Janusz Lemanowicz (ur. 1945, Warszawa) – inżynier, działacz opozycji antykomunistycznej w latach 80-tych. Na przełomie lat 60-tych i 70-tych był pracownikiem Komitetu Powiatowego PZPR w Pile. Zajmował się protokołowaniem zebrań komitetu powiatowego oraz egzekutywy KP PZPR w Pile. W 1980 roku zakładał Solidarność w Centralnym Ośrodku Badawczo-Rozwojowym w Pile. W okresie stanu wojennego tworzył pismo podziemne „Lech”, w którym publikował artykuły i rysunki satyryczne, pomagał ukrywającym się działaczom „S”. Był zatrzymywany i przesłuchiwany przez funkcjonariuszy SB.
00:00:10 Rodzice bohatera pochodzili z Mazowsza. Matka była z Warszawy. Ojciec mieszkał na wsi [k. Płocka] skąd po 10 r.ż. przeprowadził się do Wilna, gdzie ukończył do gimnazjum. Jak zaczęła się wojna ojciec został aresztowany i przetrzymywany w Olsztynku, skąd uciekł.
00:01:10 Po kolejnym aresztowaniu ojca wywieziono na roboty przymusowe do Królewca, gdzie pracował. Matka boh. w ’41 wyjechała do Nasielska gdzie została pojmana w łapance i wywieziona do Królewca. Tam się rodzice poznali, pobrali i pracowali do 15 kwietnia 1945 r.
00:02:25 Narodziny starszego brata – Grzegorza. W drodze do kraju NKWD zarekwirowało rodzicom dokumenty. W Ostródzie byli przetrzymywali przez miesiąc z powodu braku dokumentów. 13 maja dostali przepustkę i wysłano ich składem do Płocka.
00:03:30 Ojciec zameldował się w Płocku, matka wróciła do Warszawy ale mieszkanie na Nowolipiu, gdzie mieszkała z rodzicami, zostało zniszczone w czasie powstania w getcie. Odnalazła rodzinę przesiedloną na Włochy, tam urodził się boh.
00:04:35 Historia brata ojca boh., ułana wileńskiej brygady kawalerii, który był ranny w bitwie pod Garwolinem i po operacji w Linzu trafił oflagu II C Woldenberg w Dobiegniewie, gdzie był do końca wojny. Wyzwolenie obozu w styczniu ’45 i przerwanie marszu śmierci.
00:05:30 Stryj był przed wojną kierownikiem szkoły w Wilnie, po wojnie dostał nakaz pracy i w Wałczu, gdzie był inspektorem oświaty. Drugi, 2 lata młodszy, stryj boh. Bolesław, w ’40 w ramach likwidacji inteligencji trafił na całą wojnę do Dachau. Wcześniej był nauczycielem matematyki i sztuki.
00:06:20 Starszy stryj namówił ojca na przeprowadzkę na ziemie odzyskane - do Wałcza. Stryj kierował PUR-em, gdzie ojciec się zatrudnił. Następnie został na 3 lata kierownikiem szkoły publicznej w Broczynie pod Wałczem. Potem pracował w spółdzielczości, awansował.
00:07: 50 Matka boh. nie pracowała zawodowo, była modystką, skończyła szkołę kapelusznictwa. Miała 5 dzieci: najstarszy brat, boh., siostra Ewa, brat Adam i siostra Krystyna (rocznik 53). Edukacja boh. zaczęła siew 52 r. w Słupsku, kontynuował ją w Wałczu.
00:08:55 Po maturze w ’63 ukończył studium nauczycielskie w Toruniu i w ’66 zaczął uczyć w szkole w Wałczu. Ojciec wstąpił do PZPR i boh. również. Po 3 latach pracy w szkole zaczął pracę jako instruktor w komitecie powiatowym w Wałczu.
00:10:00 Po 3 latach boh. rozpoczął studia zaoczne na wydziale chemii Politechniki Szczecińskiej. Ukończył je w ’77 i podjął kilkuletnią pracę w laboratorium chemicznym ZSO „Polan-Piła”, zakładach oświetleniowych. Kierownikiem był dr Grabowski.
