Edward Müller (ur. 1958, Gdańsk) w sierpniu 1980 uczestniczył w strajku w Zakładach Przemysłu Cukierniczego „Pomorzanka”. W latach 1982-1985 był współzałożycielem i członkiem Zakładowego Komitetu Oporu w ZPC Pomorzanka oraz wydawcą podziemnego pisma ZKO. Od lipca do listopada 1982 działał w Okręgowym Komitecie Oporu „S” Regionu Słupskiego. W listopadzie 1982 został powołany do Wojskowego Obozu Specjalnego w Chełmnie n. Wisłą. 9 grudnia 1982 aresztowany, a 11 lutego 1983 skazany wyrokiem Sądu Pomorskiego Okręgu Wojskowego w Bydgoszczy na 1 rok i 8 miesięcy więzienia w zawieszeniu na 4 lata i karę grzywny. W lutym 1985 został powtórnie aresztowany i skazany wyrokiem Sądu Wojewódzkiego dla m.st. Warszawy na 1 rok i 2 miesiące więzienia, wyszedł na wolność w październiku 1985. Zwolniony z pracy, kilkukrotnie skazywany przez kolegium ds. wykroczeń. Od 1985 roku zatrudniony w prywatnej firmie w Słupsku, od 1986 w Zakładach Wykonawstwa Sieci Energetycznej. W marcu 1986 uciekł podczas zatrzymania, poszukiwany listem gończym ukrywał się w Gdańsku, Kartuzach i okolicznych miejscowościach. W październiku 1986 ujawnił się na mocy amnestii. Od 1986 współzałożyciel i przewodniczący MKK „S” w Słupsku. Od 1987 pracownik Wojewódzkiej Stacji Krwiodawstwa (po 1989 Regionalne Centrum Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa w Słupsku). W latach 1987-1989 współzałożyciel i przewodniczący Międzyregionalnej Komisji Koordynacyjnej „S” Pomorza Środkowego Koszalin-Słupsk
podjął współpracę z Komitetem Helsińskim w Polsce. W 1988 zorganizował niezależną pierwszomajową demonstrację, rozbitą przez ZOMO. Organizował kolonie dla dzieci działaczy opozycji.
więcej...
mniej
[00:00:10] ur. 13 października 1958 r. w Gdańsku, rodzina 11-osobowa. Rodzice pochodzili z Kresów wschodnich: ojciec z woj. stanisławowskiego, matka z żytomierskiego. Ojciec w 1939 r poszedł na wojnę, internowany na Węgrzech, trafił do obozu pracy w Rzeszy. Mama trafiła w 1942 r. do tego samego obozu, tam się poznali, wrócili razem do Polski, osiedli w Gdańsku. Boh. skończył szkołę w Gdańsku. Parafia pw. Zmartwychwstania pańskiego, silny wpływ na całą rodzinę. Ojciec pracował w Stoczni Gdańskiej na wydziale K1, mama w MZK. W 1977 r. boh. rozpoczął zasadniczą służbę wojskową w Nowym Dworze Mazowieckim jako radiotelegrafista/radiooperator w Wojskach Ochrony Powietrznej, potem w Słupsku i Gubinie.
[00:02:25] Śmierć ojca. Przeprowadzka do Słupska w lipcu 1980 r. Wybuch strajków w Gdańsku. 16 sierpnia 1980 r. ślub w Słupsku, wesele w bazie wojskowej w Redzikowie – w czasie wesela wyjazd milicji z bazy do Gdańska. Rozpoczęcie pracy w Zakładach Przemysłu Cukierniczego „Pomorzanka”, powołanie tam NSZZ „Solidarność”. Petycja w sprawie usunięcia ze stanowiska dyrektora Stanisława Grabki, boh. odmówił.
[00:05:14] Boh. wychował się w Gdańsku na osiedlu, gdzie mieszkała Anna Kurska z synami Jackiem i Jarkiem, Jolanta Kwaśniewska, bracia Rybiccy, kpt Hodysz. Nieufność współpracowników. Wydarzenia bydgoskie w marcu 1981 r., pobicie działaczy „S” przez milicję, strajk generalny w Polsce. Zaangażowanie boh. w straży pracowniczej przy komisji regionalnej „S” przy zakładach naprawy maszyn rolniczych w Słupsku, poznanie działaczy słupskich: Mirosława Pająka, Zenona Lasonia, Marka Karolaka, Marka Kozłowskiego.
