Modrzejewska Joanna

Świadkowie Epoki

IP/DF/SE/2122

27 listopada 2024, Łódź

1:46

Joanna Modrzejewska z d. Grankowska (ur. 1936, Warszawa) pochodzi z rodziny inteligenckiej: jej ojciec był oficerem Wojska Polskiego, a matka stomatologiem. Lata okupacji spędziła w Warszawie, podczas powstania warszawskiego została wraz z matką zasypana w piwnicy. Po kapitulacji powstania znalazły się w obozie Dulag 121 w Pruszkowie, uciekły z transportu w Kielcach, dotarły do rodziny w Chącznie, następnie zamieszkały na stałe w Łodzi. Ojciec wrócił w 1945 r. z oflagu. W 1953 roku pani Joanna zdała maturę w żeńskim gimnazjum. W wieku 18 lat wyszła za mąż za Andrzeja Modrzejewskiego, inżyniera włókiennictwa
w 1954 roku urodziła córeczkę. W 1957 r. zaczęła pracę w Biurze Handlu Zagranicznego TEXTILIMPEX i jeździła na delegacje zagraniczne w Europie oraz w Kuwejcie, Egipcie, Libii, Australii i Singapurze. W latach 90. przeszła na emeryturę. Jest mamą, babcią i prababcią.

