Stanisława Czekajło (ur. 1926, Lwów) jest córką żołnierza Legionów Polskich. W 1940 roku wraz z rodziną została deportowana na Syberię. W lipcu 1943 wstąpiła do 1. Dywizji Kościuszkowskiej. W szeregach Samodzielnego Batalionu Kobiecego im. Emilii Plater brała udział w walkach o przyczółek warecko-magnuszewski, Wał Pomorski i Kołobrzeg. Podczas forsowania Odry została ranna w nogę.
00:00:06 Autoprezentacja boh. urodzonej w 1926 r. Ojciec był wojskowym, matka położną.
00:00:34 Rodzina mieszkała w dobrach Karoliny Lanckorońskiej w Komarnie, dom sąsiadował z dworem hrabiny. Najstarsza siostra Katarzyna, mieszkała we Lwowie. Wspomnienie rzeki Wereszycy.
00:03:23 Sytuacja Ukraińców na Kresach po I wojnie światowej. Przedstawienie rodziców: Anna i Jan Czekajłowie. Boh. miała sześć sióstr, mama leczyła ziołami, stawiała bańki i odbierała porody.
00:06:00 Rzeki na Ukrainie. Sytuacja polityczna na Ukrainie po zakończeniu I wojny.
00:08:16 1 września 1939 – boh. dowiedziała się o wybuchu wojny z radia. Przed wybuchem wojny zbierano fundusze na obronę kraju. Wspomnienie walk w Gdańsku i na Westerplatte.
00:11:03 Niemieckie i sowieckie czołgi spotkały się na moście na Wereszycy. Występ primabaleriny Galiny Ułanowej na zmontowanej platformie. W domu boh. przez kilkanaście dni stacjonowali Niemcy. Początek sowieckiej okupacji.
00:15:26 Najstarsza siostra, mieszkająca we Lwowie, przyjechała odwiedzić rodzinę. 10 lutego 1940 r. do domu weszli sowieccy żołnierze, którzy powiedzieli, że nie trzeba pakować rzeczy, bo zabierają ich tylko na przesłuchanie. Deportacja rodziny, także najstarszej siostry z niemowlęciem – kąpiele dziecka w wodzie z rozmrażanych sopli lodu. Długa podróż w głąb Związku Radzieckiego, warunki w wagonie, kipiatok i „zupa” dawana zesłańcom. Przesiadka z pociągu do sań, spotkania z miejscową ludnością. Przyjazd do baraku – opis wnętrza. [+]
00:22:43 Spisywanie przywiezionych osób. Kąpiel zesłańców w bani. Przywitanie przez władze obozu, przydziały pracy. Boh. przebywała nad rzeką Dolna Tunguzka. Ojciec został wyznaczony do wyczyszczenia studni i potem zachorował – leczenie w szpitaliku, gdzie jedynym lekiem był nadmanganian potasu. Wiosną zaczęły nadchodzić listy z Polski – wiadomości o późniejszych deportacjach. Budowa mostu bez gwoździ. [+]
00:29:28 Boh. prała odzież w przeręblu. Śmierć głodowa na przednówku – pierwszy zmarł pan Bober, pochówek w śniegu. Właściwości śniegu na Syberii. Pomoc dla Polaków po amnestii, wiadomości o tworzeniu polskiego wojska. Przyjazd do Barnaułu, gdzie mieściła się ambasada, przejazd do Buzułuku – boh. nie zdążyła przed ewakuacją polskiego wojska.
00:35:02 Na Syberii rodzice boh. posadzili marchew i ziemniaki – postawy innych Polaków. Boh. nie chciała wracać z Buzułuku nad Dolną Tunguzkę. Walki 2 Korpusu we Włoszech.
00:42:12 Śmierć gen. Sikorskiego. Informacje o powstawaniu Armii Berlinga, przejazd do stacji Diwowo – przeprawa promem do Sielc nad Oką, reakcja na widok polskiej flagi. Boh. wcielono do 2 Dywizji Piechoty im. Henryka Dąbrowskiego. Działalność kapelana ks. Kubsza. Spotkanie z siostrą Elżbietą, która na Syberii ciężko chorowała. Boh. dostała przydział do batalionu kobiecego, siostrę przyjęto do pracy w kuchni. Pierwsze zajęcia były prowadzone przez nielicznych polskich podoficerów i Rosjan. Głównym radiotelegrafistą był inż. Berkus – dyscyplina podczas szkolenia radiotelegrafistów. [+]
00:50:30 Wspomnienie Wandy Wasilewskiej i kpt. Lipskiego. Ewakuacja polskich sierot do Indii przez Hankę Ordonównę. Umundurowanie żołnierek kobiecego batalionu. Polskie sieroty w Indiach – koleżanka Franciszka Maziak zamieszkała w Meksyku, a jej brat w Anglii.
