Maciej Grzywaczewski (ur. 1954, Gdańsk) - producent filmowy, przedsiębiorca, wydawca, działacz opozycji demokratycznej w PRL. W latach 70. jako uczeń III Liceum Ogólnokształcącego w Gdańsku uczestniczył w spotkaniach samokształceniowych organizowanych przez o. Ludwika Wiśniewskiego. W latach 1975-1980 studiował prawo na Uniwersytecie Gdańskim oraz filozofię na Akademii Teologii Katolickiej w Warszawie (relegowany w 1977 za działalność opozycyjną). Należał do organizacji Nurt Niepodległościowy, a w latach 1977-1980 działał w Ruchu Obrony Praw Człowieka i Obywatela (ROPCiO). W latach 1978-1980 był w redakcji niezależnym pisma „Bratniak”, zakładał Wydawnictwo im. Konstytucji 3 Maja, był jednym z rzeczników Ruchu Młodej Polski. W sierpniu 1980 uczestniczył w strajku okupacyjnym w Stoczni Gdańskiej im. Lenina, z Arkadiuszem Rybickim spisał na tablicy 21 postulatów Międzzakładowego Komitetu Strajkowego. Od września 1980 pracował w strukturach NSZZ „Solidarność”, m.in. jako szef biura Krajowej Komisji Porozumiewawczej, a potem Komisji Krajowej. Po wprowadzeniu stanu wojennego ukrywał się. W latach 1984-1988 na emigracji we Francji. Po powrocie do kraju dyr. Agencji Filmowej ProFilm SA, producent filmów dokumentalnych i programów telewizyjnych. W 1990 jeden z fundatorów Video Studio Gdańsk. Współinicjator i wiceprezes Zarządu Fundacji Centrum Solidarności. W latach 2004-2006 dyrektor TVP1. Odznaczony Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski (2009), Krzyżem Wolności i Solidarności (2016).
[na podstawie „Encyklopedii Solidarności”]
więcej...
mniej
00:00:20 Ojciec Zbigniew, zwany Leszkiem, mama Maria Magdalena dd. Paprocka. Boh. urodzony w Gdańsku, rodzice pochodzili z Warszawy, ojciec w czasie wojny pracował w straży pożarnej, należał do AK, ranny w powstaniu warszawskim. Mama wywieziona do obozu Ravensbrück. Ojciec projektował dom przy ul. Gdańskiej na Żoliborzu, w którym mieszkała mama. Ojciec był fotoamatorem, fotografował wojnę, powstanie w getcie warszawskim, które gasił jako strażak (zdjęcia są w Yad Vashem). Pisał pamiętniki, chodził do klasy z Bytnarem i Dawidowskim w LO Batorego. Po powstaniu ojciec z Piaseczna uciekł do Katowic.
00:03:30 Odnalezienie się rodziców po wojnie, przeprowadzka do Gdańska, studia ojca na Politechnice Gdańskiej. Trzypokojowe mieszkanie, dzieci: starsza Dorota (rocznik 1953) i boh. Matka nie mogła zajść w ciążę z powodu doświadczeń w Ravensbrück. Szkoła podstawowa im. Bohaterów Westerplatte, ksiądz w szkole (rok 1960) , kierowniczka Somykowa zdejmowała krzyże w klasach – przeniesienie nauki religii w parafiach. Po 8 latach – III LO „Topolówka”, ambitna młodzież.
00:07:05 Kolega z klasy Marian Terlecki, wydawanie w klasie pisemka podziemnego „Bodziec”, 3 numery. Marzec 1968 r. – ojciec nasłuchiwał zachodnich rozgłośni, krytyczne myślenie wobec władzy. Petardy przy Teatrze Miniatura, ormowcy bili studentów. Boh. rzucił pałką w ormowca.
00:10:16 Grudzień 1970 – groza. Zapłakana nauczycielka angielskiego, widziała strzelaninę na wiadukcie. Potępienie wydarzeń grudniowych przez radę pedagogiczną [+]. Katarzyna Rozmarynowska. Założenie teatru. Duszpasterstwo akademickie: dominikanin Ludwik Wiśniewski, kontakt z Aleksandrem Hallem, rozmowy formacyjne z młodzieżą, lektury, dyskusje, spotkania z intelektualistami warszawskimi: Cywiński, Wielowieyski, Wojciech Karpiński.
00:14:42 Założyciele „Ruchu”: Czumowie Andrzej i Hubert. Duszpasterstwo o. Ludwika Wiśniewskiego w Lublinie (Marian Borusewicz, Marian Piłka), we Wrocławiu (Rafał Dutkiewicz).
00:17:07 Uczniowski teatr z Marianem Terleckim w klubie studenckim Żak, przedstawienie o wydarzeniach Grudnia ’70 (teksty Barańczaka, Kornhausera, muzyka Pink Floyd), inspiracje Grotowskim, Teatrem Ósmego Dnia, wyjazdy z przedstawieniami, sukces w Słupsku.
00:20:21 Matura 1973 r., studia na Wydziale Prawa Uniwersytetu Gdańskiego. W 1975 r. przeprowadzka do Warszawy, studia z historii filozofii na ATK, intensywne kontakty z opozycjonistami. Sylwetka profesora Gogacza, tomizm. Zajęcia w mieszkaniach studentów. Utworzenie tajnej organizacji Nurt Niepodległościowy (NN, 1975 r.). W kierownictwie byli: Andrzej Czuma, Leszek Moczulski
Jan Dworak i boh. (Romb).
00:25:45 Wypadki radomskie, powstanie KOR. Założenie Ruchu Obrony Praw Człowieka i Obywatela (ROPCiO) – współpraca, odrębność obu organizacji. Odejście boh. z kierownictwa NN. Pismo „W Drodze”, wcześniej „U Progu” robione na przemyconym z Czechosłowacji powielaczu (Piotr Dyk).
00:30:40 Wydawanie pisma u dominikanów przy ul. Freta (Jacek Salij) – mylenie bezpieki. Oficyna wydawnicza NOWa założona przez Mirosława Chojeckiego, Wydawnictwo im. Konstytucji 3 Maja. Pismo „Przegląd” z kolorowymi zdjęciami, „Bratniak”. Powołanie Ruchu Młodej Polski (bez Moczulskiego i Czumy): Aleksander Hall, Aram [Arkadiusz] Rybicki, Bożena Rybicka. Grupa z Poznania (Gorzowa Wlkp.): Marek Jurek, Krzysztof Nowak
Piotr Mirecki, ze Szczecina: Wiesław Parchimowicz, Marian Piłka. Charyzma Halla, fascynacja endecją. Deklaracja RMP.
00:37:12 Po drugim roku studiów aresztowanie. Najlepszy „dołek” [cela w komisariacie] w Warszawie był w Pałacu Mostowskich i przy Żytniej. 100 zł kosztowało pół litra wódki – picie w nocy z milicjantami w areszcie. Aresztowanie profilaktyczne.
00:40:10 Wyrzucenie z uczelni, ukrywanie się przed poborem do wojska w Laskach. W 1978 r., marzenia o szynce. Odwołanie się do dziekana, zasadzka milicji, dowiezienie na komisję wojskową w Gdańsku, kategoria D, pobyty w szpitalach – „lewe” zaświadczenia zdrowotne. Pobieranie krwi w wojskowym szpitalu.
00:45:40 Dziekan Jan Stępień. Spotkania z Józefem Glempem, niepewny Wyszyński. Nacisk kard. Wojtyły, żeby przywrócić boh. na uczelnię. Spotkania z warszawskimi opozycjonistami. Jacek Kuroń, system powiadomień o aresztowaniu. Pluskwy w areszcie przy Malczewskiego. Kontakty z Janem Lityńskim, Adamem Michnikiem, Anną Lityńską, Janem Józefem Lipskim, Janem Tomaszem Lipskim.
00:49:26 Ruch Młodej Polski pożyczał pieniądze od KOR-u. Aktor Tadeusz Walendowski, zięć Wańkowicza, prowadził salon kultury niezależnej. Janusz Szpotański. Dyskusje na temat przyszłej wizji Polski, finlandyzacja Polski. Rozmowy o książkach z Teresą Bogucką. Intensywne kontakty ze środowiskiem opozycjonistów. Andrzej Czuma.
00:55: 04 Nakład „Bratniaka” dochodził do 10 tys. egzemplarzy. Otrzymanie od Japończyków profesjonalnego sprzętu nagraniowego U-matic SP. Strajki w lubuskiem, antyrządowe nastroje. Organizacja demonstracji rocznicowych, zbiorowe czuwania modlitewne, głodówki (Błażej Wyszkowski).
00:58:28 Demonstracja 3 maja 1980 r., zatrzymanie organizatorów, bojówki esbeckie. Ks. Bogdanowicz organizował modlitwy w intencji aresztowanych. Lech Wałęsa, rozrzucanie ulotek na Jarmarku Dominikańskim.
01:01:34 Metody rozrzucania ulotek. Przyjęcie u Dyków, decyzja o strajku sierpniowym, wyjazd boh. nad jez. Jeziorak. 14 sierpnia wybuch strajku, informację podało Radio Wolna Europa.
01:05:37 Piekarz Dąbrowski z Płoni przekazał cały wypiek chleba dla strajkujących stoczniowców w Gdańsku i Gdyni. Podpisanie porozumień w Stoczni Gdańskiej, strajkujące kolejne zakłady. Andrzej Kołodziej był szefem strajku [w stoczni w Gdyni]. Kobiety przekonały Wałęsę do strajku solidarnościowego, powstanie Międzyzakładowego Komitetu Strajkowego. Napływanie postulatów z całej Polski – ok. 1000 postulatów.
01:08:10 Środowisko Młodej Polski wspierało strajki, ale się nie angażowało (Aleksander Hall. Aram Rybicki i in.) – chodziło o zaangażowanie robotników. Henryka Krzywonos. Rozmowy robotników i studentów. Wybranie i ogłoszenie 21 postulatów. Przejęcie drukarni stoczniowej, druk postulatów, pojawienie się ubeckich ulotek-fałszywek. Potrzeba identyfikacji i uwiarygodnienia ruchu. W poniedziałek 18 sierpnia w stoczni malowanie na sklejce postulatów najpierw farbą, potem ołówkiem traserskim. [+]
01:13:00 Przemówienie Gierka w radiu. Życie toczące się przy bramie stoczni – miejsce łączności miedzy miastem a strajkującymi. Zawieszenie postulatów na bramie wartowni. Powstanie logo „Solidarności”, powstawanie piosenek, wierszy. Dziś nie można odnaleźć oryginałów porozumień sierpniowych (zabrali je Wałęsa i Jagielski).
01:18:10 Pojawienie się wielu nowych ludzi: doradców, pomocników. Boh. od września pełnił funkcję szefa kancelarii. Wyodrębnienie biura Regionu i biura Komisji Krajowej. Decyzja o ślubie z narzeczoną Bożeną [Rybicką] 16 grudnia 1981 r.
01:20:30 Trudna sytuacja ekonomiczna, ubicie świniaka na wesele, pędzenie bimbru. Wprowadzenie stanu wojennego 13 grudnia. Działacze uprzedzeni przez kpt. Hodysza, ukrywanie się – jedzenie z niedoszłego wesela. Ujawnienie się po pół roku. Koniec „karnawału Solidarności”, potrzeba stabilizacji.
01:23:17 Internowanie Lecha Wałęsy, Aram Rybicki w Strzebielinku, żona boh. pracowała w sekretariacie Wałęsy
Boh. zarabiał wyrabiając srebrną biżuterię, m.in. zestaw dla Danuty Wałęsy na odbiór Nagrody Nobla – z czarnym agatem. Podarunek dla Jana Pawła II od Wałęsy [w Dolinie Chochołowskiej] – rzeźba z brązu Giedymina Jabłońskiego. [+]
01:26:14 18 października 1982 ślub z Bożeną w kościele Św. Brygidy, msza koncelebrowana (o. Ludwik, ks. Jankowski, ks. Bogdanowicz). Tego dnia zwolniono Arama, Danuta Wałęsa nie poszła na wesele, bo mąż był wciąż internowany. Radio w domu Wałęsy z nasłuchem milicyjnym, boh. miał przezwisko ubeckie „Teolog”. Urodziny syna Tomka w 1984 r., chory na białaczkę – wyjazd rodziny na leczenie do Francji.
01:28:56 Pobyt we Francji, pomoc wielu osób, m.in. Aliny Margolis-Edelman [+]. Stały kontakt z Wałęsą. Śmierć syna, urodziny córki w 1987 r., książka Wałęsy „Droga nadziei” wydrukowana we Francji. Powrót do Polski w sierpniu 1988 r. Kontakt z Chojeckim i „Kontaktem”, produkowanie filmów, m.in. z wizyty Glempa we Francji. Film o ks. Platerze, przedstawicielu Komisji Charytatywnej Episkopatu Polski. Dom sióstr zmartwychwstanek w XV dzielnicy Paryża. Ks. Marian Faleńczyk, pallotyn, prowadził pod Paryżem ognisko im. Jana Pawła II. Wydawnictwo pallotynów. Współpraca z Działem Dokumentacji Diecezjalnej (Video Studio Gdańsk), kupowanie kamer i sprzętu. Spółka Profilm (Aram Rybicki, Marian Terlecki, Marek Łochwicki, ks. Lauer), boh. po powrocie został szefem i udziałowcem.
01:34:25 Maciej Płażyński został wojewodą gdańskim, żona Bożena stanęła na czele Gdańskiej Fundacji Dobroczynności – pracuje tam do dziś. Ośrodek w Stawiskach i Kościerzynie. Boh. zajął się mediami, Aram Rybicki ‒ polityką, Aleksander Hall działalnością naukową i polityką.
