Feliks Waśkiewicz (ur. 1924, Zastów) urodził się w podwarszawskiej wsi w gminie Wawer. W latach przedwojennych aktywnie działał w lokalnej drużynie harcerskiej. W grudniu 1939 był jednym z pierwszych świadków na miejscu zbrodni wawerskiej. Podczas okupacji niemieckiej działał w Szarych Szeregach, ukończył konspiracyjną podchorążówkę, uczęszczał też do technikum kolejowego na Chmielnej 88. W sierpniu 1944 przepłynął wpław Wisłę, by podjąć próbę (nieudaną) nawiązania kontaktu z powstańcami warszawskimi. Podczas kolejnej próby przedostania się do walczącego miasta – tym razem przez linię frontu – został wraz z grupą kolegów-harcerzy zatrzymany przez NKWD. 15 sierpnia 1944 trafił do obozu na Majdanku, skąd wkrótce uciekł wraz z czterema kolegami i po kilkudniowej wędrówce dotarł do Wawra. Tu dowiedział się o śmierci ojca, który jako dowódca plutonu Wojskowej Służby Ochrony Powstania zginął na polu minowym próbując przekroczyć linię frontu w drodze na pomoc powstaniu. Wiosną 1945 pan Feliks podjął przerwaną naukę w technikum kolejowym na Chmielnej 88 w Warszawie, którą ukończył w czerwcu 1947. Pracował jako kierownik Centralnej Modelarni Lotniczej na ulicy Łazienkowskiej, brał udział w opracowywaniu konstrukcji motoszybowca „Pegaz”. W 1947 ujawnił się jako żołnierz Armii Krajowej. W tym samym roku został ciężko ranny w wypadku motocyklowym. Po wielomiesięcznej hospitalizacji i rehabilitacji, w kwietniu 1948 zawarł związek małżeński z koleżanką z wawerskiej drużyny harcerskiej. Na początku 1952 roku został aresztowany pod zarzutem udziału w podziemnej organizacji, przez blisko półtora roku śledztwa przetrzymywany w Pałacu Mostowskich. W maju 1953 wyrokiem sądu wojskowego skazany na kilkanaście miesięcy i zwolniony z aresztu. Po wielu odmowach zatrudnienia z powodów politycznych, rozpoczął pracę w Spółdzielni „Nowator” na stanowisku kalkulatora, a wkrótce - kierownika zakładu produkujące łóżka i sprzęt szpitalny w Pustelniku k. Marek. W 1954 roku zatrudnił się w Komisji Inwentaryzacji Powierzchni Mieszkaniowej na terenie dzielnicy Praga-Północ, a wkrótce potem w Zakładach Wytwórczych Urządzeń Telefonicznych (ZWUT). W 1989 roku przeszedł na emeryturę. Mieszka w Warszawie.
more...
less
[00:00:16] Łatwiejszy dojazd do liceum kolejowego po uruchomieniu kolejki elektrycznej z Otwocka do Pruszkowa, stacja Warszawa Główna. Grupy znajomych, kawiarenka przy Poznańskiej. Boh. posądzony o porwanie koleżanki, Krystyny Wyszomirskiej (pochodziła z Wilna) i ukrycie jej w maglu rodziców. „Krysia” to tajne hasło oznaczające broń. Uwięzienie boh. w domu Krysi u pp. Niersztajnów. [+]
[00:10:40] Zaloty Krysi, zazdrość narzeczonej Danki. Matura, praca w biurze konstrukcyjnym przy Centralnej Modelarni Lotniczej ZHP GKH
prototyp motoszybowca „Pegaz”. Kursy modelarskie na lotnisku Gocław. Kurs w Osowcu.
[00:16:03] Zakończenie prac konstrukcyjnych, współpraca z Berkowskim. Obawy o kolejną wojnę między ZSRR a aliantami. Rosjanie zakazali prac nad motoszybowcem. „Pegaz” wylatał 100 godzin, oddany do Muzeum Lotnictwa w Krakowie. Prototyp helikoptera Żurakowskiego. Inżynier Tadeusz Chyliński, instruktor harcerski. Wystąpienie ZHP z międzynarodowej organizacji skautingu. Samochód P-70, śmierć Chylińskiego.
