Andrzej Stanisław Borodzik (ur. 1930, Warszawa) dzieciństwo spędził na Polesiu, gdzie jego ojciec był nadleśniczym w Krymnie. We wrześniu 1939 r. rodzina przeprowadziła się do Sulejówka. W 1942 roku pan Andrzej wstąpił do Szarych Szeregów. Po wojnie Był drużynowym w otwockich „Zawiszakach”, drużynowym 10 Lotniczej Drużyny Harcerskiej w Pułtusku, członkiem Komendy Hufca Pułtusk, a następnie jego komendantem. Pełnił również funkcję komendanta Hufca Warszawa-Centralna. Pracował jako technolog w Tarchomińskich Zakładach Farmaceutycznych. Przewodniczył Stołecznemu Komitetowi Frontu Jedności Narodu, a w latach 1965–1972 był posłem na Sejm IV i V kadencji. Od 1959 był wiceprzewodniczącym stołecznej Rady Przyjaciół Harcerstwa. W latach 90. XX wieku był kierownikiem Wydziału Historii Głównej Kwatery ZHP, a od 2001 członkiem Głównej Kwatery i dyrektorem Muzeum Harcerstwa w Warszawie. Jest współorganizatorem Ruchu Seniorackiego i Krajowej Rady Kręgu Seniorów i Starszyzny.
00:00:06 Autoprezentacja boh. urodzonego w 1930 r. w Warszawie.
00:00:35 Prezentacja rodziców: Zofii i Edwarda. Ojciec był inż. leśnikiem, mama inż ogrodnikiem. Ojciec pracował w nadleśnictwie Krymno na Polesiu, losy ojca podczas I wojny światowej – służba w Batalionie Harcerskim. Batalion został rozformowany i szwadron kawalerii, w którym służył ojciec, został szwadronem przybocznym Józefa Piłsudskiego. Po zakończeniu wojny ojciec rozpoczął studia na SGGW, tam poznał przyszłą żonę – wspólna działalność w Bratniaku.
00:04:03 Przed wojną matka zajmowała się domem, najbliższy sklep był w Dubecznie, do lekarza jeżdżono do Kowla. Raz w tygodniu na pocztę w Kowlu chodził Poleszuk, który brał na drogę dodatkowe łapcie. Boh. uczył się w domu, dużo czasu spędzał w lesie. Powody urodzenia się boh. w Warszawie. [+]
00:06:49 W pobliskim chutorze Zalucie mieszkali Poleszucy – boh. bawił się z wiejskimi dziećmi. Wyjazd z ojcem do wsi Nudyże, gdzie była zamieszkana kurna chata. Ojciec dostał pismo od dyr. Jana Żabińskiego z warszawskiego ZOO z prośbą o ptaki. Na terenie nadleśnictwa działała suszarnia szyszek – jej pracownik, kłusownik, dostarczył zamówione okazy. Historia wyżła Miodora. Polowania na zające, zbieranie grzybów. [+]
00:11:24 Poleski podział na „mużyków” i „panów”. W okolicy nie było Ukraińców, ale w wioskach mieszkali Żydzi – handlarz Boruch przynosił do leśniczówki żywność. Żydowską handlarkę zaatakował kogut, którzy „rządził” na podwórku. [+]
00:14:29 W okolicy nie było osadników wojskowych, ponieważ ziemie nie były urodzajne.
