Bernard Borzyszkowski (ur. 1938, Luboń) pochodzi z chłopskiej rodziny, gospodarującej na 72-hektarowym gospodarstwie. Wysiedleni przez Niemców na początku wojny, trafili do Częstkowa k. Kościerzyny, gdzie przeżyli okupację niemiecką. W 1945 roku pan Bernard był świadkiem gwałtów, dokonywanych przez żołnierzy Armii Czerwonej na miejscowych kobietach i dziewczynach.
00:00:07 Autoprezentacja boh. urodzonego w 1938 r. w Luboniu.
00:00:27 W Luboniu był poligon doświadczalny i rodzinę podczas wojny wysiedlono do Częstkowa koło Kościerzyny, gdzie przebywała do końca wojny.
00:01:30 Rodzice mieli duże gospodarstwo, ale ziemie nie były żyzne. Rodzice niewiele mówili o życiu przed wojną, także potem nie rozmawiano w domu o wydarzeniach z czasów wojny. Być może rodzice rozmawiali na te tematy ze sobą, ale nie z dziećmi.
00:03:39 Boh. miał sześcioro rodzeństwa, jedno z dzieci zawsze przebywało u dziadków w Gliśnie Wielkim.
00:04:27 Boh. nie wie, kiedy rodzina została wysiedlona, ale wuj Antoni przyjechał do Gliśna i zabrał go do Częstkowa. Rodzina mieszkała w dwupokojowym mieszkaniu, w jednym pokoju mieszkali niemieccy żołnierze. Jeden z nich, Kęszka, bawił się z młodszym bratem Piotrem i pytał matkę, czy po wojnie by go nie oddała. [+]
00:07:18 Mama zakazała dzieciom rozmawiać w swoim języku. Boh. i brat wyszli przed dom rozmawiając i zostali postraszeni przez uzbrojonych członków Hitlerjugend. Stosunki z Niemcami w Częstkowie.
00:09:27 Gospodarze z Częstkowa byli w czasie wojny w Potulicach, a rodzice w Częstkowie zajmowali się ich krowami, mieli konie i być może uprawiali ziemię.
00:11:19 Marzenia o suchym chlebie podczas okupacji. Mieszkanie pod jednym dachem z niemieckimi żołnierzami.
00:13:35 Wkroczenie Rosjan do Częstkowa – zachowanie żołnierzy. Jeden z nich zgwałcił dziewczynę na łóżku, na którym leżał boh. z bratem. Boh. nie wiedział co się dzieje, myślał, że dziewczyna zostanie zamordowana, a potem żołnierz zabije jego i brata. Trzy dziewczyny wbiegły do domu, dwie schowały się w szafie, skąd wyciągnęli je czerwonoarmiści. Trzecia schowała się pod pierzyną w łóżku, w którym leżała matka boh. z niemowlęciem.
00:22:30 Brat matki, urodzony w 1920 r., dostał powołanie do niemieckiego wojska i ukrywał się w domu rodziców pod podwójnym sufitem. Nie wychodził stamtąd, wyciągał tylko rękę po jedzenie. Dzieci przebywające u dziadków nie wiedziały, że wujek się ukrywa. W 1945 r. czerwonoarmiści odkryli kryjówkę i wujek został wywieziony do Czelabińska, gdzie zmarł i został pochowany przez znajomego z Kaszub, Stoltmana. [+]
00:26:27 Wujek ukrywał się w Gliśnie Wielkim. Położenie kaszubskiego regionu Gochy.
00:27:33 Boh. wydaje się, że dziadek Wojciech Mrozek-Liściński podpisał volkslistę. Jego dwóch starszych synów należało do organizacji „Gryf Pomorski”, najmłodszy ukrywał się przed poborem do niemieckiego wojska.