00:10:30 Kontakt boh. z klasą robotniczą i wprowadzenie stanu wojennego. Za niepodpisanie apelu do załogi wyrzucono boh. z PZPR. Jacek Ciechanowski, kolega z pracy i były wiceprzewodniczący komisji zakładowej „S”, ukrywał się - nie został internowany bo go ostrzeżono. Mieszkał przez 8 mies. w domu boh.
00:13:10 W domu stworzyli grupę TKW NSZZ „S” na region Piła [Tymczasowa Komisja Wykonawcza]. Zaczęli wydawać gazetę „Lech”, geneza nazwy. Produkcja gazety na pralce „Frani”. Potem drukowali na powielaczu przywiezionym przez żonę.
00:14:45 Druk pisma i działalność komisji z udziałem p. Ciechanowskiego prowadzili do września, potem drukarnię i ukrywającego się przeniesiono dla bezpieczeństwa w inne miejsce.
00:15:14 Działalność boh. trwała do czerwca 1989 r. Stan wojenny skończył się formalnie 22 lipca 1983 r. Żona boh. była 19 czerwca w Częstochowie na spotkaniu z papieżem, została tam aresztowana i bardzo pobita podczas przesłuchiwania na UB, długo potem chorowała.
00:17:00 Obrażenia żony boh., powód i przebieg pobicia. Powrót żony do Piły bez torebki, pieniędzy, z pomocą ludzi. [++]
00:21:00 Boh., po wyrzuceniu go z PZPR, miał problemy w pracy i zwolnił się z niej. Żona była na rencie, boh. zaczął własny interes. Pana Ciechanowskiego nikt nie chciał przyjąć do pracy. Boh. zatrudnił go w swoim salonie gier komputerowych.
00:23:00 W 22 sierpnia 1983 r. ogłoszono abolicję i p. Jacek Ciechanowski chciał się ujawnić. Koledzy dawali mu ochronę pod prokuraturą, złożył zeznania.
00:24:30 Gazetę „Lech” boh. wydawał przez 6 miesięcy, do września [?rok]. Umiejętności dziennikarskie i rysownicze boh. W Pile 31 sierpnia 1982 r. odbyła się demonstracja pod pomnikiem na pl. Zwycięstwa. Przebieg zajść i artykuł boh., który je opisywał.
00:27:00 Rada starszej pani dla sprowokowanych przez ZOMO młodych chłopaków, dzięki której nie doszło do bójki. Swoje artykuły i rysunki boh. wysyłał do Warszawy. Tekst w obronie Franciszka Langnera z „Polanu”, który był internowany przez rok.
00:30:00 Rodzice boh. Jan i Zofia Sadkowska. Początki boh. na ziemiach odzyskanych. Jak tam przybył, rdzennej ludności niemieckiej już tam nie było. Stryj boh., Władysław był inspektorem oświaty w Wałczu., przybył do pustego miasta jako jeden z pierwszych, podobnie jak sąsiad boh. - kolejarz.
00:31:10 Jak przybyli miasto było pełne trupów, szczurów i buszujących zwierząt. Cmentarz w Wałczu i sposób chowania ciał. Boh. nie spotkał w Wałczu i okolicy nikogo, kto mówił po niemiecku. Zaplanowane, w razie przegranej, wyjście Niemców z tamtych terenów.
00:33:00 Z Ukraińcami boh. miał kontakt formalny jako pracownik działu propagandy. Zamieszkiwali oni miejscowości tj. Nadarzyce, Brzeźnica, Jastrowie, Sypniewo, Budy. W Nadarzycach przeforsowali groźbą aby kierownikiem lokalnej szkoły został Ukrainiec, Wojtiuk. Obecnie jego syn jest burmistrzem w Jastrowie.
00:35:40 Ukrainiec Aleksander Bablak mieszkał w Budach, był banderowcem skazanym na karę śmierci ale darowano mu wyrok i przeniesiono na wieś do Bud. Zdzisław Nowicki był konsulem w Rosji i Kazachstanie, współpracowali z boh. w czasie stanu wojennego.