[00:07:48] Główna działalność boh. w „S” miała miejsce po 13 grudnia 1981 r. Przestraszona rodzina, przeciwna zaangażowaniu. Boh. razem z Edwardem Żyłą wynieśli i ukryli dokumentację NSZZ „S” w ZPC „Pomorzanka” [Zakład Przemysłu Cukierniczego], druk ulotek. 16 grudnia [1981] znaczki „S” z czarnym kirem, wezwanie do komisarzy wojskowych, zwolnienie dyscyplinarne z pracy, przywrócony do pracy po odwołaniu. Sąd pracy w Sławnie.
[00:10:31] Organizacja komitetu oporu w ZPC, współpracowniczki Elżbieta Szymankiewicz, Wanda Dołęga. Paweł Połeć, Roman Pączek, Henryk Grządzielski razem z boh. organizowali okręgowy komitet oporu na terenie województwa słupskiego, ogłoszenie w gazetce „OKO” (Okręgowy Komitet Oporu) – numery z indeksem „w” jak „wojenny”. Mobilizacja boh. do jednostki sepersko-pontonowej w Chełmnie. Wręczenie wezwania przez funkcjonariuszy MSW, nie wojska. Wojskowy obóz internowania w Chełmnie, ok. 300 osób, skoszarowani nad Wisłą, układanie pontonów w zimnie.
[00:14:09] Strajk głodowy w jednostce, próba złamania protestujących, areszt wojskowy w Koszalinie, prokurator Bełza. Zakład karny w Szczecinku – boh. w mundurze wśród kryminalnych, 4 łóżka na 12 osadzonych, materace z siana. Zakład karny w Słupsku, proces sądowy. Skazanie na 1 rok 8 miesięcy, nakaz powrotu do jednostki wojskowej, która została rozwiązana, zwolnienie z wojska, powrót do pracy. [+]
[00:20:35] Załamanie się działalności „S”, cała struktura organizacyjna w pełni inwigilowana przez UB, wyjazdy ludzi na emigrację. Próby wygonienia boh. z Polski. Aresztowania prewencyjne kilka razy w roku. Współpraca z Anną Kurską i Józefem Wyszyńskim, próba zorganizowania Gryfa Pomorskiego. Szkolenie w Szwajcarii Kaszubskiej prowadzone przez żołnierzy AK i WiN, jak przetrwać przesłuchania i tortury. Alina Pienkowska. Szkolenie w Bieszczadach z przekraczania granicy polsko-czechosłowackiej, kontakty z działaczami Karty 77. Górale Węglarza.
[00:25:02] Wyjazd do Warszawy, punkt kontaktowy na Mokotowie, kocioł i wpadka boh. i Jacka Torbicza. Trzy tygodnie w Pałacu Mostowskich, numer w celi: 7. Osiem miesięcy więzienia na Rakowieckiej. Wśród współwięźniów: mordercy Jerzego Popiełuszki (Pękala), kpt Hodysz. Krzyk Pękali. Wyuzdane klawiszki, upokarzanie więźniarek, poniżanie, fingowane badania ginekologiczne. [++]
[00:29:45] Cele dwuosobowe z parkietem dla osób współpracujących i 15-osobowe dla niepokornych. Szykany więzienne, próba załamania psychicznego, tortury psychiczne. Obrońca Piotr Łukasz Andrzejewski, Johann i Anna Bogucka-Skowrońska. W październiku 1985 r. wyrok 14 miesięcy pozbawienia wolności. Wyjście z więzienia, witające tłumy na ulicy. Ostrzeżenia matki. [+]
[00:33:50] Maria Słowikowska – rozmowy przez okno. Powrót do działalności drukarskiej „Solidarności Regionu”.
[00:35:48] Powrót do Słupska w listopadzie 1985, w lutym 1986 r. zatrzymanie, ucieczka boh. z pierwszego piętra domu przy ul. Mostnika, nieufność działaczy „S”. Agent UB Piotr Piskozub wprowadzony w struktury „S” przez boh. Odmówienie pomocy boh. przy ukrywaniu się. Pomogli Janusz Łaździn i Małgorzata Mikulińska – wyjazd do Kartuz, kurier od Anny Kurskiej, przejazd do miejscowości Wiele.
