Maciej Grzywaczewski (ur. 1954, Gdańsk) - producent filmowy, przedsiębiorca, wydawca, działacz opozycji demokratycznej w PRL. W latach 70. jako uczeń III Liceum Ogólnokształcącego w Gdańsku uczestniczył w spotkaniach samokształceniowych organizowanych przez o. Ludwika Wiśniewskiego. W latach 1975-1980 studiował prawo na Uniwersytecie Gdańskim oraz filozofię na Akademii Teologii Katolickiej w Warszawie (relegowany w 1977 za działalność opozycyjną). Należał do organizacji Nurt Niepodległościowy, a w latach 1977-1980 działał w Ruchu Obrony Praw Człowieka i Obywatela (ROPCiO). W latach 1978-1980 był w redakcji niezależnym pisma „Bratniak”, zakładał Wydawnictwo im. Konstytucji 3 Maja, był jednym z rzeczników Ruchu Młodej Polski. W sierpniu 1980 uczestniczył w strajku okupacyjnym w Stoczni Gdańskiej im. Lenina, z Arkadiuszem Rybickim spisał na tablicy 21 postulatów Międzzakładowego Komitetu Strajkowego. Od września 1980 pracował w strukturach NSZZ „Solidarność”, m.in. jako szef biura Krajowej Komisji Porozumiewawczej, a potem Komisji Krajowej. Po wprowadzeniu stanu wojennego ukrywał się. W latach 1984-1988 na emigracji we Francji. Po powrocie do kraju dyr. Agencji Filmowej ProFilm SA, producent filmów dokumentalnych i programów telewizyjnych. W 1990 jeden z fundatorów Video Studio Gdańsk. Współinicjator i wiceprezes Zarządu Fundacji Centrum Solidarności. W latach 2004-2006 dyrektor TVP1. Odznaczony Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski (2009), Krzyżem Wolności i Solidarności (2016).
[na podstawie „Encyklopedii Solidarności”]
more...
less
00:00:20 Ojciec Zbigniew, zwany Leszkiem, mama Maria Magdalena dd. Paprocka. Boh. urodzony w Gdańsku, rodzice pochodzili z Warszawy, ojciec w czasie wojny pracował w straży pożarnej, należał do AK, ranny w powstaniu warszawskim. Mama wywieziona do obozu Ravensbrück. Ojciec projektował dom przy ul. Gdańskiej na Żoliborzu, w którym mieszkała mama. Ojciec był fotoamatorem, fotografował wojnę, powstanie w getcie warszawskim, które gasił jako strażak (zdjęcia są w Yad Vashem). Pisał pamiętniki, chodził do klasy z Bytnarem i Dawidowskim w LO Batorego. Po powstaniu ojciec z Piaseczna uciekł do Katowic.
00:03:30 Odnalezienie się rodziców po wojnie, przeprowadzka do Gdańska, studia ojca na Politechnice Gdańskiej. Trzypokojowe mieszkanie, dzieci: starsza Dorota (rocznik 1953) i boh. Matka nie mogła zajść w ciążę z powodu doświadczeń w Ravensbrück. Szkoła podstawowa im. Bohaterów Westerplatte, ksiądz w szkole (rok 1960) , kierowniczka Somykowa zdejmowała krzyże w klasach – przeniesienie nauki religii w parafiach. Po 8 latach – III LO „Topolówka”, ambitna młodzież.
00:07:05 Kolega z klasy Marian Terlecki, wydawanie w klasie pisemka podziemnego „Bodziec”, 3 numery. Marzec 1968 r. – ojciec nasłuchiwał zachodnich rozgłośni, krytyczne myślenie wobec władzy. Petardy przy Teatrze Miniatura, ormowcy bili studentów. Boh. rzucił pałką w ormowca.
00:10:16 Grudzień 1970 – groza. Zapłakana nauczycielka angielskiego, widziała strzelaninę na wiadukcie. Potępienie wydarzeń grudniowych przez radę pedagogiczną [+]. Katarzyna Rozmarynowska. Założenie teatru. Duszpasterstwo akademickie: dominikanin Ludwik Wiśniewski, kontakt z Aleksandrem Hallem, rozmowy formacyjne z młodzieżą, lektury, dyskusje, spotkania z intelektualistami warszawskimi: Cywiński, Wielowieyski, Wojciech Karpiński.
00:14:42 Założyciele „Ruchu”: Czumowie Andrzej i Hubert. Duszpasterstwo o. Ludwika Wiśniewskiego w Lublinie (Marian Borusewicz, Marian Piłka), we Wrocławiu (Rafał Dutkiewicz).
00:17:07 Uczniowski teatr z Marianem Terleckim w klubie studenckim Żak, przedstawienie o wydarzeniach Grudnia ’70 (teksty Barańczaka, Kornhausera, muzyka Pink Floyd), inspiracje Grotowskim, Teatrem Ósmego Dnia, wyjazdy z przedstawieniami, sukces w Słupsku.
00:20:21 Matura 1973 r., studia na Wydziale Prawa Uniwersytetu Gdańskiego. W 1975 r. przeprowadzka do Warszawy, studia z historii filozofii na ATK, intensywne kontakty z opozycjonistami. Sylwetka profesora Gogacza, tomizm. Zajęcia w mieszkaniach studentów. Utworzenie tajnej organizacji Nurt Niepodległościowy (NN, 1975 r.). W kierownictwie byli: Andrzej Czuma, Leszek Moczulski
Jan Dworak i boh. (Romb).
00:25:45 Wypadki radomskie, powstanie KOR. Założenie Ruchu Obrony Praw Człowieka i Obywatela (ROPCiO) – współpraca, odrębność obu organizacji. Odejście boh. z kierownictwa NN. Pismo „W Drodze”, wcześniej „U Progu” robione na przemyconym z Czechosłowacji powielaczu (Piotr Dyk).
00:30:40 Wydawanie pisma u dominikanów przy ul. Freta (Jacek Salij) – mylenie bezpieki. Oficyna wydawnicza NOWa założona przez Mirosława Chojeckiego, Wydawnictwo im. Konstytucji 3 Maja. Pismo „Przegląd” z kolorowymi zdjęciami, „Bratniak”. Powołanie Ruchu Młodej Polski (bez Moczulskiego i Czumy): Aleksander Hall, Aram [Arkadiusz] Rybicki, Bożena Rybicka. Grupa z Poznania (Gorzowa Wlkp.): Marek Jurek, Krzysztof Nowak
Piotr Mirecki, ze Szczecina: Wiesław Parchimowicz, Marian Piłka. Charyzma Halla, fascynacja endecją. Deklaracja RMP.
00:37:12 Po drugim roku studiów aresztowanie. Najlepszy „dołek” [cela w komisariacie] w Warszawie był w Pałacu Mostowskich i przy Żytniej. 100 zł kosztowało pół litra wódki – picie w nocy z milicjantami w areszcie. Aresztowanie profilaktyczne.
00:40:10 Wyrzucenie z uczelni, ukrywanie się przed poborem do wojska w Laskach. W 1978 r., marzenia o szynce. Odwołanie się do dziekana, zasadzka milicji, dowiezienie na komisję wojskową w Gdańsku, kategoria D, pobyty w szpitalach – „lewe” zaświadczenia zdrowotne. Pobieranie krwi w wojskowym szpitalu.
00:45:40 Dziekan Jan Stępień. Spotkania z Józefem Glempem, niepewny Wyszyński. Nacisk kard. Wojtyły, żeby przywrócić boh. na uczelnię. Spotkania z warszawskimi opozycjonistami. Jacek Kuroń, system powiadomień o aresztowaniu. Pluskwy w areszcie przy Malczewskiego. Kontakty z Janem Lityńskim, Adamem Michnikiem, Anną Lityńską, Janem Józefem Lipskim, Janem Tomaszem Lipskim.
00:49:26 Ruch Młodej Polski pożyczał pieniądze od KOR-u. Aktor Tadeusz Walendowski, zięć Wańkowicza, prowadził salon kultury niezależnej. Janusz Szpotański. Dyskusje na temat przyszłej wizji Polski, finlandyzacja Polski. Rozmowy o książkach z Teresą Bogucką. Intensywne kontakty ze środowiskiem opozycjonistów. Andrzej Czuma.
00:55: 04 Nakład „Bratniaka” dochodził do 10 tys. egzemplarzy. Otrzymanie od Japończyków profesjonalnego sprzętu nagraniowego U-matic SP. Strajki w lubuskiem, antyrządowe nastroje. Organizacja demonstracji rocznicowych, zbiorowe czuwania modlitewne, głodówki (Błażej Wyszkowski).
00:58:28 Demonstracja 3 maja 1980 r., zatrzymanie organizatorów, bojówki esbeckie. Ks. Bogdanowicz organizował modlitwy w intencji aresztowanych. Lech Wałęsa, rozrzucanie ulotek na Jarmarku Dominikańskim.
01:01:34 Metody rozrzucania ulotek. Przyjęcie u Dyków, decyzja o strajku sierpniowym, wyjazd boh. nad jez. Jeziorak. 14 sierpnia wybuch strajku, informację podało Radio Wolna Europa.
01:05:37 Piekarz Dąbrowski z Płoni przekazał cały wypiek chleba dla strajkujących stoczniowców w Gdańsku i Gdyni. Podpisanie porozumień w Stoczni Gdańskiej, strajkujące kolejne zakłady. Andrzej Kołodziej był szefem strajku [w stoczni w Gdyni]. Kobiety przekonały Wałęsę do strajku solidarnościowego, powstanie Międzyzakładowego Komitetu Strajkowego. Napływanie postulatów z całej Polski – ok. 1000 postulatów.
01:08:10 Środowisko Młodej Polski wspierało strajki, ale się nie angażowało (Aleksander Hall. Aram Rybicki i in.) – chodziło o zaangażowanie robotników. Henryka Krzywonos. Rozmowy robotników i studentów. Wybranie i ogłoszenie 21 postulatów. Przejęcie drukarni stoczniowej, druk postulatów, pojawienie się ubeckich ulotek-fałszywek. Potrzeba identyfikacji i uwiarygodnienia ruchu. W poniedziałek 18 sierpnia w stoczni malowanie na sklejce postulatów najpierw farbą, potem ołówkiem traserskim. [+]
01:13:00 Przemówienie Gierka w radiu. Życie toczące się przy bramie stoczni – miejsce łączności miedzy miastem a strajkującymi. Zawieszenie postulatów na bramie wartowni. Powstanie logo „Solidarności”, powstawanie piosenek, wierszy. Dziś nie można odnaleźć oryginałów porozumień sierpniowych (zabrali je Wałęsa i Jagielski).
01:18:10 Pojawienie się wielu nowych ludzi: doradców, pomocników. Boh. od września pełnił funkcję szefa kancelarii. Wyodrębnienie biura Regionu i biura Komisji Krajowej. Decyzja o ślubie z narzeczoną Bożeną [Rybicką] 16 grudnia 1981 r.
01:20:30 Trudna sytuacja ekonomiczna, ubicie świniaka na wesele, pędzenie bimbru. Wprowadzenie stanu wojennego 13 grudnia. Działacze uprzedzeni przez kpt. Hodysza, ukrywanie się – jedzenie z niedoszłego wesela. Ujawnienie się po pół roku. Koniec „karnawału Solidarności”, potrzeba stabilizacji.
01:23:17 Internowanie Lecha Wałęsy, Aram Rybicki w Strzebielinku, żona boh. pracowała w sekretariacie Wałęsy
Boh. zarabiał wyrabiając srebrną biżuterię, m.in. zestaw dla Danuty Wałęsy na odbiór Nagrody Nobla – z czarnym agatem. Podarunek dla Jana Pawła II od Wałęsy [w Dolinie Chochołowskiej] – rzeźba z brązu Giedymina Jabłońskiego. [+]
01:26:14 18 października 1982 ślub z Bożeną w kościele Św. Brygidy, msza koncelebrowana (o. Ludwik, ks. Jankowski, ks. Bogdanowicz). Tego dnia zwolniono Arama, Danuta Wałęsa nie poszła na wesele, bo mąż był wciąż internowany. Radio w domu Wałęsy z nasłuchem milicyjnym, boh. miał przezwisko ubeckie „Teolog”. Urodziny syna Tomka w 1984 r., chory na białaczkę – wyjazd rodziny na leczenie do Francji.
01:28:56 Pobyt we Francji, pomoc wielu osób, m.in. Aliny Margolis-Edelman [+]. Stały kontakt z Wałęsą. Śmierć syna, urodziny córki w 1987 r., książka Wałęsy „Droga nadziei” wydrukowana we Francji. Powrót do Polski w sierpniu 1988 r. Kontakt z Chojeckim i „Kontaktem”, produkowanie filmów, m.in. z wizyty Glempa we Francji. Film o ks. Platerze, przedstawicielu Komisji Charytatywnej Episkopatu Polski. Dom sióstr zmartwychwstanek w XV dzielnicy Paryża. Ks. Marian Faleńczyk, pallotyn, prowadził pod Paryżem ognisko im. Jana Pawła II. Wydawnictwo pallotynów. Współpraca z Działem Dokumentacji Diecezjalnej (Video Studio Gdańsk), kupowanie kamer i sprzętu. Spółka Profilm (Aram Rybicki, Marian Terlecki, Marek Łochwicki, ks. Lauer), boh. po powrocie został szefem i udziałowcem.
01:34:25 Maciej Płażyński został wojewodą gdańskim, żona Bożena stanęła na czele Gdańskiej Fundacji Dobroczynności – pracuje tam do dziś. Ośrodek w Stawiskach i Kościerzynie. Boh. zajął się mediami, Aram Rybicki ‒ polityką, Aleksander Hall działalnością naukową i polityką.
01:36:16 Program „Bez znieczulenia” z Wiesławem Walendziakiem, publicystyka telewizyjna, filmy dokumentalne. Film Iwony Bartólewskiej o wraku statku M/S „Wilhelm Gustloff” zatopionym koło Łeby. [+] Świadomość istotności przekazu medialnego.
01:39:19 Tragedia smoleńska. Szwagier Aram Rybicki z PO, który zajmował się nowelizacją ustawy o IPN - poleciał za swojego brata Sławomira. Ostrzeżenia boh. przed bałaganiarstwem braci Kaczyńskich. Znaki ostrzegające przed tą podróżą. [+]
01:44:16 Zofia Gust, sekretarka prezydenta Lecha Kaczyńskiego - ocalała, nie weszła do samolotu. [+]
01:46:32 O co chodziło w postulatach sierpniowych? „S” była ruchem społecznym, nie tylko związkiem zawodowym, postulaty wolności i sprawiedliwości. To był ruch oddolny, autorski. Prawo do tablic z postulatami (ECS). Postulaty są wpisane na listę najbardziej wartościowych dokumentów świata UNESCO – Pamięć świata.
more...
less
The library of the Pilecki Institute
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Monday to Friday, 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
The library of the Berlin branch of the Pilecki Institute
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
This page uses 'cookies'. More information
Ever since it was established, the Witold Pilecki Institute of Solidarity and Valor has been collecting and sharing documents that present the multiple historical facets of the last century. Many of them were previously split up, lost, or forgotten. Some were held in archives on other continents. To facilitate research, we have created an innovative digital archive that enables easy access to the source material. We are striving to gather as many archives as possible in one place. As a result, it takes little more than a few clicks to learn about the history of Poland and its citizens in the 20th century.
The Institute’s website contains a description of the collections available in the reading room as well as the necessary information to plan a visit. The documents themselves are only available in the Institute’s reading room, a public space where material is available free of charge to researchers and anyone interested in the topics collected there. The reading room also offers a friendly environment for quiet work.
The materials are obtained from institutions, public archives, both domestic and international social organizations, as well as from private individuals. The collections are constantly being expanded. A full-text search engine that searches both the content of the documents and their metadata allows the user to reach the desired source with ease. Another way to navigate the accumulated resources is to search according to the archival institutions from which they originate and which contain hierarchically arranged fonds and files.
Most of the archival materials are in open access on computers in the reading room. Some of our collections, e.g. from the Bundesarchiv, are subject to the restrictions on availability resulting from agreements between the Institute and the institutions which transfer them. An appropriate declaration must be signed upon arrival at the reading room in order to gain immediate access to these documents.
Before your visit, we recommend familiarizing yourself with the scope and structure of our archival, library and audio-visual resources, as well as with the regulations for visiting and using the collections.
All those wishing to access our collections are invited to the Pilecki Institute at ul. Stawki 2 in Warsaw. The reading room is open from 9–15, Monday to Friday. An appointment must be made in advance by emailing czytelnia@instytutpileckiego.pl or calling (+48) 22 182 24 75.
Please read the privacy policy. Using the website is a declaration of an acceptance of its terms.