00:36:30 Jego ojciec był nauczycielem geografii, żołnierzem AK i członkiem grupy Kedywu. W 1947 r. został złapany, przeniesiony do Grajewa i skazany na śmierć ale jemu również darowano karę, jeśli zamieszka na wsi, w Skrzatuszu k. Wałcza. Uczył w szkole. Darowano kary za zmianę miejsca zamieszkania. [+]
00:38:20 Warunki życia na ziemiach odzyskanych. Zlepek środowisk ukształtował język czysty, bez regionalizmów, który jako jedyny umożliwiał komunikację.
00:40:20 Boh. ukończył 1. klasę w Słupsku w 1952 r., w Wałczu uczył się od klasy drugiej szkoły podstawowej do końca Liceum nr XVII gdzie zdał maturę. Wspomnienie boh. ze szkoły, programu nauczania i zajęć pozalekcyjnych.
00:42:40 Charakterystyka pracy i obowiązki boh. na stanowisku instruktora w Komitecie. Kompletował dokumenty spływające do działu propagandy. Potem został instruktorem terenowym a następnie przeszedł do działu organizacyjnego i protokołował poufne posiedzenia egzekutywy.
00:44:30 Konflikt boh. z pierwszym sekretarzem spowodował jego zwolnienie. Tematyka poruszane na posiedzeniach egzekutywy i powody wydalania z partii. Tępiono alkoholizm i „sprawy majtkowe”, PGR-y bywały domami publicznymi [+]
00:45:50 Sprawy dotyczyły też bijatyk po alkoholu i ubliżania milicjantom. Historia kierownika tartaku w Jastrowie, który został oskarżony za ubliżenie i zniszczenie milicjantowi motocykla. Sprawę rozpatrzył 1. Sekretarz, umoralnił winowajcę aż ten się popłakał.
00:48:20 Historia odwołanego dyrektora przedsiębiorstwa w Wałczu, inżyniera budownictwa wodnego. Niesłusznie złe opinie przeszkodziły mu w znalezieniu pracy, wypisał się za to z PZPR. Zarzuty wobec boh. Inne sprawy w dziale egzekutywy.
00:52:20 Sposoby werbowania członków do PZPR, mechanizmy ich oceny. Dominowała gierkowska koncepcja, że partia jest partią narodu i ciągle szukano do niej nowych członków.
00:54:30 Zebrania egzekutywy powiatowej i czynniki wpływające na ocenę członków. M.in. zwracano uwagę na stosunek do religii, ślub kościelny był dyskwalifikujący. Celem członków było realizowanie programu Partii ustalonej na zjazdach i podczas plenum.
00:56:00 Dyrektor Rejonowej Dyrekcji Inwestycji Miejskich w Wałczu dawał sobie dobrze radę z załogą. Podczas kontroli okazało się, że nie ukończył studiów i go odwołano. Jego wykształcony następca zepsuł całą firmę.
00:58:00 W czasie wydarzeń grudniowych w 1970 r. boh. pracował już w komitecie powiatowym. W aparacie władzy narastała panika. W grudniu odwołanie Gomółki i przemówienie Gierka rozładowało napięcie.
01:00:00 „Aparatczycy” i aparat władzy nie mieli broni, tylko pierwszy sekretarz posiadał pistolet. W 1956 r. boh. miał 11 lat. Na placu obok jego domu odbywały się wiece, wypowiadali się ludzie, którzy wyszli z więzień, chcieli odwetu.
01:02:00 Boh. miał w rodzinie funkcjonariusza UB. Jak likwidowano UB został on przeniesiony do Milicji z nakazem pracy we Wrocławiu. Ubek był mężem siostry ojca boh., po latach opowiadał jak siedząc w biurach bali się agresji tłumu w 1956 r.
01:03:00 W Wałczu mąż stryjenki chodził w mundurze wojskowym, jak wszyscy ubecy. Nie dzielił się informacjami o swojej pracy z okresu stalinizmu.