[00:39:28] Kontakt od Krzysztofa Dowgiałło. Oficjalny status osoby ukrywającej się – uznanie przez władze „S” – korzystanie z mieszkań i funduszy podziemia, charakteryzacja, trening zmiany danych osobowych, podrobione dokumenty. Kontakt: Alina Pienkowska. Główna kwatera w Sopocie w willi koło komitetu PZPR.
[00:41:40] W październiku 1986 r. charakteryzatorzy z teatru lalkowego w Gdańsku – nierozpoznany przez kolegów w Słupsku [+]. Odmowa wyjazdu na Zachód. Boh. został współpracownikiem Komitetu Helsińskiego, przeszkolony, ujawnienie.
[00:44:20] Budowa nowej struktury „S” w Słupsku: Mieczysław [Mędrzycki], Stanisław Kozieradzki, Jolanta Joachimiak (Szczypińska), Wojciech Rajkowski. Tadeusz Wołyniec – w 1987 utworzenie Międzyregionalnej Komisji Koordynacyjnej Pomorza Środkowego Koszalin-Słupsk, wydawanie prasy podziemnej: „Oko”, „Ucho”, „Pobudka”, „Ślad”, dobra organizacja siatki. Wpadka syna Wandy Dołęgi. [+]
[00:47:45] Koszty psychiczne i emocjonalne działalności podziemnej – „wyjęte z życiorysu” 8 lat. Niedocenienie przez społeczeństwo, rozpad rodzin. [+]
[00:50:15] W sierpniu 1987 r. w kościołach, prasie podziemnej, rozgłośniach radiowych polskojęzycznych na Zachodzie ogłoszono powstanie Międzyregionalnej Komisji Koordynacyjnej Pomorza Środkowego Koszalin-Słupsk. Przewodniczącym został boh., zastępcą Tadeusz Wołyniec. Wezwanie przez UB, zakaz działalności, odmowa boh. Przekazanie [po latach] dokumentów do szczecińskiego i gdańskiego oddziału IPN. Rozbudowa struktur – powiększanie obszaru działalności. Białogard – odsłonięcie tablicy ks. Jerzego Popiełuszki w 1987 r. Akcja milicji, zatrzymania uczestników, strach. Bp Jeż ostrzegał boh. przed narażaniem na ryzyko życia i zdrowia ludzi. Trudność budowania zaangażowanego społeczeństwa. [+]
[00:57:36] W 1988 r. częstsze spotkania działaczy z różnych regionów: Bogdan Borusewicz, Bogdan Lis, Krzysztof Dowgiałło, Jan Hałas, Wojciech Rajkowski, boh. i Tadeusz Wołyniec. Ustalenia, co ma być po upadku komuny. Spacyfikowana manifestacja 1 maja 1988 r. Strajki w całym kraju. Wspomnienie strajków w sierpniu 1980 r. Nieudany pierwszy Okrągły Stół jesienią 1988 r.
[01:02:13] Pomysł utworzenia Komitetów Obywatelskich, spotkania z doradcami „S”: Geremek, Wielowieyski, Wujec, Józef Ślisz, Bujak, powołanie boh. do Krajowej Komisji Wykonawczej „S”. Ponowna rejestracja „S” w kwietniu 1989 r. Tworzenie komitetów obywatelskich na bazie Klubów Inteligencji Katolickiej przez byłych działaczy „S” – konflikt z podziemną „S”. Negocjacje Borusewicza. Listy kandydatów, walka o miejsca do Sejmu i Senatu.
[01:06:50] Głosowanie Komitetu Obywatelskiego w Słupsku i Koszalinie – nikt z działaczy „S” podziemnej nie został wybrany. Krajowy Komitet Wyborczy Lecha Wałęsy. Przemówienie boh., ustalenia Ślisza i Lityńskiego. Kandydaci z Koszalina: Bogumił Pałka („S” Rolników Indywidualnych) i Franciszek Sak. Henryk Grządzielski i Jan Król wstrzymali się od głosowania nad kandydaturą gen. Jaruzelskiego na prezydenta RP. Podziały w komitetach wyborczych.
[01:10:34] Po wyborach parlamentarnych 4 czerwca [1989] druga tura. Wygrana Grządzielskiego w II turze wyborów do senatu. Tworzenie biur poselsko-senatorskich OKP, rozłam w Słupsku. Wybór na szefa biura poselskiego Marka Zagalewskiego, pasierba oficera SB płk Skóry. Początki demokracji.