00:15:15 Atmosfera przed wojną – gajowi i leśnicy dostali karabiny. Ustalenia dotyczące linii telefonicznej w nadleśnictwie. W lipcu 1939 boh. był z rodziną nad morzem. Na dworcu w Gdańsku wisiały hitlerowskie flagi, a pociąg został obrzucony jajkami przez członków Hitlerjugend. [+]
00:17:32 Kilka dni po rozpoczęciu wojny ojciec otrzymał polecenie ewakuacji pracowników w kierunku Wilna – tabor sformowany przez gajowych i leśniczych. Podczas noclegu w leśniczówce w okolicy Kamienia Koszyrskiego tabor został ostrzelany, pomoc oddziału wojska – wiadomość o wkroczeniu Armii Czerwonej. Ojciec rozformował tabor, wypłacił pieniądze i zdecydował, że rodzina pojedzie do dziadków w Sulejówku. [+]
00:20:07 Przeprawa łodzią przez Bug – metody podróżowania na Polesiu. Droga do Sulejówka – jazda nocą lasami i bocznymi drogami, wypoczynek w dzień, pomoc leśniczych. Rodzina przyjechała do Sulejówka na początku października 1939 r. Pierwszych Niemców boh. zobaczył w okolicach Sulejówka. [+]
00:22:11 W jednej z leśniczówek zjawił się oddziałek wojska – mama ugotowała im gulasz. Przejazd przez miasto tuż po nalocie – trupy ludzi i koni. Boh. interesował się po drodze porzuconą bronią, ale ojciec nie pozwolił niczego zabrać. Pierwsi napotkani Niemcy stali na moście i palili papierosy. Z rodziną jechał brat cioteczny mamy, Staś Danielewicz, któremu Niemcy zabrali rower, dając w zamian rower z urwanym pedałem. [+]
00:27:07 Po drodze do Sulejówka boh. nie widział zbyt wielu trupów. Podczas mroźnej zimy na początku lat 40. boh. usłyszał głos, za drzwiami nikogo nie było, a rano koło furtki znaleziono zamarznięte żydowskie dziecko. Boh. widywał trupy Żydów zabijanych przez Niemców na ulicach Otwocka. Cmentarz żydowski w Otwocku – Niemcy zezwalali na pogrzeby.
00:32:33 Przed wojną w Otwocku mieszkało wielu Żydów, podczas okupacji w mieście funkcjonowały dwa getta. Położenie domu, w którym mieszkał boh. Podczas likwidacji getta Żydzi czekali na transport na bocznicy kolejowej – szabrowanie domów getta po wywiezieniu Żydów, powody prucia pierzyn. Szabrownicy wyrzucali żydowskie księgi – młodzież przynosiła je nauczycielowi, który je przechował. Przerzucanie jedzenia za ogrodzenie getta. Okupacyjne trudności w zdobywaniu chleba. Wspomnienie książki Calela Perechodnika.
00:38:22 Jesienią 1939 r. rodzina przyjechała do dziadków. Ojciec dostał posadę leśniczego w Otwocku i rodzina tam się przeprowadziła. Działalność rodziców w AK – mama była szefową Wojskowej Służby Kobiet, ojciec kwatermistrzem. Na polecenie ojca boh. skontaktował się z księdzem Raczkowskim i został wciągnięty do koła ministrantów oraz zastępu harcerskiego – funkcja boh. Hufcowym był harcmistrz Gołoński ps. „Długi”. Działalność RGO: oficjalna i konspiracyjna.
00:44:03 Działalność boh. w Szarych Szeregach, podczas okupacji odbyło się tylko kilka zbiórek całej drużyny. Zbiórki odbywały się w leśniczówce – położenie budynku, bliskość lasu, ćwiczenia na ogrodzonym terenie, na którym przed wojną planowano budowę szpitala. Zajęcia harcerzy: testy na spostrzegawczość.
00:48:45 Wizytacja kierownictwa Szarych Szeregów w Otwocku – zbieranie się grup harcerzy w lesie, wyjście z lasu po apelu – spotkanie z chłopem, który wiózł kartofle. W 1944 r. kontrwywiad AK uzyskał informację o planowanej łapance – grupa młodzieży wyszła do lasu pod opieką księdza Raczkowskiego – spotkanie z niemieckim kapitanem i trzema żołnierzami. [+]
00:55:26 W internacie ukrywało się kilku żydowskich chłopaków. Jeden z nich, czasie wojny noszący nazwisko Wiśniewski, po wojnie wyjechał do Izraela. Boh. stracił kontakt z kolegami z Otwocka, ponieważ rodzina wyjechała z miasta po wejściu Armii Czerwonej.
00:57:08 Boh. nie miał podczas okupacji zbyt wielu kontaktów z internatem i ukrywającymi się tam Żydami – zasady konspiracji. W RGO pracowało wielu instruktorów harcerskich, prezesem organizacji podczas wojny był Artur Śliwiński, stryj boh. – jego sylwetka. Pseudonim boh. w konspiracji.
