Zbigniew Siemaszko (ur. 1928, Lachowszczyzna, zm. 2021, Londyn) – pochodził z rodziny ziemiańskiej, przed wojną był uczniem Gimnazjum Jezuitów w Wilnie. Jesienią 1939 roku jego ojciec, Antoni Siemaszko, został aresztowany przez sowietów i osadzony w więzieniu w Berezweczu, prawdopodobnie rozstrzelano go wiosną następnego roku. W 1940 roku Zbigniew Siemaszko został deportowany do Kazachstanu. W marcu 1942 roku wstąpił do Armii Andersa i dostał przydział do 10 Dywizji Piechoty w Ługowoj. Wraz z wojskiem został ewakuowany do Persji, stacjonował w Iraku, Palestynie i Południowej Afryce, w kwietniu 1943 roku dotarł do Wielkiej Brytanii. Tam został przeniesiony do ośrodka szkoleniowego „cichociemnych” w Szkocji, gdzie został podchorążym. Od lipca 1944 roku do końca wojny pełnił funkcję radiotelegrafisty w Batalionie Łączności Sztabu Naczelnego Wodza, Kompanii Radiotelegraficznej pod Londynem. Po wojnie wstąpił do Polskiego Korpusu Przysposobienia i Rozmieszczenia. W marcu 1947 roku zdał maturę w polskim gimnazjum im. Juliusza Słowackiego w Glasgow. Został zdemobilizowany w styczniu 1948 roku. Studiował elektronikę w Polish University College i na Uniwersytecie Londyńskim. Przez 34 lata pracował w przemyśle brytyjskim. Zbigniew Siemaszko był historykiem, pisarzem i publicystą, współpracował m.in. z londyńskim „Przeglądem Powszechnym” oraz wydawanymi przez Jerzego Giedroycia „Zeszytami Historycznymi” i „Kulturą”. Był współpracownikiem Instytutu Literackiego. W swoich publikacjach podejmował tematy z zakresu historii wojskowości i II wojny światowej. Zmarł 2 lutego 2021 roku w Londynie.
more...
less
[00:00:10] Autoprezentacja boh. urodzonego w majątku Lachowszczyzna.
[00:00:58] Ojciec prowadził rodzinny majątek – relacje z chłopami, boh. znał język białoruski. Handlem zajmowali się Żydzi. Życie w majątku. Boh. uczył się w Gimnazjum Jezuitów w Wilnie, należał do kawaleryjskiego Przysposobienia Wojskowego.
[00:06:30] W 1939 r. starszy brat zdał maturę. Boh. zostawił rzeczy na stancji i wyjechał do domu na wakacje. Charakter ojca – wspomnienie lania, które boh. dostał za uderzenie parobka. W październiku 1939 ojciec został aresztowany przez milicję – rozważania na temat Białoruskiej Listy Katyńskiej.
[00:12:20] Nastroje przed wojną i polska propaganda. Zachowanie ojca po wybuchu wojny. W piątek 16 września boh. wracając z poczty przeczytał w gazecie, że Armia Czerwona koncentruje się na polskiej granicy. Sytuacja na początku sowieckiej okupacji. W czasie pierwszej deportacji wywieziono leśników i osadników wojskowych i rodzina spodziewała się wywózki – okoliczności, w jakich boh. dowiedział się o wywiezieniu rodziny, zatrzymanie na stacji kolejowej. Rozmowa po białorusku z milicjantem – różnica między zatrzymanym a aresztowanym. [+]
[00:19:55] Boh. trafił do dawnej strażnicy KOP, gdzie przetrzymywano osoby, które nie zostały deportowane razem z rodzinami. Zachowanie milicjantów. Po nawiązaniu kontaktu z rodzinami zatrzymani chcieli do nich dołączyć – list w tej sprawie do Stalina – podróż do Kazachstanu wagonem osobowym w towarzystwie milicjantów. [+]
[00:23:12] Rodzina przebywała w miasteczku nad Irtyszem i boh. woził wodę do szpitala. Pracowała w nim jedna z zesłanek, lekarka – jej dalsze losy.
