Wojciech Pijanowski (ur. 1953), jego dziadkowie Antoni i Władysława Nagórkowie w czasie okupacji ukrywali w domu w Otwocku czterech Żydów. Rodzicom pomagały córki, w tym matka Wojciecha Pijanowskiego, która przywoziła do domu jedzenie z Warszawy. Ukrywani Żydzi przeżyli okupację i po wojnie wyjechali z Polski. Jednym z ocalonych był Beniamin Krochmalik, fryzjer z Kołbieli, który jako jedyny ze swojej rodziny przetrwał wojnę, a po jej zakończeniu wyjechał do Australii. Historię tę opowiedział dla kanału „Świadkowie epoki” także syn Beniamina, Robert Krochmalik.
[00:00:17] Autoprezentacja boh. urodzonego w 1953 r.
[00:00:47] Prezentacja dziadków: Władysławy i Antoniego Nagórków, którzy mieszkali w Otwocku Kresach – położenie domu na zalesionej działce. Dziadek znał sprzed wojny Beniamina Krochmalika, jednego z ukrywanych Żydów, który podczas Holokaustu stracił całą rodzinę. Dziadkowie ukrywali w piwnicy cztery osoby, które nocami wychodziły na dwór. [+]
[00:03:34] Przedstawienie dziadków, rodziców mamy boh., którą miała wtedy kilkanaście lat i była uczennicą szkoły handlowej w Warszawie. Mama nie zabierała do szkoły podręczników, by w teczce przywozić z Warszawy jedzenie – powody kupowania żywności poza Otwockiem. [wzruszenie boh., gdy mówi o mamie].
[00:06:50] Beniamin Krochmalik był przed wojną fryzjerem w Kołbieli, dziadek miał furmankę, którą woził towary, mógł być klientem Beniamina Krochmalika. Dziadek wiózł Krochmalików bryczką do ślubu. Rozważania na temat heroizmu dziadków. [+]
[00:09:34] Boh. jako dziecko słuchał opowieści mamy o wydarzeniach, w których brała udział. Mama zawsze płakała opowiadając o przywożeniu jedzenia z Warszawy. Boh. znał także opowieści dziadków, ale nie był to temat, do którego chętnie wracali. Ludność żydowska w przedwojennym Otwocku, żydowskie sanatoria. [+]
[00:11:43] Powody pomocy udzielonej Żydom przez dziadków. Beniamin Krochmalik pierwszy raz przyjechał do Polski w latach 70. – w tym czasie miał kontakt z Żydem, który ukrywał się w domu Nagórków, a potem wyjechał do Argentyny. Cała czwórka ukrywająca się u dziadków przeżyła wojnę. Beniamin Krochmalik trafił do Niemiec, skąd wyjechał do Australii.
[00:16:05] Dom, w którym mieszkali dziadkowie, babcia dostała jako wiano. Drewniany budynek przywieziono do Otwocka z gór, w latach 80. został podpalony, dziś zostało tylko zagłębienie w ziemi po piwnicy. Dziadek ukrywał Żydów także w budynkach gospodarczych. W czasie okupacji gospodarstwo dziadków nie było przeszukiwane, dom stał na uboczu, na zadrzewionej działce. Refleksja na temat zaufania. W dzień Żydzi przebywali w piwnicy, nocami wychodzili z domu.
[00:22:25] Opowieści dziadka o getcie w Otwocku, część budynków po wojnie rozebrano. Boh. chodził do szkoły podstawowej wybudowanej w 1936 r., która w czasie okupacji znajdowała się na terenie getta. Mama i jej siostra Teresa chodziły do tej samej szkoły i miały żydowskich kolegów. Stosunek mamy do społeczności żydowskiej.
[00:25:30] Pierwsze spotkanie z Beniaminem Krochmalikiem w połowie lat 70. – wizyta mamy i boh. w hotelu „Forum”, wyjazd do Otwocka – reakcja Beniamina Krochmalika na widok domu. Boh. nie uczestniczył w jego rozmowie z dziadkiem i mamą – polszczyzna Beniamina Krochmalika. Współczesne spotkanie z Robertem Krochmalikiem, synem Beniamina. W 1977 r. boh. nie puszczono z wojska na pogrzeb dziadka Antoniego. W 1981 r. boh. stawiał dom – wizyta Beniamina Krochmalika i reakcja na widok wykończenia pomieszczeń. [+]
[00:30:30] Sytuacja w rodzinie pod koniec życia dziadków – babcia została w starym domu, a dziadek przeprowadził się do starszej córki, która zbudowała dom na tej samej działce. Ciotka Teresa Wolska chciała się spotkać z Robertem, synem Beniamina i spotkała się z nim w ostatnim dniu swojego życia.
[00:33:15] Po zakończeniu wojny część Żydów, w tym Beniamin Krochmalik, wyjechała do Niemiec, stamtąd wyjeżdżali do różnych krajów – Beniamin Krochmalik zamieszkał w Australii. [+]
[00:34:59] Mama ukończyła szkołę handlową. Gdy wyszła za mąż, ojciec kupił jej sklepik przy ul. Wiejskiej. Potem mama pracowała w urzędzie. Ciocia Teresa przeprowadziła się do Warszawy.