[00:22:30] Jerzy Berek, dyrektor Pałacu Młodzieży. Zagubiona dokumentacja techniczna „Pegaza”.
[00:26:25] Praca w Lidze Lotniczej. Płk Jakubik. Instruktor lotnictwa Kwiczała, pilot RAF-u z bitwy o Anglię, zagorzały komunista. Prasówki z „Trybuny Ludu”. Por. Zdzisław Szajewski z Dęblina. Organizacja międzynarodowych zawodów w Lesznie.
[00:31:34] Poznanie Janusza Wojciechowskiego, praca nad zdalnym sterowaniem modeli. Praca w Zakładach Wytwórczych Urządzeń Telefonicznych (ZWUT). Przekaźniki sterujące i membranowe. Współpraca z Instytutem Modelarstwa Lotniczego i Instytutem Lotnictwa. Opis różnych modeli. Doroczne spotkania z instruktorami modelarstwa na lotnisku w Lidzbarku Warmińskim.
[00:36:13] Kocioł, znalezienie broni w skrytce w domu boh., major NKWD. Fotografia żony z dzieckiem na tle zgromadzonej broni. Aresztowanie w nocy, rewizja. Ujawnienie się boh. po wojnie, amnestia 1947 r. Legalne harcerstwo po 1947 r.
[00:42:18] Komendant Zacharski namawiał do ujawnienia się, dowódca hufca Sylwester Rakowski zdecydował sie ujawnić. Drukowanie ulotki znalezionej pod Teatrem Powszechnym „Zaplute karły reakcji z AK”. Odwołana akcja kradzieży powielacza białkowego. Rozpadnięcie się sieci konspiracyjnego kolportażu. Ulotki schowane w kominie wypalonego domu w Marysinie Wawerskim.
[00:50:10] Ujawnienie się w Pruszkowie – Wojewódzki Urząd Bezpieczeństwa – zeznanie pisemne. Zadenuncjowanie do UB przez przybocznego. Otrzymanie oświadczenia o ujawnieniu się. Areszt UB przy Koszykowej, przesłuchanie. [+]
[00:55:46] Prycza bez materaca, zimno, bez koca. Znajomość z współwięźniem Stefanem Jaworskim (skazanym na karę śmierci za działalność w WiN). Uratowany w amnestii po śmierci Stalina. Procesy polityczne stalinizmu. Łaźnia więzienna. Codzienne przesłuchania, zastraszanie. Interwencja Różańskiego. Boh. podejrzany o współudział w zastrzeleniu Stefana Martyki.
[01:02:76] Pałac Mostowskich, cela 18. Wsród aresztowanych inteligenci i młodzież szkolna: płk Bolesław Bronisz, Marian Wierzba, inż. Białkowski in. 29 osób. Historie aresztantów. Paczki żywnościowe od rodziny.
[01:09:20] Boh. nie dał sie złamać w śedztwie. Aresztowanie brata kolegi, dezertera z wojska. Siatka kolegów handlujących bronią po wojnie. Jerzy Szydłowicz wskazał skrytkę z bronią w domu boh.
[01:15:50] Przebieg procesu w sądzie wojskowym, sędzia Szurawski [Żurawski?], „kat Lublina”. Zagrożenie wyrokami: boh. 8 lat, Jerzy Szydłowicz kara śmierci, Jabłoński 25 lat. Wyjście z aresztu, oficer prowadzący UB, kolega współpracownik UB.
[01:22:00] Karcer za rozbicie sedesu. Komunikacja przez toalety albo alfabetem Morse’a. Wjazd do kerceru z Nowolipek. Bajoro w celi, woda kapiąca z sufitu. Wiadomość od ubeka o śmierci Stalina. Apelacja, adwokat Leszek Soroka. Wyjście z więzienia 13 maja 1953 r., powitanie z synem. [+]
[01:37:12] Przed wypuszczeniem na wolność specjalna toaleta i fryzjer. Inwigilacja - sąsiad donosiciel do UB. Meldowanie się na komisariacie MO w Wawrze. Bieda, brak możliwości zatrudnienia.