00:29:36 Dziadek Wojciech Mrozek-Liściński z Gliśna Wielkiego prawdopodobnie podpisał volkslistę, jego dwaj synowie należeli do Gryfa Pomorskiego, trzeci syn, Stanisław, ukrywał się w domu ojca. Boh. był u dziadków w tym czasie, ale nie wiedział, że wujek się ukrywa. Wujek zakaszlał, gdy w domu byli czerwonoarmiści, którzy go zabrali. Stanisław Mrozek-Liściński zmarł w Czelabińsku i został pochowany przez Stoltmana.
00:34:46 Po wyzwoleniu ojciec z częścią dobytku wyjechał do Lubonia, a mama z dziećmi przeniosła się do krewnych w Gostomiu – kradzieże dokonywane przez czerwonoarmistów.
00:36:43 Gospodarstwo w Luboniu było zniszczone, więc ojciec przygotował mieszkanie w chlewie – rodzina mieszkała tam do 1955 r. – przeprowadzka do odbudowanego domu.
00:38:35 Mieszkanie w jednej izbie chlewie, z rodziną mieszkał wujek Antoni, który był kaleką. Rodzice odzyskali swoją ziemię. Boh. poszedł do szkoły zawodowej i mieszkał w internacie, którego kierownikiem był Rosjanin, nauczyciel rosyjskiego. Boh. napisał, że ojciec ma 70 hektarów i kazano mu wystąpić z szeregu podczas apelu. Gdy to zrobił, nauczyciel nazwał go synem kułaka. W obronie boh. stanął kolega z Zapcenia. [+]
00:42:11 Boh. ukończył szkołę i był ślusarzem maszynowym. Wrócił do domu, żeby pomagać w gospodarstwie, ponieważ jego brat został zabrany do kopalni. Po powrocie brata boh. był przez dwa lata w wojsku, potem pracował w Bytowie i na kolei. Boh. skończył technikum kolejowe w Bydgoszczy, podjął pracę w Gdyni i do emerytury pracował jako maszynista.
00:45:00 Boh. nie wracał do wspomnień z dzieciństwa, choć w wieku dorosłym zrozumiał naturę gwałtu. Opinia boh. na temat Rosjan i Niemców. Rosjanie uważali Kaszubów za Niemców.
more...
less
The library of the Pilecki Institute
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Monday to Friday, 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
The library of the Berlin branch of the Pilecki Institute
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
This page uses 'cookies'. More information
Ever since it was established, the Witold Pilecki Institute of Solidarity and Valor has been collecting and sharing documents that present the multiple historical facets of the last century. Many of them were previously split up, lost, or forgotten. Some were held in archives on other continents. To facilitate research, we have created an innovative digital archive that enables easy access to the source material. We are striving to gather as many archives as possible in one place. As a result, it takes little more than a few clicks to learn about the history of Poland and its citizens in the 20th century.
The Institute’s website contains a description of the collections available in the reading room as well as the necessary information to plan a visit. The documents themselves are only available in the Institute’s reading room, a public space where material is available free of charge to researchers and anyone interested in the topics collected there. The reading room also offers a friendly environment for quiet work.
The materials are obtained from institutions, public archives, both domestic and international social organizations, as well as from private individuals. The collections are constantly being expanded. A full-text search engine that searches both the content of the documents and their metadata allows the user to reach the desired source with ease. Another way to navigate the accumulated resources is to search according to the archival institutions from which they originate and which contain hierarchically arranged fonds and files.
Most of the archival materials are in open access on computers in the reading room. Some of our collections, e.g. from the Bundesarchiv, are subject to the restrictions on availability resulting from agreements between the Institute and the institutions which transfer them. An appropriate declaration must be signed upon arrival at the reading room in order to gain immediate access to these documents.
Before your visit, we recommend familiarizing yourself with the scope and structure of our archival, library and audio-visual resources, as well as with the regulations for visiting and using the collections.
All those wishing to access our collections are invited to the Pilecki Institute at ul. Stawki 2 in Warsaw. The reading room is open from 9–15, Monday to Friday. An appointment must be made in advance by emailing czytelnia@instytutpileckiego.pl or calling (+48) 22 182 24 75.
Please read the privacy policy. Using the website is a declaration of an acceptance of its terms.