Waśkiewicz Feliks cz. 2

Świadkowie Epoki

IP/DF/SE/1305

3 października 2020, Warszawa

2:45

Feliks Waśkiewicz (ur. 1924, Zastów) urodził się w podwarszawskiej wsi w gminie Wawer. W latach przedwojennych aktywnie działał w lokalnej drużynie harcerskiej. W grudniu 1939 był jednym z pierwszych świadków na miejscu zbrodni wawerskiej. Podczas okupacji niemieckiej działał w Szarych Szeregach, ukończył konspiracyjną podchorążówkę, uczęszczał też do technikum kolejowego na Chmielnej 88. W sierpniu 1944 przepłynął wpław Wisłę, by podjąć próbę (nieudaną) nawiązania kontaktu z powstańcami warszawskimi. Podczas kolejnej próby przedostania się do walczącego miasta – tym razem przez linię frontu – został wraz z grupą kolegów-harcerzy zatrzymany przez NKWD. 15 sierpnia 1944 trafił do obozu na Majdanku, skąd wkrótce uciekł wraz z czterema kolegami i po kilkudniowej wędrówce dotarł do Wawra. Tu dowiedział się o śmierci ojca, który jako dowódca plutonu Wojskowej Służby Ochrony Powstania zginął na polu minowym próbując przekroczyć linię frontu w drodze na pomoc powstaniu. Wiosną 1945 pan Feliks podjął przerwaną naukę w technikum kolejowym na Chmielnej 88 w Warszawie, którą ukończył w czerwcu 1947. Pracował jako kierownik Centralnej Modelarni Lotniczej na ulicy Łazienkowskiej, brał udział w opracowywaniu konstrukcji motoszybowca „Pegaz”. W 1947 ujawnił się jako żołnierz Armii Krajowej. W tym samym roku został ciężko ranny w wypadku motocyklowym. Po wielomiesięcznej hospitalizacji i rehabilitacji, w kwietniu 1948 zawarł związek małżeński z koleżanką z wawerskiej drużyny harcerskiej. Na początku 1952 roku został aresztowany pod zarzutem udziału w podziemnej organizacji, przez blisko półtora roku śledztwa przetrzymywany w Pałacu Mostowskich. W maju 1953 wyrokiem sądu wojskowego skazany na kilkanaście miesięcy i zwolniony z aresztu. Po wielu odmowach zatrudnienia z powodów politycznych, rozpoczął pracę w Spółdzielni „Nowator” na stanowisku kalkulatora, a wkrótce - kierownika zakładu produkujące łóżka i sprzęt szpitalny w Pustelniku k. Marek. W 1954 roku zatrudnił się w Komisji Inwentaryzacji Powierzchni Mieszkaniowej na terenie dzielnicy Praga-Północ, a wkrótce potem w Zakładach Wytwórczych Urządzeń Telefonicznych (ZWUT). W 1989 roku przeszedł na emeryturę. Mieszka w Warszawie.
więcej...
mniej

