Kazimiera Jarosz jest żoną Józefa Jarosza, którego rodzice w latach 1943-45 ukrywali w rodzinnym gospodarstwie w Stańkowej 14 osób pochodzenia żydowskiego. Mąż pani Kazimiery pomagał w ukrywaniu Żydów i za tę działalność otrzymał medal „Sprawiedliwego wśród Narodów Świata”. Pani Kazimiera uzupełnia opowieść męża o wątek zrzuconych w okolicy radzieckich partyzantów i ich pobyt w gospodarstwie teściów oraz nawiązuje do „spraw kobiecych” dotyczących kobiet w ukrywanej grupie Żydów. Opisuje też niemiecki nalot na dom mieszkańca sąsiedniej wsi, u którego ukrywał się jeden Żyd oraz dramatyczny los obydwu mężczyzn. Państwo Jaroszowie są małżeństwem od ponad 60 lat. Mają dwoje dzieci i mieszkają w rodzinnym gospodarstwie pani Kazimiery w Męcinie.
[00:00:10] Bohaterka, żona Józefa Jarosza, mieszka od urodzenia w Męcinie w swoim rodzinnym gospodarstwie. Małżeństwo wychowało córkę i syna, mieszka razem w górach od ponad 60 lat. Historię rodziny Jaroszów, dotyczącą ukrywania w domu Żydów podczas okupacji, bohaterka poznała dzięki opowieści męża, który jako 12-latek pomagał rodzicom w opiece nad ukrywanymi [w rodzinnym gospodarstwie męża w Stańkowej].
[00:02:30] Odpowiedzialność męża i umiejętność dotrzymania tajemnicy. Prowadzenie gospodarstwa przez rodzinę męża. Historia nocnej podróży 12-letniego męża boh., wpadnięcia w zaspę i odkopywania koni ze śniegu. Boh. wyraża zdziwienie, że teściowie tak narażali małego chłopca. Wizyty u teściów po ślubie i zwiedzanie piwnicy, w której ukrywano Żydów. Opis wnętrza.
[00:05:30] Mąż boh. przywoził im czasem czereśnie i jabłka. W piwnicy było ciemno. Hania, jedna z ukrywanych dziewczynek żydowskich pytała, czym jest wpadający przez lufcik promień słońca. Inna dziewczynka (Anka) zaczęła płakać, gdy obok domu Jaroszów przechodził sąsiad [Piotrek]. Spytał teścia [Franciszka], czy przechowuje Żydów. Teść zaprzeczył, ale wieczorem rodzina debatowała, co zrobić, bo sąsiad był w partyzantce i mógł ich wydać. Brat matki [Ani?] i mąż boh. poszli do matki sąsiada, która żyła w wielkiej zgodzie z ojcem. Powiedzieli jej, że jest zima i Żydzi nie mają gdzie uciekać. Matka sąsiada powiedziała synowi, że jak któremuś z Żydów w piwnicy u Franka spadnie włos z głowy, to „ja w ciebie pierwsze widły wbiję”. Syn usłuchał. [++]
[00:08:00] Dawniej rodzice mieli posłuch. Później, gdy Ania płakała, matka zatykała jej buzię. Piotrek nie doniósł na Żydów, ale po wojnie doniósł na swojego brata, że ma broń w studni. Jeden z Żydów (Zygmunt) był wykształcony i nie siedział ciągle w piwnicy. Razem z Franciszkiem Jaroszem rozmawiali, a gdy ktoś przychodził, Zygmunt udawał, że przyszedł do Franciszka, pełniącego w okolicy funkcje weterynarza, zapytać o bydło.
[00:10:50] Wspomnienie Zygmunta, który mieszkał w Krakowie, niedawno zmarł. Obecne stosunki z Żydówką Anką, jej córka Tamara jest w Izraelu z dziećmi. Przyjęcie z okazji wręczenia mężowi boh. odznaczenia w Nowym Sączu. Wizyty delegacji w piwnicy, w której ukrywali się Żydzi, w Stańkowej.
[00:12:30] Relacje rodziny boh. z ludnością żydowską. Modlitwa w piwnicy w obrządku polskim i żydowskim, za dusze zmarłych.
[00:14:00] Historia partyzantów radzieckich, którzy w 1944 roku byli zrzucani ze spadochronami. Przychodzili do domów i domagali się jedzenia i noclegu. Teściowa boh. pracowała dzień i noc, piekła chleb. Radzieckich partyzantów ulokowano na strychu w stajni naprzeciwko Żydów. W nocy wychodzili, w ciągu dnia spali. Podczas ich pobytu w gospodarstwie Żydzi w ogóle nie mogli wychodzić z piwnicy. Trwało to ok. 2 tyg.
