Mrzyk Alfons Franciszek cz. 3

Świadkowie Epoki

IP/DF/SE/0419

24 lutego 2020, Pszczyna

2:14

Alfons Franciszek Mrzyk (ur. 1924, Łąka k. Pszczyny, zm. 2023, Pszczyna) w momencie wybuchu II wojny światowej był uczniem Gimnazjum im. Bolesława Chrobrego w Pszczynie. Jako dziewiętnastolatek został przymusowo, jak wielu Ślązaków, wcielony do Wehrmachtu – podobnie jak dwóch braci, którzy polegli na froncie wschodnim. Brał udział w walkach w Normandii, gdzie zdezerterował i dostał się do niewoli alianckiej, a stamtąd do 7 batalionu 3 Dywizji Strzelców Karpackich. Wiosną 1945 brał udział w bitwie nad rzeką Sanio, walkach o Imolę, Castel San Pietro i Bolonię. Do Polski wrócił w lipcu 1947. W 1950 roku ożenił się. Pracował w spółdzielni remontowo-budowlanej. Działał w Stowarzyszeniu Byłych Żołnierzy Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie. Zmarł 11 kwietnia 2023 w Pszczynie w wieku 99 lat.

[00:00:20] Piekło podczas ataku aliantów w Normandii, ucieczka boh. z Rouen razem z kolegą Ferdkiem z Bogumina.
[00:03:00] Schronienie u francuskiej rodziny w piwniczce w kuchni. Gospodarz zginął trafiony odłamkiem bomby. Apele służb porządkowych, by opuścić miasto – ucieczka boh. razem z rodziną. Boh. szedł owinięty w pierzynę narzuconą na mundur Wehrmachtu. Noc i dzień spędzone w bruzdach na polu kapusty, dotarcie do domu innej rodziny, nocleg w stodole.
[00:08:40] Złapanie przez uzbrojonych francuskich partyzantów, pomoc kobiety „tłumaczki” w uwolnieniu. Inni partyzanci przekazali boh. w ręce żołnierzy kanadyjskich, „to była błoga chwila”. Obóz jeniecki pod gołym niebem, spanie na trawie. Wielu Polaków ze Śląska i Pomorza w obozie, unikanie kontaktu z jeńcami niemieckimi. Woda i suchary do jedzenia.
[00:13:37] Peleryna (Plandecke) do okrycia. Rozkaz oddania zegarków i obrączek „Amerykanie tacy bogaci, a się łakomili”. Zawiezienie jeńców ciężarówkami do portu, załadowanie droga w ładowni – port Plymouth, dalsza droga pociągiem. „teraz już mamy wojnę z głowy”.
[00:16:15] Nowe ubrania: brązowe battle dresy z naszytymi kolorowymi łatami. Narodowości oddzielone od siebie w obozie.
[00:18:16] Zwerbowanie boh. do wojska polskiego na Zachodzie, 80 procent Polaków z obozu zaciągnęło się. Niełatwy moment podjęcia decyzji o dalszej walce. Ewidencja, wybór pseudonimu: Alfons Wilczur, zam. Zaleszczyki k. Stanisławowa. Spotkanie kolegi z klasy z Pszczyny w polskiej armii: Bolesław Więckowski. Przywrócenie nazwiska rodowego odbyło się w Anglii w 1946 r.
[00:23:10] Moment podjęcia decyzji o dezercji [z wojska niemieckiego] – podczas bombardowania Rouen, wyczekanie na sprzyjający moment. Rozstrzeliwanie złapanych dezerterów na miejscu. „Bałem się straszliwie, że zostanę złapany”. [+]
[00:26:38] 30 procent żołnierzy z oddziału w Wehrmachcie pochodziło ze Śląska. Niemcy nie ufali Polakom, celowo wysłali ich na zachód. Dwaj bracia boh. zginęli na froncie wschodnim: w Woroneżu i koło Kaukazu. Wiadomość o śmierci brata w czasie ćwiczeń na poligonie koło miasta Tours. [+]
[00:30:05] Obecnie nieznajomość historii Ślązaków z czasu II wojny światowej – nie mieli wyboru: odmowa wstąpienia do wermachtu groziła wysłaniem do obozu koncentracyjnego, szwagier trafił do Auschwitz.
[00:32:20] „Obłędne wojsko niemieckie”, nieludzkie traktowanie rekrutów podczas szkolenia: czołganie się po świeżo zaoranej ziemi, poniżanie, wyzwiska. Boh. znał niemiecki, mógł się porozumieć.
[00:36:35] Ulga dla żołnierza, który otrzymał wiadomość o śmierci bliskiej osoby – wyjazd na urlop do domu z La Rochelle.