01:01:05 Harcerze z Otwocka obserwowali niemieckie jednostki skoszarowane w mieście i transporty jeżdżące szosą lubelską. Niemieckie książeczki z sylwetkami samolotów, umundurowanie niemieckich oddziałów – kolorystyka oznaczeń, niemieckie tablice rejestracyjne, oznaczenia na drzwiach pojazdów, symbole dywizji na błotnikach. Różnorodność mundurów formacji i służb.
01:09:09 Wiosną 1944 r. Chorągiew Mazowiecka Szarych Szeregów [zdanie przerwane piciem wody] zorganizowała szkolenie zastępowych pod przykrywką rekolekcji w otwockim kościele – pomoc w obsłudze zgromadzenia.
01:10:29 Pierwsi czerwonoarmiści dotarli do Otwocka w drugiej połowie lipca [1944] – wycofanie się Niemców i Rosjan z miasta. W domu parafialnym działał punkt kontaktowy dla partyzantów 27 Wołyńskiej Dywizji AK i oddziałów z Wileńszczyzny. Harcerze pomagali w obsłudze punktu – wyszukiwanie „podejrzanie” wyglądających osób na dworcu i w mieście. Ostatni przemarsz przez miasto plutonów AK i Szarych Szeregów. Boh. miał na sobie przedwojenny mundur harcerski. Boh. ponownie spotkał kolegów w latach 80.
01:16:04 Spotkanie z kolegami w latach 80. – większość kolegów po wojnie także należała do harcerstwa. Idea braterstwa w skautingu, sylwetka Roberta Baden-Powella. Opinia na temat akcji pod Arsenałem. Boh. czytał podczas okupacji „Kamienie na szaniec” i traktował to jako instruktaż do pracy z drużyną. W Muzeum (Harcerstwa) powstaje imienna lista strat wśród harcerzy w czasie wojny.
01:22:56 Rozważania na temat śmierci, jej spowszednienia w czasie wojny. Porównanie walki harcerzy i oddziałów AK. Poczucie „nieśmiertelności” właściwe dla młodego wieku. Z drużyny boh. nikt nie zginął. Chłopcy z internatu grali w piłkę, jeden z nich był ukrywającym się Żydem, kucharka z internatu wskazała go żandarmowi, który zastrzelił chłopaka. Refleksje na temat zachowań ludzi czasów wojny. Podczas likwidacji getta jeden z gajowych przyprowadził do leśniczówki kilku złapanych w lesie Żydów – ojciec ich wypuścił, ale nie wiedział, jak zachowa się gajowy.
01:32:08 W domu nie rozmawiano o działalności konspiracyjnej. Brat Feliks był o pięć lat starszy od boh. i prowadził zastęp BS Szarych Szeregów – struktura organizacji, potem był dowódcą plutonu AK. Ojciec był kwatermistrzem, przechował rozliczenie finansowe rejonu AK – losy dokumentów. Ojciec przez pół roku siedział w areszcie śledczym – powód aresztowania, warunki pobytu.
01:39:08 Na początku lipca Niemcy konfiskowali w Otwocku łodzie i tratwy i zabierali je na drugi brzeg rzeki – brak możliwości przyjścia z pomocą walczącej Warszawie. O stanie miasta boh. mógł się przekonać dopiero po 17 stycznia
01:40:54 Rodzina po wyzwoleniu przeniosła się do Sulejówka – w 1941 r. Niemcy wysiedlili mieszkańców z obszaru, na którym stał dom dziadka i zorganizowali tam szkołę szpiegów. Abhwera szkoliła jeńców radzieckich do dywersji na terenie Związku Radzieckiego.
01:41:56 Widok dymów znad walczącej Warszawy. Boh. nie znał skali działań i zniszczeń w stolicy. Maria Korytkowska jako pierwsza z rodziny widziała ruiny Warszawy. Rodzina przeprowadziła się do Sulejówka w 1944 r. - trudności w zaopatrzeniu w żywność.
01:44:31 Jesienią 1944 r. boh. zachorował na żółtaczkę, w domu mieszkało dwóch lekarzy, Azerów, z radzieckiego szpitala w Sulejówku, którzy wyleczyli boh. W Sulejówku zorganizowano szkołę, do której uczniowie musieli przynieść własne krzesła. Boh. założył z bratem drużynę harcerską – wiadomość o zakończeniu wojny dotarła podczas zbiórki harcerskiej.
