Józefowicz Wanda

Świadkowie Epoki

IP/DF/SE/2120

26 listopada 2024, Łódź

2:00

Wanda Józefowicz (ur. 1953, Łódź) została wychowana przez mamę i babcię, pochodzące z rejonu Pińska – ojciec zostawił matkę z dzieckiem, kiedy Wanda była malutka. Całe życie mieszkała w Łodzi, gdzie ukończyła technikum mechaniczne oraz studia mechaniki (specjalizacja: obrabiarki) na Politechnice Łódzkiej. Pracowała w Zakładzie Stomil. Adoptowała dziewczynkę z domu dziecka, którą samotnie wychowała. Jest babcią.

[00:00:10] Wspomnienia babci i mamy z czasu wojny, „opowiadały i płakały”. Ur. 1953 r. w Łodzi. Mieszkanie z mamą i babcią. Mama urodzona w Warszawie, rodzina przeniosła się na Kresy, na tereny dzisiejszej Białorusi, gdzie dziadek był głównym buchalterem majątku rodziny Wydżgów w Juchnowiczach.
[00:01:50] Rozpoczęcie budowy domu rodzinnego w Pińsku. Wybuch wojny – powołanie dziadka do wojska, zmarł z wyczerpania zimą, wkrótce po powrocie. Zaradność babci – zarabiała szyciem. Ostrzeżenie przed bombardowaniem przez znajomego Ukraińca – uratowana babcia z dwiema córkami, zburzony dom, opis zniszczeń.
[00:05:02] Przeprowadzka na inną ulicę, ciężka zima, brak opału. Mama ur. w 1926 r. Wyprawa babci na wieś po drewno na opał, sytuacja zostawionych w domu dziewczynek (Irena 13 lat, Maria 6,5 roku): przejmujące zimno i głód, śnieżyca za oknem. Samodzielne działanie mamy boh.: zdobycie opału z rozbiórki opuszczonego domu sąsiadów, zawalenie się dachu. Powrót babci – „wielka radość”. [++]
[00:10:35] Powstanie [w Pińsku] getta wiosną 1942 r.(ponad 18 tys. Żydów). Babcia z mamą nosiły tam żywność – przekupiła pilnującego Rosjanina.
[00:11:34] Aresztowanie babci w Pińsku w grudniu 1944 r. przez Rosjan, uwięzienie w dawnych koszarach przez rok. 17-letnia mama opiekowała się 11-letnią siostrą, „została mamą dla swojej siostry”, paczki żywnościowe przekazywane dla babci. Dorabianie: pierwsze ubrania uszyte przez mamę, życzliwość sąsiadek. [+]
[00:15:15] Przekazanie mamie przez więzienny płot złotej obrączki od babci. Wywiezienie babci na Syberię (miejscowość „Sucha Bezwodna”), utrata mieszkania. Kilka listów od babci do córek, urwanie kontaktu. Babcia pracowała przy wyrębie drzew w tajdze. Wszechobecny głód, zupa z pokrzyw i brukwi. Warunki klimatyczne: wielomiesięczny śnieg, podmokły teren po roztopach, brak wody pitnej.
[00:19:43] Pracownicy szyjący odzież w sąsiednim baraku. Dzięki wyhaftowaniu ozdoby kolorową nitką przeniesienie babci do pracy przy ozdabianiu odzieży dla kobiet, a następnie do pracowni krawieckiej. [+]
[00:21:30] Zdolności literackie babci: bajki dla dzieci, opisy życia Poleszuków na wsi i w Pińsku, wspomnienia wojenne. Opowiadanie „Zamknięte miasto”. Skonfiskowane przez Rosjan zeszyty z twórczością babci. Opis radzieckiego żołnierza. Odwaga cywilna babci: dyskusja ze śledczym podczas przesłuchania. [+]
[00:24:48] Losy mamy i cioci po aresztowaniu babci, zdobywanie środków do życia, sprzedawanie widokówek z kolekcji babci, dokwaterowanie do mieszkania pięciu dziewczynek z pińskiej szkoły. Wywoływanie duchów z lokatorką Wierą – uzyskanie informacji o miejscu pogrzebania partyzantów, potajemny pochówek na cmentarzu. [+]