[00:00:28] Dowódca Witold Szymański przygotowywał zamach na Kutscherę (rozpięta linka na drodze) w Aninie na Szosie Brzeskiej. Zamach nie udał się. Kompania „Gryf” [mjr Leszczyc Szpakowski?]. Jednym z organizatorów zamachu na Kuscherę był ojciec boh. – organizował żywność i broń, przejmował cichociemnych. Wojskowa Służba Ochrony Powstania
[00:06:15] Boh. był gońcem Batalionów Chłopskich. Ojciec miał pseudonim „Czajka”. Książka „Zbrodnia wawerska”. Jeszcze przed „zbrodnią wawerską” zginął brat stryjeczny boh. Jeździł na handel wzdłuż linii kolejowej, wdał się w sprzeczkę z sąsiadem Stanisławem Dąbkiem z Zastowa i został przez niego zastrzelony. Ojciec zorganizował pościg za Stanisławem Dąbkiem i jego wspólnikiem Marianem Prasułą. Komendant komisariatu policji Rozwadowski. Zastrzelenie policjantów w restauracji Bartoszka (ul. Widoczna 85). W odwecie Niemcy wyciągnęli z sąsiednich domów 120 mężczyzn, osądzili i skazali na śmierć. 10 ocalono, trzech uciekło. [++]
[00:18:09] „Ludzie, Niemcy zabijają Polaków!” – okrzyk biegnącego Traktem Lubelskim. Ocalały kolega Cacko. Zamordowany kuzyn Edward Waśkiewicz.
[00:22:39] 4 kwietnia 1940 r. Handel bimbrem Niemców z ukrywającymi się „partyzantami”, zamordowanie niemieckiego żołnierza. W obławie złapano 250 zakładników do rozstrzelania. Władze gminy uprosiły Niemców, żeby nie mścili się na mieszkańcach, w zamian złapano pięciu „partyzantów”, wśród nich Dąbka i Prasułę, którzy zostali przez Niemców rozstrzelani. Są pochowani na cmentarzu ofiar wojny przy ul. Kościuszkowców. Dąbek i Prasuła są opisani jako „NN”. Prasuła nie brał udziału w zamordowaniu Niemców.
[00:32:16] Ujęcia Dąbka dokonała granatowa policja przy pomocy mieszkańców.
[00:35:55] Wyłapywanie polskich zakładników przez Niemców w nocy, ostatecznie rozkaz cofnięto. Prof. Jan Tyszkiewicz.
[00:37:49] Sąsiedzkie zatargi kawalerów z różnych wsi: Kawęczyna, Zastowa. Także przed wojną bili się o dziewczyny, częste rękoczyny. Z Dąbkiem rozstrzelany Bieńkowski i Gołaszewski.
[00:41:43] Ojciec boh. budował dla rodziny Szczygłów dom przy ul. Powszechnej 4.
[00:42:30] Opis miejsca po egzekucji w Wawrze. Pochowanie zwłok na miejscu, innych zabrały rodziny na cmentarz w Zastowie, Żydów zabrało przedsiębiorstwo pogrzebowe. Na placu stoi 107 krzyży. [++]
[00:47:00] Boh. nie rozmawiał o tym z rodzicami. Opis zbrodni w książce sprzed 20 lat.
[00:49:42] Wybuch powstania warszawskiego. Armia Radziecka zatrzymała się w pasie od Starej Miłosnej do Legionowa. Obserwowanie ruchów wojsk przez harcerzy. Niemcy zaminowali tory kolejowe. Najmłodsi harcerze demontowali te ładunki, niektóre wybuchły.
[00:54:11] Rozkaz akcji powstańczej 1 sierpnia od Bora Komorowskiego, przeciwny od rozkazu dowódcy rejonu, żeby zostać na miejscu. Kilku harcerzy walczyło na Pradze.
[00:58:07] Zebranie broni z kryjówek. Harcerze z okolic Zastowa zorganizowali swoje zgrupowanie, ok. 30 „żołnierzy”. Były w nim Jadzia i Zosia Pyszek, córki folksdojczów, przenosiły w pierzynie broń z Marysina Wawerskiego.
[01:02:42] Czołgi dywizji pancernej „Hermann Gӧring” we wsi, rozkaz ewakuacji mieszkańców, przygotowanie do przeprawy przez Wisłę. Sanitariuszki gotowały posiłki, broń zgromadzona w piwnicy.
