Hajdukiewicz Romuald cz. 2

Świadkowie Epoki

IP/DF/SE/2076

12 października 2024, Szczecin

1:23

Romuald Hajdukiewicz (ur. 1939, Pierchajły) urodził się na Wileńszczyźnie. Jego ojciec we wrześniu 1939 trafił do niewoli sowieckiej, potem do kopalni rudy w Krzywym Rogu, a następnie do budowy kolei Workuta-Kotłas. W 1941 roku zwolniony w wyniku układu Sikorski-Majski, w II Korpusie Polskim przeszedł szlak bojowy przez Monte Cassino, Ankonę i Bolonię i po wojnie wrócił do miejscowości rodzinnej, która znalazła się pod okupacją Związku Sowieckiego. W 1951 roku rodzina została deportowana na Syberię w rejon Workuty. W 1955 roku wrócili do Polski i osiedlili się w Rzepinie. Romuald Hajdukiewicz po ukończeniu studiów na Politechnice Szczecińskiej pracował m.in. w Zjednoczeniu Gospodarstw Rybackich. W latach 80-tych był zaangażowany w działalność NSZZ „Solidarność”. Jest członkiem Związku Kombatantów RP i Byłych Więźniów Politycznych.

[00:00:20] Podczas zbliżania się frontu powołanie wszystkich mężczyzn ze wsi do wojska, pobór powszechny nadzorowany przez NKWD. Trzej wujowie służyli w I Armii WP, stryj w II Armii, ojciec walczył na Zachodzie.
[00:02:35] Opowieści wojenne stryja i wuja. Stryj jako jedyny we wsi ukończył gimnazjum, został oficerem. Wuj walczył o Kołobrzeg, brał udział w forsowaniu Odry. Wuj i stryj przerzuceni w Bieszczady do walk z „bandami UPA”.
[00:06:15] Wspomnienia wuja i stryja o nieporozumieniach z żołnierzami radzieckimi, bójkach, dźgnięcie Rosjanina bagnetem. Złapanie przez stryja dwóch niemieckich jeńców w Kołobrzegu. Stryj został honorowym obywatelem Czaplinka.
[00:08:40] Pierwsze spotkanie z ojcem w ZSRR, „był przygnębiony” brakiem perspektyw zawodowych, zaczął pić.
[00:10:44] [Potwierdzenie daty urodzenia boh.: 20 listopada 1939] Ojciec zmobilizowany na początku września 1939 r. Droga powrotna ojca do domu po blisko 10 latach. Duży dystans i nieufność na początku, oderwanie ojca od rodziny.
[00:13:55] Przebieg deportacji 1 kwietnia [1951], przyjazd 17 kwietnia do Czeremchowa, zagłębie węglowe („Czerembas”, Черемховский угольный бассейн). Sadzenie ziemniaków. Ostry klimat: silne słońce wiosną, srogie, bezwietrzne zimy do -40 stopni.
[00:17:45] Brak dostępu do służby medycznej, Czeremchowo liczyło 200 tys. ludzi. Ojciec pracował w cegielni pod miastem, mama szyła w domu. Boh. chodził do szkoły do 5 klasy od września 1951 r. Doskonała znajomość języka rosyjskiego.
[00:20:34] Słabe zaopatrzenie w pobliskim sklepie – najbardziej pożądane tłuste produkty, słonina jako podstawa diety. Brak owoców, warzywa z ogródka przydomowego. Wystarczające na życie zarobki rodziców, ok. 1,5 tys. rubli. Pobyt na Syberii w latach 1951-55.
[00:24:20] Jedyny czynny obiekt sakralny w całym 200-tysięcznym mieście: cerkiew prawosławna. Uprawianie kultu w domach. Sąsiad Nikifor Durko. Brak indoktrynacji ideologicznej w szkołach.
[00:27:12] Śmierć Stalina: jedna z zesłanych Polek odtańczyła radosny taniec. Nadzieja na wyjazd do Polski. Przymusowe przyznanie ojcu narodowości białoruskiej. Walka rodziny o możliwość wyjazdu do Polski: oficjalne zaproszenie od stryja w Polsce. [+]
[00:31:22] Utrata słuchu przez siostrę pod koniec pobytu na Syberii – wyleczona po kilku latach. Podczas walk frontowych we wsi rodzina uciekła do lasu, boh. przechodził wtedy odrę. Zachorowanie starszej córki boh. na odrę, młodsza już została zaszczepiona.