[00:38:36] Poznanie dziewczyny we Francji – Helena, pomogła w kontaktach listownych z rodziną na Śląsku. Sprzeczne informacje w listach od ojca i mamy. Przekonanie ojca o lepszym losie boh. „u aliantów”.
[00:42:30] W Anglii brak informacji o sytuacji w Polsce. „Wspaniałe wojsko u gen. Andersa”, przydział: 7 batalion strzelców karpackich, 3 brygada. Dobrze wyszkoleni byli żołnierze Wehrmachtu. Jednostka w San Basilio k. portu Taranto.
[00:45:00] 25 grudnia [1944] wymarsz 7 batalionu w kierunku rzeki Senio, gdzie trwał front, wykrwawiona 2 brygada przez „brawurę amerykańskich lotników” (śmierć 35 polskich żołnierzy). Dalsze działania w marszu na Bolonię, radość mieszkańców z przepędzenia Niemców z Imoloi. W Castel San Pietro nieprzyjaźnie nastawiona ludność z powodu ogromnych zniszczeń w mieście. Zdobycie Bolonii „bez wielkich ofiar” 21 kwietnia 1945 r. Owacyjne powitanie żołnierzy przez mieszkańców.
[00:48:40] Kapelan wojskowy ksiądz Grzondziel zawiesił jako pierwszy polską flagę na wieży (Torre degli Asinelli) bolońskiego ratusza. Pierwszy wkroczył do miasta 9 batalion. Rywalizacja między poszczególnymi wojskami o palmę pierwszeństwa, kto wkroczy pierwszy do Bolonii: Polacy, Amerykanie, partyzanci włoscy. Ok. 1300 polskich żołnierzy poległych we Włoszech i pochowanych na cmentarzu San Lazzaro. [+]
[00:52:39] Boh. nie brał udziału w bezpośrednich walkach, przebywał w kancelarii. W każdej armii lepsza sytuacja osób lepiej wykształconych, nie wystawiało się ich na pierwszą linię ognia. Rozkaz wycofania się na południe. Ustępliwość Churchilla wobec Stalina („sprzedajny”), obawy, że Polacy wkroczą z impetem do Polski. Jednostka gen. Andresa podporządkowana 8 Armii Brytyjskiej. Przygnębienie Polaków po Jałcie.
[00:57:40] Po zakończeniu walk skierowanie żołnierzy do kształcenia podstawowego i średniego. Boh. zdobył maturę w Anglii. Różne reakcje kolegów na zakończenie walk, solidaryzowanie się boh. z kolegami. Odpłynięcie Gimnazjum i Liceum 3 Dywizji Strzelców Karpackich z Neapolu do Liverpoolu w Anglii.
[00:59:50] Niebezpieczeństwo ze strony u-bootów (baza we Francji) po drodze z Glasgow do Neapolu.
[01:01:30] Brak kontaktu z Anglikami we Włoszech. „Myśmy specjalnie za Anglikami nie przepadali”. Dobra opinia dowództwa armii brytyjskiej o Polakach i gen. Andersie. [+] Plan Andersa zdobycia Monte Cassino: werbowanie uciekinierów z Wehrmachtu. Żołnierze Armii Andersa, którzy przeszli cały szlak z ZSRR, m.in. prof. Witold Żdanowicz, Mieczysław Kuczyński.
[01:09:30] Niedowierzanie Anglików w kwestii mordu katyńskiego.
[01:10:40] Wiadomość o końcu wojny: w gimnazjum i liceum polskim w Bagno di Romania. Radość na ulicach, toasty winem. Podróż sentymentalna samochodem do Włoch z córką Ewą i zięciem. Odwiedziny rodziny, gdzie boh. mieszkał w czasie nauki – zachowane łóżko boh. [+] Audiencja u papieża Jana Pawła II.
[01:15:22] Książę/hrabia Aleksander Hochberg w Pszczyny w jednostce razem z boh. Tytuł książęcy odziedziczył po bracie w 1984 r. Zespół ludowy zorganizowany w Bagno di Romania, kolega przygotował krakowskie stroje z pomocą Włochów, włoskie dziewczyny występowały z polskim repertuarem. Polscy żołnierze mieli wzięcie u Włoszek, wielu założyło tam rodziny. Prof. Witold Żdanowicz, dyrektor Instytutu Fizyki w Zabrzu. Stanisław Pyka – organizator zespołu ludowego, osiadł w Nowym Jorku.
[01:20:30] „Pestki”. Wspólna zabawa z dziewczętami z Pomocniczej Służby Kobiet w szkole w mieście Amandola. „Pestki” przyjechały z Porto san Giorgio swoimi ciężarówkami. [+] Trudny przejazd zimowy samochodami przez Apeniny.