00:56:28 Boh. nie walczyła pod Lenino, 2 Dywizja dopiero składała przysięgę – wygląd Wandy Wasilewskiej, która brała udział w uroczystości.
00:58:13 Boh. odbyła szkolenie jako radiotelegrafistka – specyfika pracy, alfabet Morse’a. Wolny czas żołnierek – wymiana usług: mężczyźni czyścili karabiny, a kobiety podszywały im za to kołnierzyki. Praca przy telegrafie, telefonie. Wyjścia platerówek na potańcówki. Przysięga 2 Dywizji Piechoty w obecności Wandy Wasilewskiej. Wspomnienie czynu Zoi Kosmodiemianskiej. Boh. pisała żołnierzom listy do domów, a w zamian czyszczono jej karabin.
01:04:51 Boh. brała udział w walkach o Puławy i o przyczółek warecko-magnuszewski. Podczas przeprawy przez Wisłę wielu żołnierzy utonęło. Niemieckie naloty na Kiwerce, podczas których zginęło wiele koni używanych do transportu.
01:08:50 Boh. została ranna 16 marca. Walki o Kołobrzeg – zdobywanie niemieckich umocnień. Ranna w nogę, trafiła do radzieckiego szpitala w Nowogardzie – zachowanie pielęgniarek i rekonwalescentów. Dowódca szpitala chciał, by boh. została w nim jako pielęgniarka. Zdobycie Berlina.
01:15:00 Adres na zesłaniu: Krasnojarski Kraj, poczta Kuczerowka, baraki Czistaja Łań.
01:16:00 Podczas walki o przyczółek warecko-magnuszewski dowódca boh. został ciężko ranny, zawieszenie broni między żołnierzami walczących stron.
01:19:07 Walki o Wał Pomorski.
01:20:06 Boh. dowiedziała się o końcu wojny od dowódcy szpitala – reakcja żołnierzy. Zdobycie Berlina, podział Niemiec na strefy okupacyjne. Boh. chciała zobaczyć Reichstag i pomimo rany w nodze dostała się do miasta. Spotkanie z polskimi żołnierzami, którzy przeszli z Armii Andersa do Legii Cudzoziemskiej.
01:25:13 Trudności po wojnie z powodu walki w szeregach 1 Armii WP. Odnalezienie członków rodziny – jedna z sióstr mieszkała w Katowicach. Ojciec i szwagier zmarli na zesłaniu. Boh. była tłumaczką przysięgłą z języka rosyjskiego i ukraińskiego.
more...
less
The library of the Pilecki Institute
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Monday to Friday, 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
The library of the Berlin branch of the Pilecki Institute
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
This page uses 'cookies'. More information
Ever since it was established, the Witold Pilecki Institute of Solidarity and Valor has been collecting and sharing documents that present the multiple historical facets of the last century. Many of them were previously split up, lost, or forgotten. Some were held in archives on other continents. To facilitate research, we have created an innovative digital archive that enables easy access to the source material. We are striving to gather as many archives as possible in one place. As a result, it takes little more than a few clicks to learn about the history of Poland and its citizens in the 20th century.
The Institute’s website contains a description of the collections available in the reading room as well as the necessary information to plan a visit. The documents themselves are only available in the Institute’s reading room, a public space where material is available free of charge to researchers and anyone interested in the topics collected there. The reading room also offers a friendly environment for quiet work.
The materials are obtained from institutions, public archives, both domestic and international social organizations, as well as from private individuals. The collections are constantly being expanded. A full-text search engine that searches both the content of the documents and their metadata allows the user to reach the desired source with ease. Another way to navigate the accumulated resources is to search according to the archival institutions from which they originate and which contain hierarchically arranged fonds and files.
Most of the archival materials are in open access on computers in the reading room. Some of our collections, e.g. from the Bundesarchiv, are subject to the restrictions on availability resulting from agreements between the Institute and the institutions which transfer them. An appropriate declaration must be signed upon arrival at the reading room in order to gain immediate access to these documents.
Before your visit, we recommend familiarizing yourself with the scope and structure of our archival, library and audio-visual resources, as well as with the regulations for visiting and using the collections.
All those wishing to access our collections are invited to the Pilecki Institute at ul. Stawki 2 in Warsaw. The reading room is open from 9–15, Monday to Friday. An appointment must be made in advance by emailing czytelnia@instytutpileckiego.pl or calling (+48) 22 182 24 75.
Please read the privacy policy. Using the website is a declaration of an acceptance of its terms.