00:04:00 W sierpniu w 1980 r. boh. był jeszcze członkiem Partii, zapisał się też do „Solidarności”. Strajk w zakładzie boh. trwał 2 dni, odbywał się spokojnie i był dobrze zorganizowany, dowodził nim młody wówczas Franciszek Langner. Początki współpracy z nim.
01:06:00 Pierwsze przemówienie Langnera zrobiła na wszystkich ogromne wrażenie. Wpisywanie się na listy „S” w biurze boh. i całym „Polanie”. Działalność boh. w „S” i jego stanowisko w Związku. Był koncyliacyjny co w 1981 r. uchroniło zakład od „rozróby”.
01:10:00 Konfliktowa sytuacja - ludzie stali w 300 m kolejce i narastało napięcie. Ogłoszono pogotowie strajkowe. Apolityczny proces rozwiązania konfliktu społecznego.
01:12:30 Reakcja bliskich na wyrzucenie boh z PZPR. Postawa ojca, który do końca w partii pozostał, nie był świadomy udział boh. w „S”, matka się domyślała.
01:15:00 W pierwszy dzień stanu wojennego boh. był na chorobowym. 12 grudnia pojechał z rodziną na świniobicie do teściów w Wałczu. Rano usłyszał jak teściowa lamentuje. Teść odwiózł boh. ze świniakiem do Piły. Spotkanie milicjanta przy wysiadaniu z samochodu.
01:18:10 Zdobycie powielacza i opis drukowania na niskonakładowym powielaczu spirytusowym. Opis procesu. Zdobywanie kolejnych akcesoriów. Żona z Rysiem Ludowiczem przywiozła powielacz elektryczny wysokonakładowy.
01:21:30 System przekazywania materiałów do wydawnictwa, które tworzył boh. z żoną i Jackiem Ciechanowskim. Zdzisław Nowicki, senator, pisał rozprawki ekonomiczne i artykuły „z miasta”, adwokat Serafin Masjanis pisał notki prawnicze i kryminalne.
01:22:50 System przekazywania papieru kradzionego z różnych zakładów. Jacek Grudziński i Mieczysław Dereziński przynosili papier i zabierali druki.
01:23:40 W domu boh. odbyła się jedna rewizja SB w 7 marca 1984 r. Chorąży SB, Jerzy Bełz dowodził akcją. Przebieg rewizji. Nic nie znaleźli, w mieszkaniu boh. nie było już wówczas drukarni. Maszyna do pisania była u sąsiadki. Sąsiadka Renata Tomaszewska zaprojektowała logo-stempel „Lecha”.
01:26:00 Rewizja w salonie gier, podczas której funkcjonariusze znaleźli szkice boh. z Jaruzelskim-wroną z KOK-iem [Komitet Obrony Kraju]. Fanty zabrane z rewizji domowej, wszystko z „Solidarnością” zabrano lub usunięto jako nielegalne. Rewizja trwała 6 godz.
01:30:00 16 kwietnia 1982 r. boh. został wezwany do zakładowego biura SB. Szefem biura był oficer Napoleon Zasztowtt, dał boh. wezwanie na ul. Ogińskiego 53, gdzie mieścił się urząd SB. Wraz z boh. zostało wezwanych ok. 23 osób z działu żarówek.
01:31:30 Powód przesłuchania - m. in. szukano winnych w sprawie wlepek nawołujących do unikania pochodów itp. Przebieg rozmów i przesłuchania na SB. Nikogo wtedy nie aresztowano.
01:37:00 Przyczyną przeniesienia redakcji „Lecha” były względy bezpieczeństwa. Po 1 września i odejściu Jacka Ciechanowskiego, on sam się zajmował drukowaniem. Nowe kanały dostarczania materiałów.
01:38:25 Boh. utrzymywał kontakt z „Młodzieżą Walczącą”, należeli do niej przychodzący po druki p. Grudecki i Dereziński. Jak zamordowano ks. Jerzego Popiełuszkę boh. prowadził salon gier. Stanowisko Kościoła łagodzące nastroje w społeczeństwie.
01:41:20 Boh. postanowił zwolnić się z zakładu w lutym 1983 r. Brat żony miał w Wałczu salon gier, boh. z pomocą teściów otworzył podobny salon w Pile. Przygotowywanie salonu.