[01:42:43] Donosiciel Piotrowski. Motocykl. „Wilczy bilet”, niemożność znalezienia pracy: w Instytucie Lotnictwa (dyrektor Fiszdon – odmowa ze względu na tajemnicę wojskową), w fabryce obrabiarek Avia i innych miejscach. Kolega szkolny załatwił mu pracę w spółdzielni Nowator (ul. Brzeska, dyrektor Krzemiński), stanowisko „kalkulatora pracy”.
01:50: 00 Stanowisko dyrektora zakładu w Pustelniku k. Marek. Wyroki w procesie harcerzy: boh. – kilkanaście miesięcy, Jerzy Szydłowicz 25 lat, Jabłoński 10 lat. W drugim procesie sądzony był m.in. „Rak” Rakowski i Jaworski – grupa dyskusyjna „Uniwersaliści”. Po amnestii w 1956 r. wszyscy wyszli na wolność, zrehabilitowani.
[01:56:00] Znajomy Żyd, sekretarz kancelarii Bieruta, uratował harcerzy w procesie. Pomoc Żydom: w czasie wojny RGO w Wawrze ratowała Żydów z pociągów do Treblinki. Zaangażowani: Stanisław Szydłowicz, Stanisław Waśkiewicz, Stanisław Krupka. Przechwytywanie uciekinierów z pociągu, procedura przechowywania Żydów z dala od Warszawy, wydawanie (Krupka, Witold Szymański) fałszywych kenkart. Zbyszek Sikorski, Żyd, mieszkał u Szydłowiczów. Komitet Obywatelski, przewodniczył Austriak Juliusz Ludwig. Ucieczka Żydówki, złamała nogę, wyskakując z pociągu, nie można jej było uratować. Nikt nie chciał jej zastrzelić. Ten, który zastrzelił został po wojnie prokuratorem. [+]
[02:05:50] On [Ongierski] opowiedział boh. o likwidacji obozu NKWD na Majdanku i 200 osadzonych tam akowców – utopiono ich w Wiśle koło Magnuszewa. Oddział Ongierskiego trafił na Majdanek, ranny, operacja w szpitalu polowym w lesie, trafił do 2 Armii Wojska Polskiego, stacjonował na Grochowie.
[02:14:06] W ramach nauki w podchorążowce nauka jazdy samochodami niemieckimi i czołgami – do wszystkich typów pojazdów pasował jeden kluczyk. Warsztat mechaniczny Fogla.
more...
less
The library of the Pilecki Institute
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Monday to Friday, 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
The library of the Berlin branch of the Pilecki Institute
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
This page uses 'cookies'. More information
Ever since it was established, the Witold Pilecki Institute of Solidarity and Valor has been collecting and sharing documents that present the multiple historical facets of the last century. Many of them were previously split up, lost, or forgotten. Some were held in archives on other continents. To facilitate research, we have created an innovative digital archive that enables easy access to the source material. We are striving to gather as many archives as possible in one place. As a result, it takes little more than a few clicks to learn about the history of Poland and its citizens in the 20th century.
The Institute’s website contains a description of the collections available in the reading room as well as the necessary information to plan a visit. The documents themselves are only available in the Institute’s reading room, a public space where material is available free of charge to researchers and anyone interested in the topics collected there. The reading room also offers a friendly environment for quiet work.
The materials are obtained from institutions, public archives, both domestic and international social organizations, as well as from private individuals. The collections are constantly being expanded. A full-text search engine that searches both the content of the documents and their metadata allows the user to reach the desired source with ease. Another way to navigate the accumulated resources is to search according to the archival institutions from which they originate and which contain hierarchically arranged fonds and files.
Most of the archival materials are in open access on computers in the reading room. Some of our collections, e.g. from the Bundesarchiv, are subject to the restrictions on availability resulting from agreements between the Institute and the institutions which transfer them. An appropriate declaration must be signed upon arrival at the reading room in order to gain immediate access to these documents.
Before your visit, we recommend familiarizing yourself with the scope and structure of our archival, library and audio-visual resources, as well as with the regulations for visiting and using the collections.
All those wishing to access our collections are invited to the Pilecki Institute at ul. Stawki 2 in Warsaw. The reading room is open from 9–15, Monday to Friday. An appointment must be made in advance by emailing czytelnia@instytutpileckiego.pl or calling (+48) 22 182 24 75.
Please read the privacy policy. Using the website is a declaration of an acceptance of its terms.