[00:16:00] Po tym czasie ukrywający się Żydzi odzyskali możliwość wieczornego wychodzenia z piwnicy. W lesie mieli wybudowany namiot z jodeł i w razie przyjazdu Niemców szli tam z piwnicy, żeby się ukryć. Któregoś dnia teść jechał ze zbożem razem z synem Józkiem i zobaczyli w Żbikowicach dom otoczony przez Niemców. Okazało się, że właściciel przechowywał tam na strychu jednego Żyda. Dom podpalono. Niemcy czekali, gotowi oddać strzał, aż Żyd i właściciel wybiegną z domu. Nie wybiegli, obydwaj się spalili. [++] Podczas powrotu do domu Franciszek Jarosz zemdlał na wozie na myśl, co by się stało, gdyby ktoś doniósł na nich. Późniejszy niepokój teściów boh. i uciszanie ukrywanych.
[00:20:00] Opowieści boh. podczas współczesnych spotkań polsko-żydowskich. Pytania o odwagę i hipotetyczną gotowość na powtórzenie dzieła teścia ratującego Żydów. Po wojnie ludzie ratujący Żydów nie zawsze się do tego przyznawali, bo było to przedmiotem drwin i pomówień finansowych. Żydzi uciekający z getta często nie mieli ze sobą zupełnie nic. Zamożność Żydów przechowywanych w domu męża. Tłumaczenia teścia, dlaczego wozi tyle jedzenia.
[00:23:00] Rozmowa z Żydówkami w Krakowie. „Sprawy kobiece” w piwnicy - matka cięła stare poszewki i prześcieradła i każda z kobiet w piwnicy dostawała „deputat”, który matka co miesiąc w ukryciu, prała i suszyła.
[00:25:30] Historia Marii, „drugiej mamy” Franciszka Jarosza, który w momencie małżeństwa był wdowcem z pięciorgiem dzieci. Narodziny dwóch córek z nowego związku – jedna z nich miała trzy miesiące, gdy Żydzi wyprowadzili się z domu teściów boh. Dziś ma żal, że nie dostała odznaczenia.
[00:28:00] Noszenie jedzenia Żydom przez siostrę męża, Staszkę. Wynoszenie odchodów. Modlitwy żydowskiego dziadka o ocalenie rodziny, po wyzwoleniu - scena wielkiej radości w polu na śniegu. [+]
[00:31:00] Współczesne nagłośnienie sprawy Polaków pomagających Żydom. Dawniej nikt nie myślał o rozgłosie. Wystarczyłoby donieść do partyzantów, aby ci się z Żydami rozprawili, zabrali ich buty itp. Zabicie przez partyzantów w sąsiednim domu chłopaka, rzekomo Ukraińca. Zagrzebali go w lesie, był rok 1944. Konflikty partyzantów między sobą. Znalezienie w lesie zmasakrowanych zwłok. [wypowiedź męża boh. – Józefa Jarosza] [+]
[00:34:00] Spotkanie w Krakowie i rozmowa z mężczyzną, który ukrywał 4 Żydów - opisywał, że każdy z nich miał swój pokój, a przechowywanie przebiegało spokojnie. Przedstawienie historii ukrywania przez rodzinę Jaroszów.
more...
less
The library of the Pilecki Institute
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Monday to Friday, 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
The library of the Berlin branch of the Pilecki Institute
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
This page uses 'cookies'. More information
Ever since it was established, the Witold Pilecki Institute of Solidarity and Valor has been collecting and sharing documents that present the multiple historical facets of the last century. Many of them were previously split up, lost, or forgotten. Some were held in archives on other continents. To facilitate research, we have created an innovative digital archive that enables easy access to the source material. We are striving to gather as many archives as possible in one place. As a result, it takes little more than a few clicks to learn about the history of Poland and its citizens in the 20th century.
The Institute’s website contains a description of the collections available in the reading room as well as the necessary information to plan a visit. The documents themselves are only available in the Institute’s reading room, a public space where material is available free of charge to researchers and anyone interested in the topics collected there. The reading room also offers a friendly environment for quiet work.
The materials are obtained from institutions, public archives, both domestic and international social organizations, as well as from private individuals. The collections are constantly being expanded. A full-text search engine that searches both the content of the documents and their metadata allows the user to reach the desired source with ease. Another way to navigate the accumulated resources is to search according to the archival institutions from which they originate and which contain hierarchically arranged fonds and files.
Most of the archival materials are in open access on computers in the reading room. Some of our collections, e.g. from the Bundesarchiv, are subject to the restrictions on availability resulting from agreements between the Institute and the institutions which transfer them. An appropriate declaration must be signed upon arrival at the reading room in order to gain immediate access to these documents.
Before your visit, we recommend familiarizing yourself with the scope and structure of our archival, library and audio-visual resources, as well as with the regulations for visiting and using the collections.
All those wishing to access our collections are invited to the Pilecki Institute at ul. Stawki 2 in Warsaw. The reading room is open from 9–15, Monday to Friday. An appointment must be made in advance by emailing czytelnia@instytutpileckiego.pl or calling (+48) 22 182 24 75.
Please read the privacy policy. Using the website is a declaration of an acceptance of its terms.