[01:13:45] Wybory samorządowe w maju 1990, kolejne konflikty z KO „S”, konfrontacja z parlamentarzystami z OKP. Senatorowie Anna Boguska-Skowrońska, Henryk Grządzielski i poseł Jan Król vs boh. Wygrana Zarządu Regionu „S” przeciwko Komitetowi Obywatelskiemu „S”. Rządy „S” w Słupsku przez 4 lata. Konflikt boh. z Zarządem Regionu.
[01:17:18] Ocena tamtych wydarzeń. Wybór momentu, gdy trzeba stanąć przeciwko władzy.
[01:19:28] Imiona rodziców: Bronisława z domu Natajewska i Józef Müller. W domu dzieci nie były dopuszczane do spotkań opozycyjnych. Wydarzenia Grudnia 1970. Ojca i części rodzeństwa nie było w domu, brat wrócił z tarczą milicyjną i lampą strażacką. [Tadeusz] Pabian, ojciec Aliny Pienkowskiej, porąbał je, zakopane w lesie. Komunikat o wprowadzeniu godziny milicyjnej w Trójmieście. [+]
[01:23:20] Zezwolenie władz na obchodzenie świąt Bożego Narodzenia. Świętowanie w milczeniu. [+] Wieś ojca w woj. stanisławowskim na Kresach była polsko-ukraińsko-żydowska. We wsi matki, Małym Koblinie [Malyi Kobylin] k. Owrucza pow. Żytomierz, ponad 95 proc. stanowili Polacy. W 1939 r. ojciec wyrzucony na wojnę przez swoich rodziców. Pułk stanisławowski. Internowany na Węgrzech, obozy pracy w Nodrach i Muldachim [?], pracował jako kowal. Po wejściu Niemców na Węgry w 1940 r. polscy jeńcy szeregowcy i starsi szeregowcy wywiezieni do obozów pracy. Do Nodrach trafiła w 1942 r. też młodzież z okolicy Stanisławowa, m.in. Bronisława, mama boh., ślub z ojcem w obozie.
[01:29:30] Jedyne wspomnienia mamy z czasu wojny: masowe gwałty dziewcząt przez Niemców i Rosjan [+]. Po wojnie brak kontaktu z rodzinami pozostałymi na Kresach, mama jako jedyna wyjechała do Polski. Siostry mamy mieszkają w Moskwie i Małym Koblinie.
[01:32:12] Zajęcia polityczno-wychowawcze w wojsku. Technikum Przemysłu Okrętowego. Żołnierze spod Monte Cassino przepełnieni chęcią zemsty. Żołnierze alianccy rozstrzeliwali Niemców, którzy zgwałcili kobiety w obozie [+]. Rodzice bali się wspominać czasy wojny. Boh. dwukrotnie pojechał do ZSRR w latach 70. – zapamiętane łany lnu i kamieniołomy. Zasady podróżowania po ZSRR. [+]
[01:38:47] „Fala” w wojsku, gnębienie młodych żołnierzy. Nie wszyscy przełożeni na to pozwalali, próby samobójcze wśród gnębionych żołnierzy. Jednostka w Nowym Dworze Mazowieckim.
[01:43:20] 23 Batalion radiotechniczny w Słupsku. Ślub boh. w sierpniu 1980 r. – część rodziny nie dojechała na wesele z powodu strajków. Prowokacyjne pytanie o świętowanie Dnia Wojska Polskiego na grobie poległych 21 tys. oficerów polskich w Katyniu.
[01:48:05] Boh. nie organizował strajków w sierpniu 1980. Deputat na słodycze do podziału w rodzinie, brat przyjechał do boh. po cukierki 12 grudnia 1981. W kościele na mszy rano 13 grudnia boh. dowiedział się o wprowadzeniu stanu wojennego. Przygnębienie starszych ludzi.
[01:52:31] Instrukcja „S” nt. dezinformacji wojska i milicji na wypadek stanu wojennego: przekręcanie drogowskazów, nazwisk na listach lokatorów, zdejmowania numerów budynków, klatek schodowych. Przepustki na przemieszczanie się między miastami.
[01:55:10] W stanie wojennym trudności w przekonaniu ludzi do działalności w „S”, wykruszanie się członków, emigracja wewnętrzna, niepłacenie składek, utrata wiary w sens działalności. W 1984 r. zanik struktur „S” w całym kraju, zostały tylko w dużych ośrodkach. To trwało do momentu zamordowania ks. Jerzego Popiełuszki – wtedy masowy napływ młodych ludzi do „S”.