[00:34:38] Leczenie odmrożeń za pomocą tłuszczu zwierzęcego.
[00:36:25] Siostra boh. nic nie pamięta z pobytu na Syberii. Widok zabitych dwóch młodych żołnierzy niemieckich po przejściu frontu, uczucie litości. Zaprzyjaźniony z boh. niemiecki krawiec wojskowy – wpływ na poglądy boh., pozytywne przyjęcie zjednoczenia Niemiec w 1989 r. [+]
[00:40:21] Zamieszkanie rodziny w Rzepinie k. Słubic. Siostra ukończyła studia na wydziale ekonomicznym transportu samochodowego Politechniki Szczecińskiej. Brak wspomnień siostry sprzed 5 roku życia. [+]
[00:42:53] Neutralne wspomnienia boh. z Syberii: zesłańcy wielu narodowości, „oswajanie” Litwinów. Oficer rosyjski Gulaki, który został zesłany jako były jeniec wojenny. Kontrola NKWD – codzienne podpisywanie list obecności. Przyznanie „wolności osobistej” po śmierci Stalina.
[00:46:40] Częste wizyty boh. w klubie studenckim Pinokio na kampusie akademickim przy ul. Bohaterów Warszawy z racji działalności w ZSP. Poznanie Zbigniewa Cybulskiego przy okazji zdjęć do filmu „Cała naprzód”. Opinia Cybulskiego o Bohdanie Łazuce.
[00:50:20] Zainteresowanie kinem, rozmowy boh. z Cybulskim w Klubie 13 Muz. Bliska znajomość Piotrem Skrzyneckim, wielokrotne spotkania.
[00:54:47] Śmierć Zbigniewa Cybulskiego – hipotezy na temat wypadku w styczniu 1967 r.
[01:01:09] Znajomość innych aktorów z Klubu 13 Muz: Andrzeja Kopiczyńskiego, Włodzimierza Bednarskiego.
[01:02:33] Początki życia w Polsce: edukacja boh. i siostry. Mama dobrze prosperowała jako krawcowa, ojciec pracował w POM jako kowal-ślusarz. Z powodu choroby szybko odszedł na rentę. W 1958 r. boh. rozpoczął studia na Politechnice Szczecińskiej – kierunek budowa maszyn, a następnie ekonomia.
[01:04:25] Marzec 1968 – wiadomości od kolegów z akademika i radia Wolna Europa. Na Syberii boh. słuchał z ojcem Głosu Ameryki po rosyjsku. Audycje dla żołnierzy radzieckich w NRD w radiu Swoboda. „Antysowieckie” i „antypeerelowskie” poglądy boh. Przesłuchiwania przez SB w celu uzyskania zgody na pływanie na statkach dalekomorskich, potępienie inwazji w Czechosłowacji przez boh.
[01:09:14] Przyjaźń z szefem kontrwywiadu Zygmuntem Królczykiem. W 1968 r. zbiorowe protesty studenckie, kolega wybroniony przed relegowaniem z uczelni. Kwestia żydostwa i antysemityzmu w ZSP w 1968 r., „niezasłużona represja wobec Żydów”.
[01:13:30] Informacje o wydarzeniach na Zachodzie z Głosu Ameryki, dementowanie tryumfalnych doniesień radzieckiej propagandy o pochodzie komunizmu przez świat.
[01:16:04] Łagodne traktowanie przybyszów z Syberii przez społeczeństwo po wojnie, status kombatanta i osoby represjonowanej, przywileje przy przyznawaniu sanatorium. Obowiązek uczestniczenia w zajęciach Wieczorowych Uniwersytetów Marksizmu-Leninizmu („wumle”) dla członków partii.
[01:18:39] Wymiana światopoglądów z wykładowcą WUML w Klubie 13 Muz. Regularne odmawianie udziału w pochodach pierwszomajowych.
[01:21:24] Rozpoczęcie pracy na statku jako pomocnik ochmistrza. Zwolnienie przez dyrekcję za rozprzestrzenianie zakazanych wiadomości o zbrodni katyńskiej wśród załogi.
more...
less

Suchanowski Łukasz

Latusek Adam

Instytut Pileckiego

Film