[00:27:15] Droga do rodziny – w Tatarce boh. wszedł na pokład statku i dopłynął Irtyszem do Siemijarska, rys historyczny i sytuacja w miasteczku. Losy znajomego kozaka Morozowa. Boh. pracował w stacji malarycznej, której zadaniem było zatruwanie bagien ropą naftową. Rozmowy z szefem stacji Nikołajem Dołguszewem oraz buchalterem oddziału ochrony zdrowia, któremu boh. kupował wodę kolońską do picia zamiast alkoholu. [+]
[00:35:12] Matka była farmaceutką i miała na zesłaniu dyplom, ale NKWD nie pozwoliło jej pracować w aptece – czasowe zatrudnienie. Nastroje wśród zesłanych kobiet – żony wyższych oficerów rozmawiały ze sobą po francusku. Boh. przez kilka miesięcy pracował w składzie skór – odcinanie krowich uszu oraz słoniny. [+]
[00:39:30] Historia lekarza, Nikołaja Siemaszko, który był znajomym Lenina i bolszewickim ministrem ochrony zdrowia. Przyjmowanie do Armii Andersa – w komisji poborowej w Siemijarsku był naczelnik NKWD, naczelnik lokalnego biura wojskowego oraz znajoma lekarka, doktor Głodzik. Traktowanie Żydów i prawosławnych. [+]
[00:45:10] W marcu 1942 r. boh. trafił do 10 Dywizji Piechoty organizującej się w Ługowoj – sytuacja w obozie. Boh. zachorował i zameldował się u szefa stacji zbornej – przyjęcie do wojska. Oczekiwanie na wydanie angielskich mundurów – spotkanie z Henrykiem Mierzwińskim, poetą, kolegą z gimnazjum. Wspomnienie wieczoru poetów 2 Korpusu, który odbył się w Anglii po wojnie.
[00:53:30] Rozmowa Stalina z Andersem przed ewakuacją polskiego wojska. Rejsy z Krasnowodzka.
[01:00:38] Boh. znalazł się w pierwszej turze podczas ewakuacji. Warunki i nastroje w obozie w Ługowoj. W czasie ewakuacji zakazano wywożenia rubli. Wspomnienie ładowania worków z sucharami do wagonu i dokonanej kradzieży. Kara śmierci za kradzież chleba. [+]
[01:08:02] Sytuacja osób wywiezionych w czasie pierwszej i drugiej deportacji. Matka nie chciała jechać do kołchozu i została w miasteczku. Boh. pracował na zesłaniu w łaźni, gdzie dezynfekował ubrania – sposoby zwalczania insektów.
[01:12:35] Prasa w Związku Radzieckim – wiadomości z „Prawdy” i „Izwiestii”. W miasteczku była biblioteka i po jakimś czasie boh. i brat mogli z niej korzystać. Żony oficerów internowanych na Łotwie i Litwie miały kontakt z mężami.
[01:16:48] Przyjmowanie Żydów do formującej się Armii Andersa. Brak możliwości weryfikacji ludzi zgłaszających się do wojska. Kolega z batalionu, warszawiak Śmietanko, podał się za podporucznika i dopiero w Palestynie przyznał się, że nie jest oficerem. Łatwiej weryfikowano ułanów, ponieważ przed wojną była jedna podchorążówka kawalerii. Jeden z kolegów, student politechniki, podał się za analfabetę, by uczyć się czytania, a nie uczestniczyć w ćwiczeniach.
[01:23:53] Boh. zachorował na malarię, lekarka pani Głodzikowa nie miała chininy. Nikołaj Dołguszew interesował się ziołami i przygotował wywar dla boh. Praca w stacji zwalczania malarii.
[01:27:48] Warunki w obozie w Pahlevi – zapasy armii brytyjskiej z 1919 r., wyżywienie żołnierzy. Palenie ubrań, w których żołnierze przypłynęli do Persji.
[01:32:33] Droga do Palestyny. Reorganizacja oddziałów – wielu starszych mężczyzn zwolniono z wojska. Boh. zgłosił się do oddziału organizowanego przez majora Chałupę i przeszedł szkolenie operatorów radiowych, które prowadził por. Tarnowski. Wiadomość o wyjeździe do Anglii.
[01:40:15] Boh. służył w batalionie łączności, powody wyjazdu do Iraku. Pobyt w Quizil-Ribat – zetknięcie z żołnierzami, których niedawno ewakuowano z ZSRR. Incydent w kantynie z udziałem dwóch kolegów z kompanii.