01:47:26 Boh. skończył liceum w Rembertowie i zaczął studiować chemię na Politechnice. Boh. pisząc życiorysy nie ukrywał przynależności do Szarych Szeregów. W 1951 r. boh. zrobił specjalizację z gazów bojowych, ale z powodu wojennej przeszłości dostał nakaz pracy do Polfy w Tarchominie.
01:50:44 Początki pracy w Polfie, która dostała część linii produkcyjnej z UNRRA. Wyliczenie wydajności żołnierza w zależności od specjalizacji. Pierwsze antybiotyki – penicylina w ampułkach. Skład zespołu zajmującego się antybiotykami: doktor farmacji, magister farmacji, inżynier garbarstwa, inżynier chemii spożywczej, mikrobiolodzy i boh. – specjalista od gazów bojowych. Uciążliwe dojazdy do pracy z Sulejówka. Fałszowanie penicyliny w Belgii. Po 1956 r. udało się kupić wydajniejszy szczep penicyliny – przyjazd Belga z dwiema ampułkami i książką z instrukcją. Współpraca z Amerykanami przy produkcji antybiotyków. [+]
01:58:51 Podczas wyborów do sejmu zakłady pracy opiekowały się komisjami wyborczymi, boh. został wpisany na listę posłów na miejscu niemandatowym, po wykreśleniu innego kandydata trafił do Sejmu. Posłem z jego okręgu był m.in. Władysław Gomułka. Boh. został sekretarzem zespołu poselskiego.
02:03:54 Działalność Frontu Jedności Narodu. Powołanie komitetów osiedlowych – współpraca z władzami miasta, działalność społecznych komisji pojednawczych.
02:06:01 Boh. działał w ruchu abstynenckim, był przewodniczącym Ogólnopolskiego Komitetu Przeciwalkoholowego, współpraca z kołami Anonimowych Alkoholików.
02:08:45 Boh. pracował przy budowie wytwórni antybiotyków. Likwidacja komitetów FJN.
02:10:26 W październiku 1956 r. [?] grupa robotników z Tarchomina brała udział w tłumieniu wystąpień studenckich. Po 1956 r. do pracy w komitetach partyjnych zaczęto zatrudniać osoby po studiach.
02:16:26 Gdy boh. rozpoczynał pracę w Polfie, była tam grupa pracowników przedwojennych pracowników – ich stosunek do miejsca pracy. Niemcy wycofując się w 1944 r. zabrali maszyny z fabryki, z którymi dobrowolnie pojechała grupa robotników, która ich pilnowała. Niemcy porzucili urządzenia koło Olsztyna i robotnicy zorganizowali transport z powrotem. Zanikający w PRL etos – kradzieże z fabryki. [+]
02:18:59 W fabryce pracowała duża grupa robotników z Annopola, gdzie przed wojną mieszkała warszawska biedota. Boh. dostał przydział na samochód i kupił Wartburga, którego mu skradziono. Powiedział w pracy o kradzieży – reakcja jednego z robotników, po powrocie do domu boh. zobaczył swój umyty samochód. Stosunki z robotnikami – boh. nie wyciągał konsekwencji z powodu nieobecności robotnika, który chodził z Herodami. [+]
02:22:05 W Tarchominie pracowało kilku Żydów, nastroje w fabryce w 1968 r. Kierownik jednego z działów spowodował zwolnienie z pracy dyrektora ds. inwestycji, który był Żydem. Kilka osób z załogi fabryki wyjechało z Polski – nastawienie Żydów do emigracji.
02:25:12 Opinia o życiu politycznym w 1968 r., rola PZPR. Boh. zajmował się w sejmie sprawami przemysłu i handlu zagranicznego. Refleksja na temat tego, co się w życiu udaje i nie udaje.
02:28:31 Po zakończeniu kadencji sejmu boh. pracował w Zjednoczeniu Polfa na stanowisku inspektora do przygotowania budowy nowej wytwórni antybiotyków. Budowy podjęła się firma PROCHEM i boh. został tam przeniesiony – specyfika pracy. Polska dostała na budowę kredyt z amerykańskiego banku – zakup urządzeń do wyposażenia fabryki. Boh. został zastępcą dyrektora budowy od spraw technologii. Współpraca z amerykańską firmą – różnice kulturowe.