[01:23:23] Podglądanie dziewcząt wygrzewających się w słońcu w miejscowości letniskowej nad Adriatykiem. Obojętność mieszkańców Castel San Pietro – brak powitań żołnierzy, apatia postrzegana jako niechęć do żołnierzy.
[01:26:00] Wmieszanie się Polaków w porachunki z komunistami z okolicy Rimini, „to nie było w porządku”. Pobyt boh. w Predapio, gdzie urodził się Mussolini – został znienawidzony przez rodaków. Zwiedzanie Rzymu i Wenecji, najważniejszych zabytków: Muzeum Watykańskiego, Bazyliki św. Piotra z kolegą Mieczysławem Smołką. [+]
[01:31:05] Zakwaterowanie w domu żołnierza w Wenecji. Atrakcje turystyczne Wenecji: Pałac Dożów, Lido, rejs gondolą po Canale Grande, Most Westchnień.
[01:34:03] Przyjazne przyjęcie żołnierzy po wojnie przez Włochów, długoletnia korespondencja z Włoszkami. Graciela – córka faszystowskiego generała. Miłość boh. do Włoch.
[01:37:36] Wyjazd z Włoch z potrzeby ukończenia liceum w Anglii. Dbałość Andersa o wykształcenie swoich żołnierzy po wojnie, możliwość wyższych studiów w Londynie. Ciężkie warunki zakwaterowania w Bodney Airfield, konieczność zdobywania drewna na opał. Stanisław Pyka zbudował kaplicę z ołtarzem, gdzie odbywały się msze. [+]
[01:41:22] Otrzymanie dokumentów na podróż do Polski w konsulacie PRL w Londynie. Oczekiwanie na rejs w obozie w Szkocji. Nieprzyjazne powitanie w Gdańsku. Podróż do rodzinnego domu w wagonie towarowym. Rozgoryczenie. [+]
[01:44:30] Celnicy w porcie w Gdańsku podkradali rzeczy z bagażu powracających – dobytek zapakowany w amerykańskie worki. Skóra do zelowania butów dla ojca, który zajmował się szewstwem.
[01:46:58] Decyzja o powrocie do Polski: z powodu tęsknoty za domem i nalegań mamy. Zachęcanie do wyjazdu przez Anglików, odezwa Bevina do Polaków rozpowszechniana na ulotkach.
[01:50:30] W drodze z Edynburga do Gdańska zdanie Anglikom broni na statku. Duma z munduru Armii Andersa. Radość z powrotu do rodziny, „nowe życie” pomimo nienawiści do władz centralnych i lokalnych. Nieprzychylny stosunek lokalnych „kacyków” dla powracających z Zachodu: „reakcjonista”, „wróg Polski ludowej”.
[01:54:08] Zaskoczenie nagłą zmianą życiową: z żołnierza w cywila. Przemyślana decyzja o powrocie do Polski. Droga z dworca do domu w Łące, radosne spotkanie z mamą. [++]. Włoskie powiedzenie o Niemcach (Tedesci). Liczne kontakty korespondencyjne z Włochami po wojnie.
[01:58:11] Odwiedziny znajomej rodziny z Mediolanu. Pierwszy wyjazd do Włoch w 1986 r.
[02:00:58] Zainteresowanie Służby Bezpieczeństwa boh., kłopoty z rozwojem kariery zawodowej – usunięcie ze stanowiska kierownika administracyjnego spółdzielni.
[02:03:24] Zabawa z polskimi dziewczętami „Pestkami” na placu przed kinem [we Włoszech]. „Polowanie” na najładniejszą, wspólne tańce. Poczęstunek z kuchni polowej, przygrywała orkiestra wojskowa.
[02:06:03] „Czołówka filmowa” – filmowanie uroczystości w wojsku. Wykształceni nauczyciele w szkole w wojsku: dyrektor Kapica z UJ. Spotkanie matematyka Piwko w Wiśle po wojnie, polonista Małecki.
[02:09:33] Zarzut służby w Wehrmachcie – dopiero na spotkaniach rocznicowych po wojnie. Szacunek dla każdego żołnierza w Armii Andersa.
[02:11:15] Po wojnie władze wiedziały o służbie boh. w Wehrmachcie. Powracające koszmary wojenne przed laty: złapanie podczas dezercji. Wciąż żywy strach przed niemieckimi żandarmami, „straszna chwila”. Rozstrzeliwanie dezerterów.
mehr...
weniger

Gleb Tomasz

Latusek Adam

Instytut Pileckiego

Film