[00:00:10] Ur. 4 stycznia 1936 r. w Warszawie, prawnuczka Marii Konopnickiej. Dziadek ze strony mamy, Jan Konopnicki, miał sześcioro dzieci. Rodzice mieszkali w Warszawie, ojciec oficer WP, „najszczęśliwsze lata przed wojną”. Ojciec ranny w kampanii wrześniowej, leżał w niemieckim szpitalu, skierowany do oflagu w Woldenbergu. Mama była dentystką. Mieszkanie przy ul. Wspólnej 17 (dziś Grand Hotel).
[00:03:03] Powstanie warszawskie – rozpoczęcie przez Niemców regularnych bombardowań z działa „gruba Berta”, trafienie w dom boh. podczas porannej toalety u sąsiadki 15 sierpnia [1944] – zburzone mieszkanie. Zejście do piwnicy.
[00:06:20] Sąsiedzi uwięzieni w piwnicy, niemożność wyjścia na ulicę – zasypana podczas ponownego bombardowania, smród spalonej sadzy i karbidu z lamp. „Przy mojej mamie nigdy się niczego nie bałam”. Szybkie wyczerpywanie się zapasów żywności z piwnic.
[00:09:45] Odgruzowanie uwięzionych przez kuzyna Sławomira Konopnickiego – opis wybicia dziury w ścianie z piwnicy sąsiedniego domu. Przejście nocą do mieszkania kuzynki przy ul. Marszałkowskiej pod ostrzałem „gołębiarzy”, droga przez kanał z płynącymi fekaliami. [+]
[00:14:25] Koniec powstania – wyjście z miasta po podpisaniu kapitulacji. Patriotyzm matki. Rozdawanie czarnego chleba przez Niemców – radość boh. [+]
[00:17:10] Droga pociągiem towarowym do Pruszkowa, zastrzelony na oczach boh. uciekinier z transportu. Dulag 121, hala zakładów naprawy lokomotyw, miejsce noclegowe pod betonowym słupem. Warunki w hali, pierwszy posiłek.
[00:19:54] Początek wywożenia ludzi, selekcja przeprowadzana przez esesmanów. Zimno na początku października [1944], oddanie kosztownej złotej bransolety za parę brudnych, schodzonych butów dla boh. [+]
[00:23:38] Selekcja, moment rozdzielenia boh. od mamy: „wydałam z siebie nieludzki ryk”. Kilkudniowe oczekiwanie na bocznicy kolejowej na stojąco, postój w Kielcach. Dyfteryt przechorowany przez boh. podczas powstania.
[00:27:20] Udana ucieczka z wagonu dzięki pomocy Ślązaka z Wehrmachtu. Pomoc ludzi z domów wokół dworca, dalsza opieka ze strony RGO (Rada Główna Opiekuńcza) w dawnej szkole.
[00:30:30] Zapchlona słoma na podłodze. „Tak się zakończył warszawski etap mojego życia”. Przyjazd do majątku kuzynki matki w Chąśnie pod Łowiczem, „jak w raju” – święta Bożego Narodzenia 1944.
[00:32:13] Inwazja armii radzieckiej, „dobroduszni skośnoocy żołnierze”, podarowana mamie garść machorki. W końcu kwietnia [1945] decyzja o przeprowadzce do Łodzi, ciężka droga mamy pociągiem w poszukiwaniu mieszkania. Spotkanie kuzynki Marylki, zdobyte pięciopokojowe mieszkanie po niemieckim kolejarzu przy ul. Kilińskiego. Wyposażenie otrzymane od ludzi. [+]
[00:37:17] Oficjalne przyznanie mieszkania i wyposażenia gabinetu dentystycznego. Udostępnianie mieszkania bezdomnym członkom rodziny. Dalsze życie boh. związane z Łodzią. Rodzice Zofia Grankowska dd Konopnicka, Jan Grankowski.
[00:39:23] Dwie córki boh. „Śródmieście nigdy się nie poddało” Niemcom, do końca powstania wisiały biało-czerwone flagi. Zakaz samodzielnego oddalania się z domu, „sama nigdzie nie wychodziłam”. Szkoła: 2 klasa na tajnych kompletach. Dalsza edukacja w Łodzi, w czwartej klasie szkoły przy ul. Narutowicza.
[00:43:44] Rodzina żydowska mieszkała na parterze, ulubiona koleżanka Ruteczka. Moment ekscytacji z powodu wyjazdu Ruty, „mamo, ja też chcę do getta”.
[00:45:15] Zabawy w dzieciństwie, obcięte przez boh. kasztanowe włosy Rutki, stawianie baniek, „bawiłyśmy się znakomicie”. Przyjaciółka z klatki Elżunia Zalewska. [+]
[00:47:55] Moment zabrania ojca do oflagu, rozpacz boh. Ojciec wrócił po 5 latach. Radość z końca wojny 9 maja [1945], reakcja boh.
[00:50:44] Opowieści ojca o oflagu Woldenberg. Przestrzeganie przez Niemców konwencji genewskiej, dożywianie przez Międzynarodowy Czerwony Krzyż. Możliwość uprawiania działek przez oficerów (wysianie ziaren kawy). Utworzenie obozowego teatru, sąsiad ojca z baraku aktor [Kazimierz] Rudzki. [+]
[00:53:40] Unikanie wspominania wojny przez rodziców. Ojciec odnalazł rodzinę przez PCK w 1945 r. Zgłoszenie się ojca do wojska po powrocie z obozu, skierowany do Baligrodu „do walki z bandami UPA”. Ciągłe zmiany miejsca pobytu ojca. Niezależność mamy: pracowała na Akademii Medycznej w Łodzi, prowadziła własny prywatny gabinet. Sporadyczne wizyty ojca w domu.
[00:56:18] Ojciec w Ludowym Wojsku Polskim. [Po odwilży] przekazanie przez radzieckiego dowódcę ojcu pułku w Tarnowskich Górach. Ojciec ukończył szkołę w Charkowie. Kopia obrazu „Wenecjanka” Girolamo Savoldo ukradziona przez Rosjanina w Berlinie. Przeniesienie ojca do Warszawy.
[01:00:05] Konflikt ojca w wojsku, „miał język niewyparzony”, „z Jaruzelskim miał na pieńku”. Po wojnie praca ojca w komisji weryfikującej oficerów, bardzo krytyczna opinia ojca o Jaruzelskim jako dowódcy, zemsta na ojcu po latach. „Ojciec zakochany w wojsku”, jako nastolatek uciekł z domu do armii.
[01:05:12] Niebezpieczna placówka w Baligrodzie – walki z UPA w latach 1947-48.
[01:06:55] Traumatyczne przeżycia podczas zasypania pod gruzami zbombardowanego domu, a następnie przejścia kanałem na ul. Marszałkowską. Ulubiona ciastkarnia na dole kamienicy. Radość na widok wiszącej na bramie polskiej flagi.
[01:09:15] Radzenie sobie z traumatycznymi przeżyciami, „jestem optymistką”. Rodzenie się nowego życia po wojnie, optymizm mamy. Wiara boh. „w opiekę opatrzności bożej”.
[01:14:25] Pierwsza Komunia w Łodzi w wieku 13 lat. Praktykowanie religii w czasie wojny – kościół św. Aleksandra na pl. Trzech Krzyży, chrzest w wielu 5 lat – w oczekiwaniu na powrót ojca z oflagu
[01:17:00] Kupowanie kwiatów na balkon w Instytucie Głuchoniemych.
[01:18:10] Ukończenie szkoły, matura w 1953 r. w żeńskim gimnazjum. Ślub zniweczył plany studiów prawniczych, „bardzo to było niemądre”. Starsza córka Elżbieta.
[01:20:18] Podjęcie pracy w przedsiębiorstwie handlu zagranicznego „CETEBE”, następnie „TEXTILIMPORT”, przy ul. Fabrycznej w Łodzi. Boh. handlowała tkaninami wełnianymi i poliestrowymi, najważniejsi klienci z Kuwejtu. Wyjazdy służbowe do Kuwejtu, Egiptu i Libii. Zwiedzanie suku w koleżanką Wandą. [+]
[01:26:48] Droga z Kairu do Port Saidu. Odejście na emeryturę w 1991 r. Lukratywne wyjazdy na Bliski Wschód zakończone za karę z powodu założenia przez boh. NSZZ „Solidarność” w Textilimpeksie, „w handlu zagranicznym naszpikowanym ubekami”.
[01:31:30] Powstanie „Solidarności” jako „jedyna słuszna droga do zmiany”. Ograniczenia wyjazdów boh. do 1989 r. Ostatnie wyjazdy służbowe: Singapur i Australia.
[01:35:20] Starsza córka mieszkała w Bułgarii, ciągłe odmawianie przyznania paszportu boh. („zagrożenie dla bezpieczeństwa Polski”). Zyskowne wyjazdy zagraniczne. Klient Al Sarafandi kupował do Egiptu łódzki poliester. Garniturowe wełny z Bielska Białej sprzedawane do Kuwejtu.
[01:40:40] Kontakty funkcjonariuszem z UB. Niezbędna znajomość języków obcych w handlu zagranicznym. Mąż Andrzej Modrzejewski był inżynierem włókiennictwa.
[01:43:25] Babcia ze strony ojca: obsesja na punkcie wygranej na loterii. „Miałam dobre życie”, „jestem praprababcią, to nie przelewki”. [+]
more...
less

Barcik Aneta

Latusek Adam

Instytut Pileckiego

Film