02:35:29 Współpraca z Jugosławią i NRD – nadzór nad budowaną przez PROCHEM oczyszczalnią ścieków w Schwedt, inne inwestycje. Boh. był w NRD, gdy upadał komunizm – zmiany w firmie – odejście na wcześniejszą emeryturę w 1990 r.
02:38:54 Po wojnie ojciec był nadleśniczym koło Pułtuska i boh. należał tam do harcerstwa. Pewnego dnia UB aresztowało całą komendę Hufca, oprócz niego. Okazało się, że wszyscy należeli do WiN – długie wyroki. Komendantem był Tadeusz Drabik. Po aresztowaniu boh. przez jakiś czas był hufcowym – przeprowadzka do Sulejówka, praca ojca w Ministerstwie Leśnictwa.
02:41:19 W 1946 r., przed wyjazdem do Pułtuska, boh. był drużynowym w 10 Warszawskiej Lotniczej Drużynie Harcerskiej. Spotkania w piwnicy Zamku Królewskiego, przejścia piwnicami na Plac Teatralny – ogrodzenie Starówki przez Biuro Odbudowy Stolicy. Dwie mieszkanki Starego Miasta.
02:43:16 Boh. był przewodniczącym stołecznego komitetu FJN – współpraca z Zygmuntem Kaczyńskim, jednym z bohaterów „Kamieni na szaniec” – praca w komisji przydziału mieszkań. W 1970 r. grupa instruktorów reaktywowała działalność przedwojennego Kręgu Instruktorów im. Mieczysława Bema – zadania organizacji, eksperymentalne zajęcia Harcerskiej Akcji Letniej, budowa stanic harcerskich wzdłuż Wisły i Narwi. Nieporozumienia z kierownikiem wydziału szkoleniowego, Jackiem Kuroniem – przerwanie działalności KIMB-u. Dalsza działalność w ruchu harcerskich seniorów.
02:54:35 Ojciec po wojnie pracował w nadleśnictwie, potem w Ministerstwie Leśnictwa był specjalistą d/s drzewa rezonansowego – specyfika pracy w ministerstwie. Brat nie był szykanowany za akowską przeszłość – służba wojskowa. Próba powojennej konspiracji harcerskiej – skorzystanie z amnestii z powodu rozdawanych koszul. Powody, dla których brat znalazł się w ZHR. Powojenne losy brata.
more...
less
The library of the Pilecki Institute
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Monday to Friday, 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
The library of the Berlin branch of the Pilecki Institute
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
This page uses 'cookies'. More information
Ever since it was established, the Witold Pilecki Institute of Solidarity and Valor has been collecting and sharing documents that present the multiple historical facets of the last century. Many of them were previously split up, lost, or forgotten. Some were held in archives on other continents. To facilitate research, we have created an innovative digital archive that enables easy access to the source material. We are striving to gather as many archives as possible in one place. As a result, it takes little more than a few clicks to learn about the history of Poland and its citizens in the 20th century.
The Institute’s website contains a description of the collections available in the reading room as well as the necessary information to plan a visit. The documents themselves are only available in the Institute’s reading room, a public space where material is available free of charge to researchers and anyone interested in the topics collected there. The reading room also offers a friendly environment for quiet work.
The materials are obtained from institutions, public archives, both domestic and international social organizations, as well as from private individuals. The collections are constantly being expanded. A full-text search engine that searches both the content of the documents and their metadata allows the user to reach the desired source with ease. Another way to navigate the accumulated resources is to search according to the archival institutions from which they originate and which contain hierarchically arranged fonds and files.
Most of the archival materials are in open access on computers in the reading room. Some of our collections, e.g. from the Bundesarchiv, are subject to the restrictions on availability resulting from agreements between the Institute and the institutions which transfer them. An appropriate declaration must be signed upon arrival at the reading room in order to gain immediate access to these documents.
Before your visit, we recommend familiarizing yourself with the scope and structure of our archival, library and audio-visual resources, as well as with the regulations for visiting and using the collections.
All those wishing to access our collections are invited to the Pilecki Institute at ul. Stawki 2 in Warsaw. The reading room is open from 9–15, Monday to Friday. An appointment must be made in advance by emailing czytelnia@instytutpileckiego.pl or calling (+48) 22 182 24 75.
Please read the privacy policy. Using the website is a declaration of an acceptance of its terms.