01:46:30 Podczas wyborów w czerwcu 1989 r. zmieniono ordynację wyborczą i nie były uczciwe. Postać Tadeusza Mazowieckiego. Sytuacja z 4 czerwca 1992 [odwołanie rządu Olszewskiego].
mehr...
weniger
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau
ul. Foksal 17, 00-372 Warszawa
Mo. - Fr. 9:00 - 15:00 Uhr
(+48) 22 182 24 75
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Berlin
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
Diese Seite verwendet Cookies. Mehr Informationen
Das Archiv des Pilecki-Instituts sammelt digitalisierte Dokumente über die Schicksale polnischer Bürger*innen, die im 20. Jahrhundert unter zwei totalitären Regimes – dem deutschen und sowjetischen – gelitten haben. Es ist uns gelungen, Digitalisate von Originaldokumenten aus den Archivbeständen vieler polnischer und ausländischer Einrichtungen (u. a. des Bundesarchivs, der United Nations Archives, der britischen National Archives, der polnischen Staatsarchive) zu akquirieren. Wir bauen auf diese Art und Weise ein Wissenszentrum und gleichzeitig ein Zentrum zur komplexen Erforschung des Zweiten Weltkrieges und der doppelten Besatzung in Polen auf. Wir richten uns an Wissenschaftler*innen, Journalist*innen, Kulturschaffende, Familien der Opfer und Zeugen von Gräueltaten sowie an alle an Geschichte interessierte Personen.
Das Internetportal archiwum.instytutpileckiego.pl präsentiert unseren Bestandskatalog in vollem Umfang. Sie können darin eine Volltextsuche durchführen. Sie finden ebenfalls vollständige Beschreibungen der Objekte. Die Inhalte der einzelnen Dokumente können Sie jedoch nur in den Lesesälen der Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau und Berlin einsehen. Sollten Sie Fragen zu unseren Archivbeständen und dem Internetkatalog haben, helfen Ihnen gerne unsere Mitarbeiter*innen weiter. Wenden Sie sich auch an sie, wenn Sie Archivgut mit beschränktem Zugang einsehen möchten.
Teilweise ist die Nutzung unserer Bestände, z. B. der Dokumente aus dem Bundesarchiv oder aus der Stiftung Zentrum KARTA, nur beschränkt möglich – dies hängt mit den Verträgen zwischen unserem Institut und der jeweiligen Institution zusammen. Bevor Sie vor Ort Zugang zum Inhalt der gewünschten Dokumente erhalten, erfüllen Sie bitte die erforderlichen Formalitäten in der Bibliothek und unterzeichnen die entsprechenden Erklärungsformulare. Informationen zur Nutzungsbeschränkung sind in der Benutzungsordnung der Bibliothek zu finden. Vor dem Besuch empfehlen wir Ihnen, dass Sie sich mit dem Umfang und Aufbau unserer Archiv-, Bibliotheks- und audiovisuellen Bestände sowie mit der Besucherordnung und den Nutzungsbedingungen der Sammlung vertraut machen.
Alle Personen, die unsere Bestände nutzen möchten, laden wir in den Hauptsitz des Pilecki-Instituts, ul. Foksal 17 in Warschau ein. Die Bibliothek ist von Montag bis Freitag von 9.00 bis 15.00 Uhr geöffnet. Bitte melden sie sich vor Ihrem Besuch per E-Mail: czytelnia@instytutpileckiego.pl oder telefonisch unter der Nummer (+48) 22 182 24 75 an.
In der Berliner Zweigstelle des Pilecki-Instituts befindet sich die Bibliothek am Pariser Platz 4a. Sie ist von Dienstag bis Freitag von 10.30 bis 17.30 Uhr geöffnet. Ihr Besuch ist nach vorheriger Anmeldung möglich, per E-Mail an bibliothek@pileckiinstitut.de oder telefonisch unter der Nummer (+49) 30 275 78 955.
Bitte lesen Sie unsere Datenschutzerklärung. Mit der Nutzung der Website erklären Sie sich mit ihren Bedingungen einverstanden..