[00:37:01] Babcia w czasie okupacji chodziła do rodziny mieszkającej w Karczewie po żywność.
[00:38:42] Dom dziadków stał przy ul. Wiejskiej 38. Zaradność babci Nagórkowej, dziadek Nagórko bardzo dbał o swoje konie – wiózł do ślubu państwa Krochmalików. Mama miała kontakt z ukrywającymi się Żydami, przynosiła im jedzenie do piwnicy.
[00:44:57] Rozmowa z Robertem Krochmalikiem – kwestia zagrożenia życia Żydów, ale też i Polaków, którzy im pomagali.
[00:46:00] Babcia Nagórkowa pochodziła z zamożnej chłopskiej rodziny z Karczewa, jej ojciec był dostawcą siana dla carskiej armii. W 1936 r. babcia dostała dom od swoich rodziców. Refleksje na temat postawy dziadków, wspomnienie babci, jej charakter. W latach 60. nie chwalono się pomocą udzielaną Żydom podczas wojny. [+]
[00:50:00] Siostra boh. jest w posiadaniu pamiętników pisanych przez mamę, ale boh. ich nie widział. Relacje w rodzinie.
[00:53:11] Babcia jest pochowana w Karczewie, dziadek w Otwocku.
[00:53:53] Pomoc udzielana Żydom podczas okupacji – postrzeganie jej w latach 60. i współcześnie. Wielokulturowość społeczeństwa – opinia boh.
[00:58:11] Dziadkowie byli ludźmi religijnymi, drogi zawodowe członków rodziny. Boh. jest dumny z dziadków, którzy zaprezentowali podczas okupacji prawdziwie chrześcijańską postawę. Wspomnienie babci Władysławy Nagórko.
więcej...
mniej
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Warszawie
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Pon. - Pt. 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Berlinie
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Wt. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
Ta strona wykorzystuje pliki 'cookies'. Więcej informacji
W Archiwum Instytutu Pileckiego gromadzimy i udostępniamy dokumenty w wersji cyfrowej. Zapisane są w nich losy obywateli polskich, którzy w XX wieku doświadczyli dwóch totalitaryzmów: niemieckiego i sowieckiego. Pozyskujemy kopie cyfrowe dokumentów, których oryginały znajdują się w zbiorach wielu instytucji polskich i zagranicznych, m.in.: Bundesarchiv, United Nations Archives, brytyjskich National Archives i polskich archiwów państwowych. Budujemy w ten sposób centrum wiedzy i ośrodek kompleksowych badań nad II wojną światową i podwójną okupacją w Polsce. Dla naukowców, dziennikarzy, ludzi kultury, rodzin ofiar i świadków zbrodni oraz wszystkich innych zainteresowanych historią.
Portal internetowy archiwum.instytutpileckiego.pl prezentuje pełny katalog naszych zbiorów. Pozwala się po nich poruszać z wykorzystaniem funkcji pełnotekstowego przeszukiwania dokumentów. Zawiera także opisy poszczególnych obiektów. Z treścią dokumentów zapoznać się można tylko w czytelniach Biblioteki Instytutu Pileckiego w Warszawie i w Berlinie, w których nasi pracownicy służą pomocą w przypadku pytań dotyczących zbiorów, pomagają użytkownikom w korzystaniu z naszych katalogów internetowych, umożliwiają wgląd do materiałów objętych ograniczeniami dostępności.
Niektóre dokumenty, np. te pochodzące z kolekcji Bundesarchiv czy Ośrodka Karta, są jednak objęte ograniczeniami dostępności, które wynikają z umów między Instytutem a tymi instytucjami. Po przybyciu do Biblioteki należy wówczas dopełnić formalności, podpisując stosowne oświadczenia, aby uzyskać dostęp do treści dokumentów na miejscu. Informacje dotyczące ograniczeń dostępu są zawarte w regulaminie Biblioteki. Przed wizytą zachęcamy do zapoznania się z zakresem i strukturą naszych zasobów archiwalnych, bibliotecznych i audiowizualnych, a także z regulaminem[hiperłącze] pobytu i korzystania ze zbiorów.
Wszystkich zainteresowanych skorzystaniem z naszych zbiorów zapraszamy do siedziby Instytutu Pileckiego przy ul. Stawki 2 w Warszawie. Biblioteka jest otwarta od poniedziałku do piątku w godzinach 9.00–15.00. Przed wizytą należy się umówić. Można to zrobić, wysyłając e-mail na adres czytelnia@instytutpileckiego.pl lub dzwoniąc pod numer (+48) 22 182 24 75.
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Berlinie znajduje się przy Pariser Platz 4a. Jest otwarta od wtorku do piątku w godzinach 10.30–17.30. Wizytę można odbyć po wcześniejszym umówieniu się, wysyłając e-mail na adres bibliothek@pileckiinstitut.de lub dzwoniąc pod numer (+49) 30 275 78 955.
Prosimy zapoznać się z polityką prywatności. Korzystanie z serwisu internetowego oznacza akceptację jego warunków.