Bronisława Bukowiec z d. Piter (ur. 1932, Rajbrot) opowiada historię małżeństwa żydowskiego, uciekinierów z getta w Bochni, gdzie stracili swoje małe dzieci. Przyjęła ich pod swój dach matka pani Bronisławy i przygotowała dla nich kryjówkę („bunkier”) pod podłogą. Mimo licznych donosów i rewizji, udało im się przetrwać szczęśliwie do końca wojny. Pani Bronisława wspomina trudne lata okupacji, strach i głód, odważną postawę matki walczącej zarówno o życie ukrywanych Żydów, jak i o przeżycie rodziny. Opowiada o starszym bracie, który został wywieziony na roboty do Niemiec oraz ojcu, który niedługo przed wojną wyemigrował zarobkowo do Francji i prawdopodobnie tam zginął podczas wojny. W wypowiedzi pojawiają się wspomnienia na temat targu w Bochni, działających w okolicy partyzantów oraz akcji pacyfikacyjnej gestapo, w której spalono dom gospodarza z dobytkiem.
00:00:10 Rodzice przed wojną pracowali w gospodarstwie we wsi Rajbrot. Mieszkali tam też Żydzi, którzy z czasem „się wyprowadzili”. Boh. pamięta drewniany dom żydowski, stary Żyd z długą brodą chodził i mówił o śmierci głodowej. Miał syna Chaskiela. Podczas wojny już nie było Żydów we wsi.
00:01:49 Stary Żyd nie był przyjaźnie nastawiony do Polaków. Żydzi w Wiśniczu mieszkali na dwóch ulicach wokół kirkutu. Polacy zwykli mawiać do Żydów: „Wasze kamienice, nasze ulice”.
00:03:34 Nikt nie przewidział, że wojna będzie trwała tak długo. Był głód, przymusowe kontyngenty zboża i krowy.
00:05:21 Pomaganie Żydom: Żyd ukryty wśród tyczek z pnącą fasola i grochem przyszedł do domu boh. i spytał mamę boh. Marię o babcię Najbrodzką, prosił o przechowanie na kilka dni. Brat boh. Tadeusz wstawił się za nimi. Żydzi zostali kilka dni, potem poszli do sąsiadów Kuźmów, ale wrócili po kilku dniach.
00:07:23 Wykopywanie bunkra dla Żydów w podłodze domu – zamiast podłogi było klepisko, „lepianka”, podkładanie stempli, żeby się nie zawaliło. Bunkier służył za schronienie w chwilach zagrożenia, gdy był spokój, Żydzi siedzieli w stajni/chlewiku, a latem przebywali na strychu, w słomie. Zimą mieszkali w bunkrze w domu. Otwór wentylacyjny. [++]
00:09:25 Brat mamy pomagał im kopać bunkier. Żydzi opowiadali, że uciekli z getta w Bochni przez las w Kopalinach. Pili po drodze wodę ze strumienia z gumowego pantofla, jedli nasiona rzepaku i karpiel (brukiew), droga przez 3 dni.
00:12:30 Rodzina Kuźmów: Józef Kuźma, Milka (Emilka) Kuźma. Zgoda matki boh. na pomoc Żydom – zostali do końca wojny: Blima i Motek (Marcin) – byli w średnim wieku, mieli 4 dzieci, równolatkowie mamy boh.
00:15:23 Dzieci ukrywających się Żydów zostały wywiezione z getta bocheńskiego, ukrywali się tylko rodzice. Matka żydowska tęskniła za dziećmi, brała boh. i jej siostrę Kasię na kolana, czesała im włosy.
00:18:08 Propozycja mamy, żeby żydowska rodzina się ochrzciła. Opowieść Siostry Faustyny o ochrzczonej Żydówce. Tęsknota Żydówki za dziećmi. [+]
00:20:49 Żydzi nie przychodzili na jedzenie, nosiło się im na strych albo do bunkra. Jedzenie: czasem same kartofle, naleśniki, pierogi, kasza pęczak z fasolą. Mama dbała o pożywienie Żydów.
00:23:36 Ludzie podejrzewali, że w domu boh. są Żydzi, mama dobrze się maskowała. Zadenuncjowanie partyzantów z Mulowca. Sąsiad Franciszek Gąska słyszał męski głos w domu boh., doniósł do władz, matka usłyszała o tym w mleczarni i kazała się wszystkim schować. Strach matki. [+]
00:26:40 Matka udawała, że mężczyzna pomagał jej mleć ziarno.
00:27:51 Brawurowa konfrontacja matki z Franciszkiem Gąską [++].
00:29:42 Zabezpieczenie domu pod nieobecność domowników. Przyjście policjanta, przepytywanie sąsiadów. Najście Niemców, ucieczka matki z domu, przesłuchiwanie dzieci. Dobry Niemiec. [+]
00:33:23 Uratowanie krowy – dobry Niemiec kazał uciekać z krową do lasu zamiast na spęd. Żydów szukali w domu boh. ludzie sołtysa, kilkunastu sąsiadów z Rajbrotu. Odważna postawa matki w konfrontacji z Franciszkiem Gąską.
00:35:55 Wszechobecny strach, posłuszeństwo wobec rodziców.