[01:48:10] Po egzaminach z kompanii wybrano 60 żołnierzy, którzy mieli jechać do Anglii – droga z „Pestkami” do Palestyny. Wśród „Pestek” były też prostytutki – biskup Gawlina sprzeciwił się projektowi utworzenia wojskowego burdelu. Opinia na temat Pomocniczej Służby Kobiet.
[01:54:35] Oczekiwanie w Palestynie na transport – zaokrętowanie na holenderski statek. Podczas postoju w Durbanie boh. spotkał grupę lekarzy, którzy jechali ze Szkocji do Iraku. Dalszą drogę odbywano na pokładzie okrętu, który wiózł także włoskich jeńców. Powód pobytu w obozie przejściowym koło Cape Town w Republice Południowej Afryki. Kary za kontakty z miejscowymi kobietami.
[02:04:50] Podróż do Anglii na pokładzie „Queen Mary”. Wrażenie po przypłynięciu w kwietniu 1943 r. do Szkocji. Różnica między Armią Andersa a jednostkami stacjonującymi na terenie Wielkiej Brytanii. Boh. został skierowany do wojsk spadochronowych – intensywne szkolenie, przygotowania do skoków ze spadochronem. Boh. nigdy się nie dowiedział, dlaczego on i brat zostali wycofani ze szkolenia. Wśród odesłanych był też kolega Żukrowski, lwowiak, który odmówił wykonywania skoków ze spadochronem. [+]
[02:17:36] Boh. był doświadczonym radiotelegrafistą, po egzaminie z algebry i wiadomości wojskowych został chorążym. Wspomnienie cichociemnego Teodora Hoffmana – odprawa, którą prowadził, gdy zaczęły się loty cichociemnych do Polski. Na lot do kraju zgłosił się kolega Władysław Śmietanko.
[02:27:12] Po konferencji w Teheranie boh. czytał artykuł Mackiewicza oceniający sytuację polityczną w Europie.
[02:29:49] Podczas szkoleniowych skoków z samolotu zginął Romanowski, jeden z przyjaciół boh. [+]. Podczas szkolenia cichociemnych prowadzono m.in. kurs saperski i szkolenie wywiadowcze – wspomnienie podchorążego Błaszczyka, który zginął po zrzuceniu w Polsce.
[02:38:25] Boh. był instruktorem w ośrodku szkoleniowym. W lipcu 1944 został przeniesiony razem z bratem do Batalionie Łączności Sztabu Naczelnego Wodza, boh. był radiotelegrafistą, a brat służył w administracji. Boh. został skierowany do nasłuchu warszawskiej rozgłośni „Błyskawica”, zadania od połowy sierpnia – przesyłanie telegramów przez Włochy. Wspomnienie inżyniera Popkiewicza. Służba i czas wolny.
[02:44:04] Wiadomości były szyfrowane i boh. nie wiedział, jakie treści przekazuje. Oznaczenia telegramów w czasie powstania w Warszawie. Kontakt z Polską poprzez stację „Mewa” we Włoszech. Powody opóźnienia o dobę wiadomości o wybuchu powstania. Rozważania na temat łączności w czasie bitwy pod Tannenbergiem w 1914 r.
[02:51:06] Przejście łączności 2 Korpusu na system angielski – zachowanie gen. Andersa w czasie bitwy pod Monte Cassino.
[02:54:54] Wiadomość o wybuchu powstania nadano z Warszawy otwartym tekstem. Opinia na temat września 1939 i powstania warszawskiego. Rozmowy po wojnie z generałami: Andersem i Kopańskim.
[02:59:25] Po wojnie boh. chciał studiować, nastroje społeczne – oczekiwanie na III wojnę. Rozmowy gen. Andersa ze Stalinem – sprawa polskich oficerów zamordowanych w Katyniu i innych obozach. Projekty ewakuacji i wykorzystania Armii Andersa. Rozmowy Churchilla i Stalina w sprawie ewakuacji polskiego wojska.
[03:04:52] Po wojnie boh. spotkał się z gen. Andersem – pomoc Jerzego Giedroycia. Pytania przygotowane przed spotkaniem, m.in. o rotmistrza Klimkowskiego i Żukowa [oficer NKWD] – korzyści z jego zainteresowania muzyką jazzową.
[03:13:20] Boh. nie zapytał o karę śmierci w armii Andersa. Wspomnienie rozmów z płk. Bąkiewiczem, który przed wojną i u Andersa zajmował się wywiadem. Różnica między jeńcami wojennymi a aresztowanymi. Kulisy działań wywiadu – spotkanie Bąkiewicza i ambasadora Kota w Palestynie. Opinia Stalina o Stanisławie Kocie.
[03:22:30] Podziały środowiska polskiej emigracji w Wielkiej Brytanii – patrioci i kolaboranci. Powody decyzji o powrotach do Polski. Trudności życia emigrantów w Anglii po wojnie. Postrzeganie studiowania przez młodych Polaków. Matka nie nalegała na powrót boh. do Polski. Decyzja o pozostaniu w Wielkiej Brytanii – przyswajanie angielskiej kultury i obyczajów.
[03:29:28] Rozważania na temat współczesnego stanowiska polskich biskupów oraz polskiego nacjonalizmu.
[03:31:22] Decyzja władz sowieckich o zbrodni Katyńskiej. Wiadomość o wybuchu powstania, nadana otwartym tekstem, przyszła wieczorem 1 sierpnia – decyzja sztabu. Oficjalna wiadomość podpisana przez gen. Bora-Komorowskiego przyszła 2 sierpnia.
[03:34:05] Boh. opublikował rozmowę z gen. Andersem po jego śmierci.
[03:35:27] Wiadomości z wychodzącego w Londynie „Dziennika Polskiego”. Opinia na temat paryskiej „Kultury” i artykułów Mieroszewskiego o Rosji – zdanie boh. na temat możliwości demokracji w Rosji, różnice w pojmowaniu roli jednostki. [+]
[03:39:54] Boh. interesował się historią najnowszą, nawiązał współpracę z „Kulturą” pisząc artykuł o łączności radiowej w sztabie Naczelnego Wodza. Wspomnienie Jerzego Giedroycia. [03:43:55] Boh. dostał od warszawskiego prokuratora listę oficerów wysłanych w maju 1940 r. do Pawliszczew Boru – badania dokumentu przed napisaniem artykułu. Boh. wysłał tekst do „Kultury” i początkowo odmówiono mu druku. Rozważania na temat współczesnych historyków. Rola Jerzego Giedroycia i paryskiej „Kultury”, decyzja o zaproszeniu do współpracy m.in. Adama Michnika.
[03:52:35] Data urodzenia boh.
more...
less
The library of the Pilecki Institute
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Monday to Friday, 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
The library of the Berlin branch of the Pilecki Institute
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
This page uses 'cookies'. More information
Ever since it was established, the Witold Pilecki Institute of Solidarity and Valor has been collecting and sharing documents that present the multiple historical facets of the last century. Many of them were previously split up, lost, or forgotten. Some were held in archives on other continents. To facilitate research, we have created an innovative digital archive that enables easy access to the source material. We are striving to gather as many archives as possible in one place. As a result, it takes little more than a few clicks to learn about the history of Poland and its citizens in the 20th century.
The Institute’s website contains a description of the collections available in the reading room as well as the necessary information to plan a visit. The documents themselves are only available in the Institute’s reading room, a public space where material is available free of charge to researchers and anyone interested in the topics collected there. The reading room also offers a friendly environment for quiet work.
The materials are obtained from institutions, public archives, both domestic and international social organizations, as well as from private individuals. The collections are constantly being expanded. A full-text search engine that searches both the content of the documents and their metadata allows the user to reach the desired source with ease. Another way to navigate the accumulated resources is to search according to the archival institutions from which they originate and which contain hierarchically arranged fonds and files.
Most of the archival materials are in open access on computers in the reading room. Some of our collections, e.g. from the Bundesarchiv, are subject to the restrictions on availability resulting from agreements between the Institute and the institutions which transfer them. An appropriate declaration must be signed upon arrival at the reading room in order to gain immediate access to these documents.
Before your visit, we recommend familiarizing yourself with the scope and structure of our archival, library and audio-visual resources, as well as with the regulations for visiting and using the collections.
All those wishing to access our collections are invited to the Pilecki Institute at ul. Stawki 2 in Warsaw. The reading room is open from 9–15, Monday to Friday. An appointment must be made in advance by emailing czytelnia@instytutpileckiego.pl or calling (+48) 22 182 24 75.
Please read the privacy policy. Using the website is a declaration of an acceptance of its terms.