[00:30:27] Dalsze niezwykłe wydarzenia z wieczoru wywoływania duchów, sugestia wyjazdu mamy do Łodzi. [+] Początek aresztowań młodych ludzi w Pińsku, decyzja wyjazdu do Polski. Kłopoty w punkcie repatriacyjnym – pomoc Jana Dobrego z komisji.
[00:33:40] Pospieszny wyjazd mamy i cioci do Polski z dobytkiem, pomoc członków komisji przy załadunku. Repatrianci w Białej Podlaskiej, zachęty do osiedlenia się w gospodarstwach rolnych na Ziemiach Zachodnich, wahania i bezradność mamy, utrata pieniędzy. Dzielenie się sióstr ostatnim kawałkiem chleba [++]. Nawiązanie kontaktu listowego z ciotką w Łodzi, przyjazd z pomocą wujów.
[00:41:00] Przyjazd do Łodzi, staranie o mieszkanie (listopad 1945). Obiecane poniemieckie mieszkanie. Intryga ciotki – wysłanie dziewcząt do prababci na wieś, przepadek mieszkania. Wujowie zarabiali, rozplątując odrzuty nici z fabryki w Koninie. [+]
[00:44:14] Po dwóch latach na wsi wyjazd mamy do drugiej ciotki w Łodzi, dokończenie nauki w gimnazjum. Pomaganie ciotce przy szyciu fartuchów. Przeprowadzka mamy do zrujnowanego mieszkania, czynsz za złotą obrączkę po babci. Rozpoczęcie przez mamę pracy w biurze finansowym zakładów gumowych Stomil. Trudne początki samodzielnego życia, przyjazd siostry. Wsparcie ze strony zakładu pracy.
[00:49:15] Podupadanie mamy na zdrowiu, choroba serca. Wstrząsający moment spotkania z babcią po 5 latach na Syberii. „Radości nie było końca”. [+] Traumy babci po powrocie, „pełna była strachu, strasznie znerwicowana”, kłopoty babci ze zdrowiem, zmarła w wieku 92 lat, mama – 91 lat. Pomoc babci przy wychowaniu boh.
[00:54:14] Kobiety w rodzinie: boh. zaadoptowała 5,5-letnią dziewczynkę, ma trzy wnuczki. Boh. ur. 11 lutego 1953 r. Mama Irena Józefowicz dd. Bagińska, dziadkowie Leokadia i Henryk Bagińscy, ciotka Maria Matela dd. Bagińska. Ojciec Jan Józefowicz zostawił rodzinę cztery miesiące po urodzeniu boh., „bardzo kochał pszczoły, poszedł do swoich uli”.
[00:57:40] Mama ur. 15 czerwca 1926 r. w Warszawie. Majątek ziemski Juchnowicze k. Pińska (dziś Białoruś). Budowa rodzinnego domu w Pińsku u zbiegu ulic Parkowej i Ogrodowej, przerwana wybuchem wojny. W czasie wojny mieściła się tam radziecka fabryka kredy.
[01:01:00] Początek edukacji mamy w Pińsku. Dziedzic Wydżga z Juchnowicz, żona pochodziła z warszawskiej rodziny Święcickich. Aresztowanie babci w grudniu 1944 r., po roku pobytu w więzieniu w Pińsku wywiezienie na Syberię – w grudniu 1945 r. Powrót babci do córek w ostatni dzień wakacji 1949 r.
[01:05:01] „Babcia pojechała na Syberię jako niewolnik Związku Radzieckiego”.
[01:06:56] Droga mamy do Polski: punkt repatriacyjny w Pińsku, w Polsce punkt w Białej Podlaskiej, dom ciotki w Łodzi, pobyt u babci na wsi Ogorzelczyn od listopada 1945 r.
[01:11:15] Powrót mamy do Łodzi po półtora roku, ukończenie edukacji małą maturą. Rozpoczęcie pracy w księgowości zakładów Stomil. Wyprowadzka z ul. Kujawskiej 17 do mieszkania przy ul. Turoszowskiej 6 w Łodzi. Charakterystyka mamy, wspólne wychowanie adoptowanej córki boh. Skrócone dzieciństwo mamy, praca w wieku 13 lat, wieloletnia opieka nad młodszą siostrą.
