Feliks Waśkiewicz (ur. 1924, Zastów) urodził się w podwarszawskiej wsi w gminie Wawer. W latach przedwojennych aktywnie działał w lokalnej drużynie harcerskiej. W grudniu 1939 był jednym z pierwszych świadków na miejscu zbrodni wawerskiej. Podczas okupacji niemieckiej działał w Szarych Szeregach, ukończył konspiracyjną podchorążówkę, uczęszczał też do technikum kolejowego na Chmielnej 88. W sierpniu 1944 przepłynął wpław Wisłę, by podjąć próbę (nieudaną) nawiązania kontaktu z powstańcami warszawskimi. Podczas kolejnej próby przedostania się do walczącego miasta – tym razem przez linię frontu – został wraz z grupą kolegów-harcerzy zatrzymany przez NKWD. 15 sierpnia 1944 trafił do obozu na Majdanku, skąd wkrótce uciekł wraz z czterema kolegami i po kilkudniowej wędrówce dotarł do Wawra. Tu dowiedział się o śmierci ojca, który jako dowódca plutonu Wojskowej Służby Ochrony Powstania zginął na polu minowym próbując przekroczyć linię frontu w drodze na pomoc powstaniu. Wiosną 1945 pan Feliks podjął przerwaną naukę w technikum kolejowym na Chmielnej 88 w Warszawie, którą ukończył w czerwcu 1947. Pracował jako kierownik Centralnej Modelarni Lotniczej na ulicy Łazienkowskiej, brał udział w opracowywaniu konstrukcji motoszybowca „Pegaz”. W 1947 ujawnił się jako żołnierz Armii Krajowej. W tym samym roku został ciężko ranny w wypadku motocyklowym. Po wielomiesięcznej hospitalizacji i rehabilitacji, w kwietniu 1948 zawarł związek małżeński z koleżanką z wawerskiej drużyny harcerskiej. Na początku 1952 roku został aresztowany pod zarzutem udziału w podziemnej organizacji, przez blisko półtora roku śledztwa przetrzymywany w Pałacu Mostowskich. W maju 1953 wyrokiem sądu wojskowego skazany na kilkanaście miesięcy i zwolniony z aresztu. Po wielu odmowach zatrudnienia z powodów politycznych, rozpoczął pracę w Spółdzielni „Nowator” na stanowisku kalkulatora, a wkrótce - kierownika zakładu produkujące łóżka i sprzęt szpitalny w Pustelniku k. Marek. W 1954 roku zatrudnił się w Komisji Inwentaryzacji Powierzchni Mieszkaniowej na terenie dzielnicy Praga-Północ, a wkrótce potem w Zakładach Wytwórczych Urządzeń Telefonicznych (ZWUT). W 1989 roku przeszedł na emeryturę. Mieszka w Warszawie.
more...
less
[00:00:28] Dowódca Witold Szymański przygotowywał zamach na Kutscherę (rozpięta linka na drodze) w Aninie na Szosie Brzeskiej. Zamach nie udał się. Kompania „Gryf” [mjr Leszczyc Szpakowski?]. Jednym z organizatorów zamachu na Kuscherę był ojciec boh. – organizował żywność i broń, przejmował cichociemnych. Wojskowa Służba Ochrony Powstania
[00:06:15] Boh. był gońcem Batalionów Chłopskich. Ojciec miał pseudonim „Czajka”. Książka „Zbrodnia wawerska”. Jeszcze przed „zbrodnią wawerską” zginął brat stryjeczny boh. Jeździł na handel wzdłuż linii kolejowej, wdał się w sprzeczkę z sąsiadem Stanisławem Dąbkiem z Zastowa i został przez niego zastrzelony. Ojciec zorganizował pościg za Stanisławem Dąbkiem i jego wspólnikiem Marianem Prasułą. Komendant komisariatu policji Rozwadowski. Zastrzelenie policjantów w restauracji Bartoszka (ul. Widoczna 85). W odwecie Niemcy wyciągnęli z sąsiednich domów 120 mężczyzn, osądzili i skazali na śmierć. 10 ocalono, trzech uciekło. [++]
[00:18:09] „Ludzie, Niemcy zabijają Polaków!” – okrzyk biegnącego Traktem Lubelskim. Ocalały kolega Cacko. Zamordowany kuzyn Edward Waśkiewicz.
[00:22:39] 4 kwietnia 1940 r. Handel bimbrem Niemców z ukrywającymi się „partyzantami”, zamordowanie niemieckiego żołnierza. W obławie złapano 250 zakładników do rozstrzelania. Władze gminy uprosiły Niemców, żeby nie mścili się na mieszkańcach, w zamian złapano pięciu „partyzantów”, wśród nich Dąbka i Prasułę, którzy zostali przez Niemców rozstrzelani. Są pochowani na cmentarzu ofiar wojny przy ul. Kościuszkowców. Dąbek i Prasuła są opisani jako „NN”. Prasuła nie brał udziału w zamordowaniu Niemców.
[00:32:16] Ujęcia Dąbka dokonała granatowa policja przy pomocy mieszkańców.
[00:35:55] Wyłapywanie polskich zakładników przez Niemców w nocy, ostatecznie rozkaz cofnięto. Prof. Jan Tyszkiewicz.
[00:37:49] Sąsiedzkie zatargi kawalerów z różnych wsi: Kawęczyna, Zastowa. Także przed wojną bili się o dziewczyny, częste rękoczyny. Z Dąbkiem rozstrzelany Bieńkowski i Gołaszewski.