[02:01:00] Agenci UB podczas obrad Okrągłego Stołu – kontrowersje. „Zdrajcy z Magdalenki”. „Zdrajca Lech Wałęsa”.
[02:04:08] Porwanie i morderstwo ks. Jerzego Popiełuszki. Tłum na pogrzebie, szykanowanie uczestników przez milicję, utrudnienia w poruszaniu się. Podniosła atmosfera. Wsparcie kolejarzy. Moment pokoju i pojednania.
[02:08:10] Poruszenie młodych ludzi w chwili morderstwa ks. Popiełuszki. Jan Paweł II przywódcą duchowym „Solidarności”. Msze Popiełuszki dla studentów, nagrania jego homilii na kasetach wydawanych w drugim obiegu. [+]. Nie ma monopolu na nazwę „Solidarność”. Nowa „Solidarność” (proponowana przez obecnego kandydata na prezydenta) bez Kościoła, wartości i wiary. Chcą ja tworzyć najbogatsi.
więcej...
mniej
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Warszawie
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Pon. - Pt. 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Berlinie
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Wt. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
Ta strona wykorzystuje pliki 'cookies'. Więcej informacji
W Archiwum Instytutu Pileckiego gromadzimy i udostępniamy dokumenty w wersji cyfrowej. Zapisane są w nich losy obywateli polskich, którzy w XX wieku doświadczyli dwóch totalitaryzmów: niemieckiego i sowieckiego. Pozyskujemy kopie cyfrowe dokumentów, których oryginały znajdują się w zbiorach wielu instytucji polskich i zagranicznych, m.in.: Bundesarchiv, United Nations Archives, brytyjskich National Archives i polskich archiwów państwowych. Budujemy w ten sposób centrum wiedzy i ośrodek kompleksowych badań nad II wojną światową i podwójną okupacją w Polsce. Dla naukowców, dziennikarzy, ludzi kultury, rodzin ofiar i świadków zbrodni oraz wszystkich innych zainteresowanych historią.
Portal internetowy archiwum.instytutpileckiego.pl prezentuje pełny katalog naszych zbiorów. Pozwala się po nich poruszać z wykorzystaniem funkcji pełnotekstowego przeszukiwania dokumentów. Zawiera także opisy poszczególnych obiektów. Z treścią dokumentów zapoznać się można tylko w czytelniach Biblioteki Instytutu Pileckiego w Warszawie i w Berlinie, w których nasi pracownicy służą pomocą w przypadku pytań dotyczących zbiorów, pomagają użytkownikom w korzystaniu z naszych katalogów internetowych, umożliwiają wgląd do materiałów objętych ograniczeniami dostępności.
Niektóre dokumenty, np. te pochodzące z kolekcji Bundesarchiv czy Ośrodka Karta, są jednak objęte ograniczeniami dostępności, które wynikają z umów między Instytutem a tymi instytucjami. Po przybyciu do Biblioteki należy wówczas dopełnić formalności, podpisując stosowne oświadczenia, aby uzyskać dostęp do treści dokumentów na miejscu. Informacje dotyczące ograniczeń dostępu są zawarte w regulaminie Biblioteki. Przed wizytą zachęcamy do zapoznania się z zakresem i strukturą naszych zasobów archiwalnych, bibliotecznych i audiowizualnych, a także z regulaminem[hiperłącze] pobytu i korzystania ze zbiorów.
Wszystkich zainteresowanych skorzystaniem z naszych zbiorów zapraszamy do siedziby Instytutu Pileckiego przy ul. Stawki 2 w Warszawie. Biblioteka jest otwarta od poniedziałku do piątku w godzinach 9.00–15.00. Przed wizytą należy się umówić. Można to zrobić, wysyłając e-mail na adres czytelnia@instytutpileckiego.pl lub dzwoniąc pod numer (+48) 22 182 24 75.
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Berlinie znajduje się przy Pariser Platz 4a. Jest otwarta od wtorku do piątku w godzinach 10.30–17.30. Wizytę można odbyć po wcześniejszym umówieniu się, wysyłając e-mail na adres bibliothek@pileckiinstitut.de lub dzwoniąc pod numer (+49) 30 275 78 955.
Prosimy zapoznać się z polityką prywatności. Korzystanie z serwisu internetowego oznacza akceptację jego warunków.