[01:14:40] Wycieńczenie babci po powrocie z Syberii, opieka mamy nad babcią. Zmiana mentalna babci w wieku 82 lat, zapadanie na alzheimera, opieka całodobowa. Przeżywana trauma wojenna – uporczywe rozpaczliwe szukanie swoich dzieci. Śmierć babci w wieku 92 lat.
[01:18:42] Adoptowana z domu dziecka córka boh. Babcia zmarła z powodu infekcji grypy. Wspomnienia o babci i mamie. O matce: „Myślę, że umarła szczęśliwa”.
[01:23:11] Zakup działki rekreacyjnej w 1981 r., budowa domku z pomocą mamy, znalezienie psa. Miłość w rodzinie boh. pomimo traumatycznych wojennych przeżyć, „w każdych warunkach umiały się kochać”. Definicja miłości według boh. [++]
[01:27:03] Powody decyzji boh. o niewyjściu za mąż. Poświęcenie 10 lat życia boh. i mamy sprawom babci. Stopniowy rozwój choroby u babci, złamane biodro, leczenie odleżyn.
[01:30:55] Ostatnie miesiące przed śmiercią babci, reakcja na leki uspokajające. Adopcja Kingi.
[01:32:22] Proces adopcyjny, adopcja 5,5-letniej dziewczynki w wieku 37 lat, „dziecko to szczęście”. Wspólne wakacje w Polsce. Córka ma trzy córki.
[01:35:45] Charakterystyka postaci mamy i babci. Wspomnienia spisane przez babcię w zbiorach Ossolineum, patriotyzm babci. Pomoc dla powodzian zorganizowana przez babcię. Mama pomagała ludziom w radzie zakładowej Stomilu, potrzeba działania aż do późnego wieku.
[01:39:34] Powojenne aresztowania przez Rosjan młodzieży szkolnej i pracującej – strach mamy o siostrę. Walki Niemców z Rosjanami o Pińsk, dudnienie łusek po nabojach po dachu wędzarni. Chowanie się przed bombami w okopach.
[01:42:47] Wejście Rosjan do Pińska, brama powitalna przygotowana przez Białorusinów. Zbombardowanie katolickiego klasztoru i cerkwi przez Rosjan, opinie o żołnierzach rosyjskich, „oni byli zwycięzcami”.
[01:45:32] Ważne miejsce wiary katolickiej w domu boh., „wymodlenie powrotu babci” przez mamę. Obraz Matki Boskiej Bolesnej wyhaftowany przez babcię, ocalałe rękopisy.
[01:47:36] Getto żydowskie w Pińsku, Żydzi pracowali w ciągu dnia. Przekupiony przez mamę strażnik – możliwość przerzucania żywności przez parkan. Z 18 tys. ocalało z getta 150 Żydów.
[01:50:15] Edukacja boh.: technikum mechaniczne przy ul. Pojezierskiej, specjalizacja obróbka skrawaniem, studia: Wydział Mechaniczny Politechniki Łódzkiej, specjalizacja obrabiarki. Życie skupione wokół spraw rodziny: babci, córki, wnuczek. Wyjazd córki do Szkocji, wnuczki przejeżdżają na wakacje.
[01:53:10] Dziewięcioletnia trauma wojenna u babci. Trudności adaptacyjne, lęki nocne, widmo stalinizmu.
[01:56:30] Życie w czasie stanu wojennego, niedobory w sklepach, początek choroby babci, „nie był to dobry czas”. Panika ludzi na widok czołgu jadącego ulicą Piotrowską. Konieczność posiadania pozwolenia na wyjazd na działkę. Boh. pracowała jako przewodniczka po Łodzi.
[01:59:40] „Jestem tym szczęśliwym pokoleniem, które tego nie przeżyło”.
more...
less

Barcik Aneta

Latusek Adam

Instytut Pileckiego

Film