[00:41:43] Ojciec boh. budował dla rodziny Szczygłów dom przy ul. Powszechnej 4.
[00:42:30] Opis miejsca po egzekucji w Wawrze. Pochowanie zwłok na miejscu, innych zabrały rodziny na cmentarz w Zastowie, Żydów zabrało przedsiębiorstwo pogrzebowe. Na placu stoi 107 krzyży. [++]
[00:47:00] Boh. nie rozmawiał o tym z rodzicami. Opis zbrodni w książce sprzed 20 lat.
[00:49:42] Wybuch powstania warszawskiego. Armia Radziecka zatrzymała się w pasie od Starej Miłosnej do Legionowa. Obserwowanie ruchów wojsk przez harcerzy. Niemcy zaminowali tory kolejowe. Najmłodsi harcerze demontowali te ładunki, niektóre wybuchły.
[00:54:11] Rozkaz akcji powstańczej 1 sierpnia od Bora Komorowskiego, przeciwny od rozkazu dowódcy rejonu, żeby zostać na miejscu. Kilku harcerzy walczyło na Pradze.
[00:58:07] Zebranie broni z kryjówek. Harcerze z okolic Zastowa zorganizowali swoje zgrupowanie, ok. 30 „żołnierzy”. Były w nim Jadzia i Zosia Pyszek, córki folksdojczów, przenosiły w pierzynie broń z Marysina Wawerskiego.
[01:02:42] Czołgi dywizji pancernej „Hermann Gӧring” we wsi, rozkaz ewakuacji mieszkańców, przygotowanie do przeprawy przez Wisłę. Sanitariuszki gotowały posiłki, broń zgromadzona w piwnicy.
[01:05:40] Spalenie przez Niemców przystani nad Wisłą, łuny znad płonącej Warszawy, nadpalone kartki książek dolatywały do Zastowa. Zwiad harcerzy: przepłynięcie wpław przez Wisłę z Zygmuntem Jabłońskim. Wyspa „Wieloryb”. [+]
[01:15:30] Poszukiwanie ubrań na lewym brzegu Wisły, atak psów, pomoc kobiety z ul. Gościniec 2 na Siekierkach (fartuch nauczycielski), jej relacja z przebiegu działań powstańczych. Dojście na bosaka do ul. Czerniakowskiej, płonące domy. Wpadnięcie do leja po bombie z nieboszczykiem, napotkanie niemieckiego wartownika. [+]
[01:27:33] Poprzedniego dnia kopanie okopów dla Niemców w Aninie, ucieczka z pomocą kolegi Henryka Widana. Powrót skradzioną łódką ze zwiadu (8 sierpnia).
[01:34:44] Nocna wyprawa oddziału na lewy brzeg Wisły, prowadził boh., zaminowana skarpa, wejście kolegi na minę przeciwpiechotną. Ładunki wybuchowe wzdłuż brzegu Wisły. [+]
[01:42:00] Przypadkowy wybuch miny. Łączniczka Ewa Wiśniewska ps. „Juhasowa”szła z meldunkiem do dowódcy IV regionu. Wyposażenie oddziału w broń, sami wytwarzali granaty. Boh. miał schmeissera MP 60. „Juhasowa” poszła na rozpoznanie. Ostrzał snajperów niemieckich. Tablica pamiątkowa zastrzelenych 17 sierpnia w Wilanowie.
[01:49:16] Relacja „Juhasowej” z rozmowy z Rosjanami – rozwiązanie oddziału, rozkaz rozproszenia. Schowanie broni na Siekierkach [?]. Plecak z granatami. Okopywanie się saperką na leżąco.
[01:55:15] Przygotowanie wojskowe i wyposażenie oddziału. Rosjanie znaleźli schowaną broń, uznano oddział za szpiegów niemieckich, przesłuchanie przez NKWD, wtyczka radziecka w oddziale. Prowadzenie 5 członków oddziału przez Julianów, chleb od dziewcząt w Falenicy. Stodoła w Boryszewie. Zabieranie butów przez Rosjan. Ryszard Lepianka.
[02:01:53] Zatrzymanie razem ze złapanymi żołnierzami 27 dywizji AK w stodole, dowódca mjr Jankowski. Latryna. Ukaranie radzieckiego żołnierza staniem „w dołku”.
[02:06:00] Przewiezienie zatrzymanych do Lublina. Łuna od płonącej Warszawy widoczna w Wiązownie, wysadzony most na rzece Wieprz, przeprawa przez rzekę. Hufcowy Sylwester Rak-Rakowski chciał się dostać do Armii Berlinga. Zakup chleba. Spotkanie partyzantów w Lublinie.
[02:12:58] Obóz NKWD na Majdanku, gotowość do walki z Niemcami. Spotkanie kolegów z Falenicy aresztowanych wcześniej przez Rosjan. Rozmowa z oficerem radzieckim, kwatermistrzem z Majdanka, który powiedział: „wy już stąd nie wyjdziecie”.
[02:19:40] Praca w kantynie Majdanka w pobliżu krematorium. Skrobanie kartofli, głód. Zupa z kukurydzy zanieczyszczonej ropą naftową.
[02:24:30] Wyjście przez druty z Zygmuntem Jabłońskim na miasto do jego rodziny. Jajecznica, kotlety. Powrót z żywnością do obozu. [+]
[02:30:00] Ucieczka boh. z dowódcą z Majdanka. Znalezienie trupa Niemca w zbożu, bieg po polu kapusty. Odsłanianie dołów ekshumacyjnych przez Niemców, stosy czaszek. [++]. