Stanisław Marciniuk (ur. 1933, Radzyń Podlaski) dzieciństwo i okres okupacji niemieckiej spędził w Radzyniu Podlaskim. W 1949 roku wstąpił do poakowskiej organizacji „Krajowa Policja Bezpieczeństwa”, w której był łącznikiem. Podczas zasadzki w 1951 r. postrzelił ppłk Leonarda Siwanowicza – szefa UB w Koszalinie. Po kilku miesiącach został ujęty i skazany na karę śmierci. W celi śmierci otrzymał wiadomość o amnestii i zamianie wyroku na karę dożywotniego więzienia. Do 1956 roku był więziony w Rawiczu, potem kolejno we Wronkach, Strzelcach Opolskich i Goleniowie. Został zwolniony w 1961 roku i podjął pracę w Fabryce Urządzeń Budowlanych w Koszalinie. Potem pracował w prywatnym zakładzie ślusarsko-mechanicznym i Koszalińskim Przedsiębiorstwie Budownictwa Przemysłowego „Przemysłówka” oraz Koszalińskich Zakładach Elektronicznych „Kazel”. Mieszka w Koszalinie.
00:00:10 Autoprezentacja boh. urodzonego w 1932 r. w Radzyniu Podlaskim.
00:01:58 Dziadek miał gospodarstwo i pasiekę, ojciec pracował jako ślusarz w zakładach metalowych Jana Laskowskiego. Podczas służby wojskowej w Brześciu ojciec był mechanikiem samochodowym. Boh. miał młodszą siostrę i brata.
00:04:09 Przed wybuchem wojny ojca zmobilizowano i wyjechał do jednostki w Brześciu. Walki podczas kampanii wrześniowej – wycofywanie się w kierunku Ryk, gdzie były wojskowe magazyny. Rozwiązanie oddziału – przyjście do domu ojca z kolegami z jednostki. Zamiana mundurów na cywilne ubrania, ukrycie broni w gospodarstwie dziadka – wywożenie broni do lasu.
00:09:15 Ojciec pracował w młynie i działał w konspiracji. W Radzyniu były dwa przedwojenne młyny, w jednym była gminna elektrownia. Siostra kolegi, studentka germanistyki, była tłumaczką w urzędzie i wydała Niemcom ukrywających się żołnierzy, także swojego brata i ojca – aresztowanie kilku mężczyzn, w tym dziadka boh., którego wywieziono do Oświęcimia, gdzie zginął. Innych aresztowanych wywieziono na Majdanek.
00:12:39 Po wyzwoleniu konfidentka była żoną szefa UB w Chojnicach – skazanie jej na więzienie za kolaborację z Niemcami, losy jej ojca i brata.
00:13:56 Żydowska ludność w przedwojennym Radzyniu. Ogrodzenie getta na początku okupacji – przerzucanie chleba przez druty. Wywiezienie Żydów z getta po napaści na Związek Radziecki. Żyd, właściciel młynów, walczył w partyzantce i zginął podczas wojny.
00:16:35 Po bitwie pod Kockiem w okolicy Radzynia pojawił się sowiecki patrol. Żydowscy komuniści z Radzynia witali Armię Czerwoną. Podczas niemieckiej okupacji utworzono żydowską policję, która utrzymywała porządek w getcie – zachowanie policjantów wobec rodaków.
00:18:59 Rodzina boh. mieszkała na obrzeżach miasta, po drugiej stronie ulicy był żydowski teatr. W okresie bitwy pod Kockiem w Radzyniu było kilku niemieckich jeńców.
00:20:21 Wkroczenie Niemców do miasta, żołnierze zajęli kamienice, z których wysiedlono Żydów. Działalność partyzantki na Lubelszczyźnie. Terror czasu okupacji – zabijanie ludzi na ulicach. Podczas godziny policyjnej nie można było wyjść na podwórko własnego domu – niemieckie patrole. Partyzanci dwukrotnie zaatakowali niemieckie koszary w Radzyniu.
00:23:07 Po wyzwoleniu miasta ojciec został wcielony do artylerii – wykorzystywanie amerykańskiego sprzętu, napisy USA na działach i tłumaczenie radzieckich żołnierzy: „Ubij Sukinsyna Adolfa”. Zatrzymanie frontu nad Wisłą – wysłanie desantu zwiadowczego przez gen. Berlinga. Ostrzelanie polskich żołnierzy przez Armię Czerwoną, odwołanie gen. Berlinga. Ojciec był odpowiedzialny za stan techniczny sprzętu jednostki: broni, samochodów. Brał udział w walkach o Kołobrzeg i okrążeniu Berlina.
00:28:15 Po zakończeniu wojny jednostkę rozlokowano w okolicach Zielonej Góry – przyjazd enkawudzistów, którzy chcieli aresztować byłych akowców, w tym ojca boh., który zdezerterował z wojska. NKWD szukało ojca w Radzyniu, a ponieważ nie było go w domu, więc aresztowano mamę, która dwa miesiące przesiedziała w więzieniu. W tym czasie boh. opiekował się młodszym rodzeństwem. [+]
00:30:17 W sąsiednim domu mieszkali czerwonoarmiści-piloci, którzy stacjonowali na lotnisku w Maryninie. Piloci byli Białorusinami – ich stosunek do władzy radzieckiej, guziki z Chrystusem i apostołami. Walki z polską partyzantką przy użyciu czołgów i lotnictwa. Boh. zaopatrywał pilotów w bimber i uzyskiwał od nich informacje o planowanych akcjach. [+]
00:34:30 Po zwolnieniu mamy z aresztu rodzina wyjechała do Piły – spotkanie z ojcem. Wyjazd do Koszalina, gdzie ojciec zaczął pracować w Państwowych Warsztatach Samochodowych – przywożenie do remontu samochodów z UNRR-y. Boh. chodził do szkoły wieczorowej i pracował w warsztatach – remonty silników. Nauka jazdy samochodem.
00:37:41 Ojciec otwierał warsztat w Bobolicach i kupował od Rosjan maszyny i narzędzia, a boh. sprzątał w warsztacie. Ukończenie siódmej klasy w Bobolicach, praca z ojcem w warsztacie. Naprawy ciągników, samochodów, centralnego ogrzewania, prace w gorzelniach, mleczarniach.
00:40:11 W 1949 r. ojciec został aresztowany przez żandarmerię wojskową i przewieziony do Poznania – sąd wojskowy, degradacja i uwolnienie na mocy amnestii. Obiad z sędzią w jednostce wojskowej. Powrót rodziców do Bobolic.
00:41:39 Tworzenie kołchozów. Rosjanie w wyższym dowództwie Ludowego Wojska Polskiego, zakaz modlitwy w wojsku, noszenia medalików i krzyżyków, zakaz uczestnictwa w mszach i śpiewania przedwojennych wojskowych piosenek. Kary dla żołnierzy, którzy nie podporządkowywali się zarządzeniom – praca w kopalniach.
00:44:45 Amnestia dla akowców – aresztowania ujawnionych członków AK. Szykany wobec prywatnych właścicieli: domiary, kontyngenty – wywożenie do obozów pracy. Namierzenie ojca poprzez korespondencję z rodziną na Lubelszczyźnie.
00:47:19 Boh. wstąpił do organizacji założonej przez agentów koszalińskiego Urzędu Bezpieczeństwa. Prowokacją dowodził major Torba z NKWD. W Bobolicach organizację założył jeden z rolników, Suchodolski, udający byłego akowca, który złożył ojcu propozycję przystąpienia do „Krajowej Policji Bezpieczeństwa” – odmowa ojca. Suchodolski zwerbował boh. i jego kolegę. Lamecki odebrał od chłopców przysięgę. W 1950 r. boh. został łącznikiem organizacji, której dowódcą był Ryszard Matysiak, były powstaniec z Warszawy – przewożenie meldunków. W 1951 r. powstawał oddział partyzancki, który miał zaatakować radzieckich oficerów podróżujących pociągiem Berlin-Moskwa i boh. zgłosił się do niego. [+]
00:54:06 W 1951 r. boh. należał do 36 brygady Służby Polsce – prace ziemne pod budowę elektrowni w Jaworznie. Rozkaz od Lameckiego – zgromadzenie broni i rozbrojenie posterunku w Tychowie. Uzbrojenie oddziału partyzanckiego. Planowanie ataku na posterunek oraz kradzieży wypłaty dla PGR-u, która miała posłużyć na zakup min do wysadzenia pociągu. Rozkaz dostarczenia broni do Góraka, dowódcy posterunku partyzanckiego w Jatyni. Planowana koncentracja w lesie między Bobolicami a Jatynią. [+]
00:58:18 Rozkaz od dowódcy Matysiaka, by boh. pojechał do PGR-u w Kępsku i odebrał jego broń oraz spis członków organizacji od kierownika, pana Strzykały, byłego legionisty. Spotkanie z kierownikiem, który powiedział boh., że organizacja jest prowokacją UB i opowiedział o wizycie Matysiaka i Suchodolskiego, którzy zostawili u niego broń i zeszyt ze spisem członków. Boh. nie wiedział, że jego ojciec odmówił wstąpienia do organizacji. [+]
01:05:41 Boh. odebrał broń, z której potem postrzelił szefa UB, i spalił spis członków organizacji. Motywy wstąpienia do oddziału partyzanckiego. Boh. nie powiedział Lameckiemu o miejscu ukrycia broni w lesie. Spotkanie przed wyjściem na akcję do Tychowa – boh. podzielił się swoimi wątpliwościami z dowódcą. Przygotowania do akcji, spotkanie z Górakiem, Lameckim i ormowcem z posterunku w Tychowie, który uprzedził o przyjeździe funkcjonariuszy UB i przygotowaniach do spodziewanego ataku. Zasadzka na drodze – zatrzymanie boh., który postrzelił jednego z ubeków, inni w tym czasie postrzelili Lameckiego. Ucieczka boh. do lasu. Wiadomość, że Lameckiego i ubeka zabrało pogotowie. [+]
01:19:57 Udana ucieczka przez las pomiędzy ubekami. Boh. postanowił ostrzec Góraka, zaskoczenie, że psy na podwórku nie szczekały. Przyjazd ubeków do domu Góraka, gdzie już był mjr Torba – reakcja na wiadomość o nieudanej zasadzce, strzelanina w domu. Wyjście funkcjonariuszy ukrytych w budynkach gospodarczych. Ucieczka boh. [+]
01:25:55 Boh. dotarł do domu znajomego. Inni chłopcy także uciekli, zostawienie broni u Henryka Andrzejeckiego. Masowe aresztowania członków organizacji, a także ojca boh., i przywiezienie ich na polanę w lesie, gdzie grożono im rozstrzelaniem. Boh. ukrywał się w okolicy Bobolic – spotkanie z mamą, która przyniosła ubranie i pieniądze. Wyjazd boh. do Radzynia. [+]
01:29:42 Boh. ukrywał się na Lubelszczyźnie. Rosjanie mieli w Radzyniu magazyn koło mleczarni, gdzie trzymano broń odebraną Niemcom. Boh. i jego kolega Józef Kot wchodzili do magazynu przez okno, zabierali broń i amunicję, którą wywożono łódką. Wymiana broni i amunicji na żywność. Boh. umówił się z Kotem na wyjazd na Pomorze – wielu żołnierzy i ubeków w cywilu na dworcu w Łukowie. Zaatakowanie boh. po wyjściu z dworca, walka z ubekami – dramatyczna ucieczka boh. [+]
01:43:16 Nocny marsz w kierunku Radzynia, spotkanie z wiejską kobietą, która zaprosiła boh. do domu – wyjazd do Radzynia bocznymi drogami. Boh. przyszedł do domu wujka, gdzie został aresztowany i przewieziony do siedziby UB – spotkanie z sąsiadem ubekiem. Boh. dowiedział się, że UB przyszło do wszystkich członków rodziny mieszkających w Radzyniu. [+]
01:49:48 Przewiezienie do wojewódzkiego Urzędu Bezpieczeństwa w Lublinie, gdzie boh. został ciężko pobity w areszcie – wizyta u lekarza, który opatrzył rany. Pytania podczas śledztwa. Spotkanie z funkcjonariuszem Haponiukiem, rzekomo pobitym przez boh. w Łukowie, który dał mu jedzenie. [+]
01:56:36 Wyjazd po dwóch tygodniach pociągiem do Koszalina, przesiadka w Miastku do samochodów. Pobyt w koszalińskiej siedzibie UB, gdzie inny komendant zastąpił ppłk Siwanowicza postrzelonego przez boh. Konfrontacja z zeznaniami złożonymi w Lublinie. Boh. siedział w areszcie przy ul. Młyńskiej od jesieni 1951 r. – warunki w celi. Przebieg przesłuchań, groźby, informacje o aresztowanym ojcu. Boh. poznał mjr Torbę. Bójka ze strażnikami w areszcie i jej konsekwencje. [+]
02:08:22 Wznowienie śledztwa – pytania o ojca. Przyprowadzenie boh. do pokoju, w którym dwóch śledczych jadło śniadanie i rozmawiało o Polakach kolaborujących z Niemcami – pokazanie zdjęcia ojca w niemieckim mundurze. Manipulacja podczas procesu – boh. zawieziono do sądu wojskowego podczas rozprawy członków organizacji, m.in. ojca i Strzykały z Kępska – zachowanie i stan boh., gdy opowiedział przed sądem o „dowodach” na kolaborację ojca, którego skazano za to na karę więzienia. [+]
02:14:15 Po rozprawie mama pojechała do Radzynia i zebrała podpisy osób, które świadczyły, że ojciec nie współpracował z okupantem. Sąd Najwyższy uwolnił ojca, który przyjechał na spotkanie z synem do więzienia w Rawiczu. Podejrzenie podania środków farmakologicznych podczas rozprawy ojca. [+]
02:17:00 Przebieg śledztwa. Rozpoczęcie rozprawy, głównymi oskarżonymi byli: Matysiak, Lamecki, Kamiński, Suchodolski i weterynarz z Wierzchowa, któremu przypisano rolę dowódcy obwodu. Faktycznym dowódcą obwodu organizacji był Jan Pawłowski, współpracownik UB. [+]
mehr...
weniger
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Mo. - Fr. 9:00 - 15:00 Uhr
(+48) 22 182 24 75
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Berlin
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
Diese Seite verwendet Cookies. Mehr Informationen
Das Archiv des Pilecki-Instituts sammelt digitalisierte Dokumente über die Schicksale polnischer Bürger*innen, die im 20. Jahrhundert unter zwei totalitären Regimes – dem deutschen und sowjetischen – gelitten haben. Es ist uns gelungen, Digitalisate von Originaldokumenten aus den Archivbeständen vieler polnischer und ausländischer Einrichtungen (u. a. des Bundesarchivs, der United Nations Archives, der britischen National Archives, der polnischen Staatsarchive) zu akquirieren. Wir bauen auf diese Art und Weise ein Wissenszentrum und gleichzeitig ein Zentrum zur komplexen Erforschung des Zweiten Weltkrieges und der doppelten Besatzung in Polen auf. Wir richten uns an Wissenschaftler*innen, Journalist*innen, Kulturschaffende, Familien der Opfer und Zeugen von Gräueltaten sowie an alle an Geschichte interessierte Personen.
Das Internetportal archiwum.instytutpileckiego.pl präsentiert unseren Bestandskatalog in vollem Umfang. Sie können darin eine Volltextsuche durchführen. Sie finden ebenfalls vollständige Beschreibungen der Objekte. Die Inhalte der einzelnen Dokumente können Sie jedoch nur in den Lesesälen der Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau und Berlin einsehen. Sollten Sie Fragen zu unseren Archivbeständen und dem Internetkatalog haben, helfen Ihnen gerne unsere Mitarbeiter*innen weiter. Wenden Sie sich auch an sie, wenn Sie Archivgut mit beschränktem Zugang einsehen möchten.
Teilweise ist die Nutzung unserer Bestände, z. B. der Dokumente aus dem Bundesarchiv oder aus der Stiftung Zentrum KARTA, nur beschränkt möglich – dies hängt mit den Verträgen zwischen unserem Institut und der jeweiligen Institution zusammen. Bevor Sie vor Ort Zugang zum Inhalt der gewünschten Dokumente erhalten, erfüllen Sie bitte die erforderlichen Formalitäten in der Bibliothek und unterzeichnen die entsprechenden Erklärungsformulare. Informationen zur Nutzungsbeschränkung sind in der Benutzungsordnung der Bibliothek zu finden. Vor dem Besuch empfehlen wir Ihnen, dass Sie sich mit dem Umfang und Aufbau unserer Archiv-, Bibliotheks- und audiovisuellen Bestände sowie mit der Besucherordnung und den Nutzungsbedingungen der Sammlung vertraut machen.
Alle Personen, die unsere Bestände nutzen möchten, laden wir in den Hauptsitz des Pilecki-Instituts, ul. Stawki 2 in Warschau ein. Die Bibliothek ist von Montag bis Freitag von 9.00 bis 15.00 Uhr geöffnet. Bitte melden sie sich vor Ihrem Besuch per E-Mail: czytelnia@instytutpileckiego.pl oder telefonisch unter der Nummer (+48) 22 182 24 75 an.
In der Berliner Zweigstelle des Pilecki-Instituts befindet sich die Bibliothek am Pariser Platz 4a. Sie ist von Dienstag bis Freitag von 10.30 bis 17.30 Uhr geöffnet. Ihr Besuch ist nach vorheriger Anmeldung möglich, per E-Mail an bibliothek@pileckiinstitut.de oder telefonisch unter der Nummer (+49) 30 275 78 955.
Bitte lesen Sie unsere Datenschutzerklärung. Mit der Nutzung der Website erklären Sie sich mit ihren Bedingungen einverstanden..