[01:05:40] Spalenie przez Niemców przystani nad Wisłą, łuny znad płonącej Warszawy, nadpalone kartki książek dolatywały do Zastowa. Zwiad harcerzy: przepłynięcie wpław przez Wisłę z Zygmuntem Jabłońskim. Wyspa „Wieloryb”. [+]
[01:15:30] Poszukiwanie ubrań na lewym brzegu Wisły, atak psów, pomoc kobiety z ul. Gościniec 2 na Siekierkach (fartuch nauczycielski), jej relacja z przebiegu działań powstańczych. Dojście na bosaka do ul. Czerniakowskiej, płonące domy. Wpadnięcie do leja po bombie z nieboszczykiem, napotkanie niemieckiego wartownika. [+]
[01:27:33] Poprzedniego dnia kopanie okopów dla Niemców w Aninie, ucieczka z pomocą kolegi Henryka Widana. Powrót skradzioną łódką ze zwiadu (8 sierpnia).
[01:34:44] Nocna wyprawa oddziału na lewy brzeg Wisły, prowadził boh., zaminowana skarpa, wejście kolegi na minę przeciwpiechotną. Ładunki wybuchowe wzdłuż brzegu Wisły. [+]
[01:42:00] Przypadkowy wybuch miny. Łączniczka Ewa Wiśniewska ps. „Juhasowa”szła z meldunkiem do dowódcy IV regionu. Wyposażenie oddziału w broń, sami wytwarzali granaty. Boh. miał schmeissera MP 60. „Juhasowa” poszła na rozpoznanie. Ostrzał snajperów niemieckich. Tablica pamiątkowa zastrzelenych 17 sierpnia w Wilanowie.
[01:49:16] Relacja „Juhasowej” z rozmowy z Rosjanami – rozwiązanie oddziału, rozkaz rozproszenia. Schowanie broni na Siekierkach [?]. Plecak z granatami. Okopywanie się saperką na leżąco.
[01:55:15] Przygotowanie wojskowe i wyposażenie oddziału. Rosjanie znaleźli schowaną broń, uznano oddział za szpiegów niemieckich, przesłuchanie przez NKWD, wtyczka radziecka w oddziale. Prowadzenie 5 członków oddziału przez Julianów, chleb od dziewcząt w Falenicy. Stodoła w Boryszewie. Zabieranie butów przez Rosjan. Ryszard Lepianka.
[02:01:53] Zatrzymanie razem ze złapanymi żołnierzami 27 dywizji AK w stodole, dowódca mjr Jankowski. Latryna. Ukaranie radzieckiego żołnierza staniem „w dołku”.
[02:06:00] Przewiezienie zatrzymanych do Lublina. Łuna od płonącej Warszawy widoczna w Wiązownie, wysadzony most na rzece Wieprz, przeprawa przez rzekę. Hufcowy Sylwester Rak-Rakowski chciał się dostać do Armii Berlinga. Zakup chleba. Spotkanie partyzantów w Lublinie.
[02:12:58] Obóz NKWD na Majdanku, gotowość do walki z Niemcami. Spotkanie kolegów z Falenicy aresztowanych wcześniej przez Rosjan. Rozmowa z oficerem radzieckim, kwatermistrzem z Majdanka, który powiedział: „wy już stąd nie wyjdziecie”.
[02:19:40] Praca w kantynie Majdanka w pobliżu krematorium. Skrobanie kartofli, głód. Zupa z kukurydzy zanieczyszczonej ropą naftową.
[02:24:30] Wyjście przez druty z Zygmuntem Jabłońskim na miasto do jego rodziny. Jajecznica, kotlety. Powrót z żywnością do obozu. [+]
[02:30:00] Ucieczka boh. z dowódcą z Majdanka. Znalezienie trupa Niemca w zbożu, bieg po polu kapusty. Odsłanianie dołów ekshumacyjnych przez Niemców, stosy czaszek. [++]. Spotkanie kolegów z oddziału. Gościna u kobiety we wsi.
[02:37:52] Dojście do Puław, zatrzymanie przez Rosjanina. Droga do Ireny, przeprawa przez Wieprz, nocleg u drożnika.
[02:42:18] Sołtys w Śródborowie. Pomoc ludzi po drodze. więcej...
mniej

Gleb Tomasz

Gałka Magdalena

Instytut Pileckiego

Film