00:38:08 Losy brata Tadeusza – był wywieziony do Niemiec, pracował u bauera, doił krowy, podkradał jajka kurom, dobra rodzina niemieckich gospodarzy, puścili go do Polski jeszcze przed końcem wojny.
00:40:40 Żydzi ukrywali się w domu boh. od 1942-43 roku do końca wojny. Brat po powrocie z Niemiec spotkał ich jeszcze w domu, kupował im niemieckie gazety. Wkroczenie Rosjan w styczniu [1945 r.]. Powrót brata do Polski.
00:42:48 Po wyzwoleniu Żydzi chcieli wrócić do swojego drewnianego domu w Bochni. Poszukiwania rodziny Motka – Beckerów – nikt nie przeżył. Ze strony Blimy przeżyło dwoje kuzynów, którzy mieszali w Krakowie przy ul. Bożego Ciała. Dom w Bochni sprzedano, z czasem wyjechali do Belgii. Czasem dawali stare ubrania. Żal matki związany z postawą rodziny Beckerów – wyjechali bez pożegnania.
00:46:05 Brak pracy przed wojną, wyjazd ojca boh. do Francji za pracą. Bracia matki we Francji: Wojciech, Józef, Jan. Ojciec nie wrócił, prawdopodobnie zginął na wojnie we Francji.
00:48:40 Bieda i głód w czasie wojny. Mama chodziła piechotą do Bochni w drewniakach na targ sprzedawać jajka. Boh. też sprzedawała – raz Niemiec zabrał jej jajka, krzyczała na niego.
00:49:44 Stosunki polsko-niemieckie, polityka historyczna nt. obozów zagłady.
00:51:02 Między Rajbrotem a Kamionką [Małą] działali partyzanci – zostali wydani. Gestapo zorganizowało akcję odwetową – podpalili dom, gospodarz spłonął razem z dobytkiem, płaczący na popiołach pies. [+]
więcej...
mniej
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Warszawie
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Pon. - Pt. 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Berlinie
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Wt. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
Ta strona wykorzystuje pliki 'cookies'. Więcej informacji
W Archiwum Instytutu Pileckiego gromadzimy i udostępniamy dokumenty w wersji cyfrowej. Zapisane są w nich losy obywateli polskich, którzy w XX wieku doświadczyli dwóch totalitaryzmów: niemieckiego i sowieckiego. Pozyskujemy kopie cyfrowe dokumentów, których oryginały znajdują się w zbiorach wielu instytucji polskich i zagranicznych, m.in.: Bundesarchiv, United Nations Archives, brytyjskich National Archives i polskich archiwów państwowych. Budujemy w ten sposób centrum wiedzy i ośrodek kompleksowych badań nad II wojną światową i podwójną okupacją w Polsce. Dla naukowców, dziennikarzy, ludzi kultury, rodzin ofiar i świadków zbrodni oraz wszystkich innych zainteresowanych historią.
Portal internetowy archiwum.instytutpileckiego.pl prezentuje pełny katalog naszych zbiorów. Pozwala się po nich poruszać z wykorzystaniem funkcji pełnotekstowego przeszukiwania dokumentów. Zawiera także opisy poszczególnych obiektów. Z treścią dokumentów zapoznać się można tylko w czytelniach Biblioteki Instytutu Pileckiego w Warszawie i w Berlinie, w których nasi pracownicy służą pomocą w przypadku pytań dotyczących zbiorów, pomagają użytkownikom w korzystaniu z naszych katalogów internetowych, umożliwiają wgląd do materiałów objętych ograniczeniami dostępności.
Niektóre dokumenty, np. te pochodzące z kolekcji Bundesarchiv czy Ośrodka Karta, są jednak objęte ograniczeniami dostępności, które wynikają z umów między Instytutem a tymi instytucjami. Po przybyciu do Biblioteki należy wówczas dopełnić formalności, podpisując stosowne oświadczenia, aby uzyskać dostęp do treści dokumentów na miejscu. Informacje dotyczące ograniczeń dostępu są zawarte w regulaminie Biblioteki. Przed wizytą zachęcamy do zapoznania się z zakresem i strukturą naszych zasobów archiwalnych, bibliotecznych i audiowizualnych, a także z regulaminem[hiperłącze] pobytu i korzystania ze zbiorów.
Wszystkich zainteresowanych skorzystaniem z naszych zbiorów zapraszamy do siedziby Instytutu Pileckiego przy ul. Stawki 2 w Warszawie. Biblioteka jest otwarta od poniedziałku do piątku w godzinach 9.00–15.00. Przed wizytą należy się umówić. Można to zrobić, wysyłając e-mail na adres czytelnia@instytutpileckiego.pl lub dzwoniąc pod numer (+48) 22 182 24 75.
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Berlinie znajduje się przy Pariser Platz 4a. Jest otwarta od wtorku do piątku w godzinach 10.30–17.30. Wizytę można odbyć po wcześniejszym umówieniu się, wysyłając e-mail na adres bibliothek@pileckiinstitut.de lub dzwoniąc pod numer (+49) 30 275 78 955.
Prosimy zapoznać się z polityką prywatności. Korzystanie z serwisu internetowego oznacza akceptację jego warunków.