01:36:16 Program „Bez znieczulenia” z Wiesławem Walendziakiem, publicystyka telewizyjna, filmy dokumentalne. Film Iwony Bartólewskiej o wraku statku M/S „Wilhelm Gustloff” zatopionym koło Łeby. [+] Świadomość istotności przekazu medialnego.
01:39:19 Tragedia smoleńska. Szwagier Aram Rybicki z PO, który zajmował się nowelizacją ustawy o IPN - poleciał za swojego brata Sławomira. Ostrzeżenia boh. przed bałaganiarstwem braci Kaczyńskich. Znaki ostrzegające przed tą podróżą. [+]
01:44:16 Zofia Gust, sekretarka prezydenta Lecha Kaczyńskiego - ocalała, nie weszła do samolotu. [+]
01:46:32 O co chodziło w postulatach sierpniowych? „S” była ruchem społecznym, nie tylko związkiem zawodowym, postulaty wolności i sprawiedliwości. To był ruch oddolny, autorski. Prawo do tablic z postulatami (ECS). Postulaty są wpisane na listę najbardziej wartościowych dokumentów świata UNESCO – Pamięć świata.
więcej...
mniej
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Warszawie
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Pon. - Pt. 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Berlinie
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Wt. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
Ta strona wykorzystuje pliki 'cookies'. Więcej informacji
W Archiwum Instytutu Pileckiego gromadzimy i udostępniamy dokumenty w wersji cyfrowej. Zapisane są w nich losy obywateli polskich, którzy w XX wieku doświadczyli dwóch totalitaryzmów: niemieckiego i sowieckiego. Pozyskujemy kopie cyfrowe dokumentów, których oryginały znajdują się w zbiorach wielu instytucji polskich i zagranicznych, m.in.: Bundesarchiv, United Nations Archives, brytyjskich National Archives i polskich archiwów państwowych. Budujemy w ten sposób centrum wiedzy i ośrodek kompleksowych badań nad II wojną światową i podwójną okupacją w Polsce. Dla naukowców, dziennikarzy, ludzi kultury, rodzin ofiar i świadków zbrodni oraz wszystkich innych zainteresowanych historią.
Portal internetowy archiwum.instytutpileckiego.pl prezentuje pełny katalog naszych zbiorów. Pozwala się po nich poruszać z wykorzystaniem funkcji pełnotekstowego przeszukiwania dokumentów. Zawiera także opisy poszczególnych obiektów. Z treścią dokumentów zapoznać się można tylko w czytelniach Biblioteki Instytutu Pileckiego w Warszawie i w Berlinie, w których nasi pracownicy służą pomocą w przypadku pytań dotyczących zbiorów, pomagają użytkownikom w korzystaniu z naszych katalogów internetowych, umożliwiają wgląd do materiałów objętych ograniczeniami dostępności.
Niektóre dokumenty, np. te pochodzące z kolekcji Bundesarchiv czy Ośrodka Karta, są jednak objęte ograniczeniami dostępności, które wynikają z umów między Instytutem a tymi instytucjami. Po przybyciu do Biblioteki należy wówczas dopełnić formalności, podpisując stosowne oświadczenia, aby uzyskać dostęp do treści dokumentów na miejscu. Informacje dotyczące ograniczeń dostępu są zawarte w regulaminie Biblioteki. Przed wizytą zachęcamy do zapoznania się z zakresem i strukturą naszych zasobów archiwalnych, bibliotecznych i audiowizualnych, a także z regulaminem[hiperłącze] pobytu i korzystania ze zbiorów.
Wszystkich zainteresowanych skorzystaniem z naszych zbiorów zapraszamy do siedziby Instytutu Pileckiego przy ul. Stawki 2 w Warszawie. Biblioteka jest otwarta od poniedziałku do piątku w godzinach 9.00–15.00. Przed wizytą należy się umówić. Można to zrobić, wysyłając e-mail na adres czytelnia@instytutpileckiego.pl lub dzwoniąc pod numer (+48) 22 182 24 75.
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Berlinie znajduje się przy Pariser Platz 4a. Jest otwarta od wtorku do piątku w godzinach 10.30–17.30. Wizytę można odbyć po wcześniejszym umówieniu się, wysyłając e-mail na adres bibliothek@pileckiinstitut.de lub dzwoniąc pod numer (+49) 30 275 78 955.
Prosimy zapoznać się z polityką prywatności. Korzystanie z serwisu internetowego oznacza akceptację jego warunków.