował się ziołami i przygotował wywar dla boh. Praca w stacji zwalczania malarii.
[01:27:48] Warunki w obozie w Pahlevi – zapasy armii brytyjskiej z 1919 r., wyżywienie żołnierzy. Palenie ubrań, w których żołnierze przypłynęli do Persji.
[01:32:33] Droga do Palestyny. Reorganizacja oddziałów – wielu starszych mężczyzn zwolniono z wojska. Boh. zgłosił się do oddziału organizowanego przez majora Chałupę i przeszedł szkolenie operatorów radiowych, które prowadził por. Tarnowski. Wiadomość o wyjeździe do Anglii.
[01:40:15] Boh. służył w batalionie łączności, powody wyjazdu do Iraku. Pobyt w Quizil-Ribat – zetknięcie z żołnierzami, których niedawno ewakuowano z ZSRR. Incydent w kantynie z udziałem dwóch kolegów z kompanii.
[01:48:10] Po egzaminach z kompanii wybrano 60 żołnierzy, którzy mieli jechać do Anglii – droga z „Pestkami” do Palestyny. Wśród „Pestek” były też prostytutki – biskup Gawlina sprzeciwił się projektowi utworzenia wojskowego burdelu. Opinia na temat Pomocniczej Służby Kobiet.
[01:54:35] Oczekiwanie w Palestynie na transport – zaokrętowanie na holenderski statek. Podczas postoju w Durbanie boh. spotkał grupę lekarzy, którzy jechali ze Szkocji do Iraku. Dalszą drogę odbywano na pokładzie okrętu, który wiózł także włoskich jeńców. Powód pobytu w obozie przejściowym koło Cape Town w Republice Południowej Afryki. Kary za kontakty z miejscowymi kobietami.
[02:04:50] Podróż do Anglii na pokładzie „Queen Mary”. Wrażenie po przypłynięciu w kwietniu 1943 r. do Szkocji. Różnica między Armią Andersa a jednostkami stacjonującymi na terenie Wielkiej Brytanii. Boh. został skierowany do wojsk spadochronowych – intensywne szkolenie, przygotowania do skoków ze spadochronem. Boh. nigdy się nie dowiedział, dlaczego on i brat zostali wycofani ze szkolenia. Wśród odesłanych był też kolega Żukrowski, lwowiak, który odmówił wykonywania skoków ze spadochronem. [+]
[02:17:36] Boh. był doświadczonym radiotelegrafistą, po egzaminie z algebry i wiadomości wojskowych został chorążym. Wspomnienie cichociemnego Teodora Hoffmana – odprawa, którą prowadził, gdy zaczęły się loty cichociemnych do Polski. Na lot do kraju zgłosił się kolega Władysław Śmietanko.
[02:27:12] Po konferencji w Teheranie boh. czytał artykuł Mackiewicza oceniający sytuację polityczną w Europie.
[02:29:49] Podczas szkoleniowych skoków z samolotu zginął Romanowski, jeden z przyjaciół boh. [+]. Podczas szkolenia cichociemnych prowadzono m.in. kurs saperski i szkolenie wywiadowcze – wspomnienie podchorążego Błaszczyka, który zginął po zrzuceniu w Polsce.
[02:38:25] Boh. był instruktorem w ośrodku szkoleniowym. W lipcu 1944 został przeniesiony razem z bratem do Batalionie Łączności Sztabu Naczelnego Wodza, boh. był radiotelegrafistą, a brat służył w administracji. Boh. został skierowany do nasłuchu warszawskiej rozgłośni „Błyskawica”, zadania od połowy sierpnia – przesyłanie telegramów przez Włochy. Wspomnienie inżyniera Popkiewicza. Służba i czas wolny.
[02:44:04] Wiadomości były szyfrowane i boh. nie wiedział, jakie treści przekazuje. Oznaczenia telegramów w czasie powstania w Warszawie. Kontakt z Polską poprzez stację „Mewa” we Włoszech. Powody opóźnienia o dobę wiadomości o wybuchu powstania. Rozważania na temat łączności w czasie bitwy pod Tannenbergiem w 1914 r.
[02:51:06] Przejście łączności 2 Korpusu na system angielski – zachowanie gen. Andersa w czasie bitwy pod Monte Cassino.
[02:54:54] Wiadomość o wybuchu powstania nadano z Warszawy otwartym tekstem. Opinia na temat września 1939 i powstania warszawskiego. Rozmowy po wojnie z generałami: Andersem i Kopańskim.
[02:59:25] Po wojnie boh. chciał studiować, nastroje społeczne – oczekiwanie na III wojnę. Rozmowy gen. Andersa ze Stalinem – sprawa polskich oficerów zamordowanych w Katyniu i innych obozach. Projekty ewakuacji i wykorzystania Armii Andersa. Rozmowy Churchilla i Stalina w sprawie ewakuacji polskiego wojska.
[03:04:52] Po wojnie boh. spotkał się z gen. Andersem – pomoc Jerzego Giedroycia. Pytania przygotowane przed spotkaniem, m.in. o rotmistrza Klimkowskiego i Żukowa [oficer NKWD] – korzyści z jego zainteresowania muzyką jazzową.
[03:13:20] Boh. nie zapytał o karę śmierci w armii Andersa. Wspomnienie rozmów z płk. Bąkiewiczem, który przed wojną i u Andersa zajmował się wywiadem. Różnica między jeńcami wojennymi a aresztowanymi. Kulisy działań wywiadu – spotkanie Bąkiewicza i ambasadora Kota w Palestynie. Opinia Stalina o Stanisławie Kocie.
[03:22:30] Podziały środowiska polskiej emigracji w Wielkiej Brytanii – patrioci i kolaboranci. Powody decyzji o powrotach do Polski. Trudności życia emigrantów w Anglii po wojnie. Postrzeganie studiowania przez młodych Polaków. Matka nie nalegała na powrót boh. do Polski. Decyzja o pozostaniu w Wielkiej Brytanii – przyswajanie angielskiej kultury i obyczajów.
[03:29:28] Rozważania na temat współczesnego stanowiska polskich biskupów oraz polskiego nacjonalizmu.
[03:31:22] Decyzja władz sowieckich o zbrodni Katyńskiej. Wiadomość o wybuchu powstania, nadana otwartym tekstem, przyszła wieczorem 1 sierpnia – decyzja sztabu. Oficjalna wiadomość podpisana przez gen. Bora-Komorowskiego przyszła 2 sierpnia.
[03:34:05] Boh. opublikował rozmowę z gen. Andersem po jego śmierci.
[03:35:27] Wiadomości z wychodzącego w Londynie „Dziennika Polskiego”. Opinia na temat paryskiej „Kultury” i artykułów Mieroszewskiego o Rosji – zdanie boh. na temat możliwości demokracji w Rosji, różnice w pojmowaniu roli jednostki. [+]
[03:39:54] Boh. interesował się historią najnowszą, nawiązał współpracę z „Kulturą” pisząc artykuł o łączności radiowej w sztabie Naczelnego Wodza. Wspomnienie Jerzego Giedroycia. [03:43:55] Boh. dostał od warszawskiego prokuratora listę oficerów wysłanych w maju 1940 r. do Pawliszczew Boru – badania dokumentu przed napisaniem artykułu. Boh. wysłał tekst do „Kultury” i początkowo odmówiono mu druku. Rozważania na temat współczesnych historyków. Rola Jerzego Giedroycia i paryskiej „Kultury”, decyzja o zaproszeniu do współpracy m.in. Adama Michnika.
[03:52:35] Data urodzenia boh.
more...
less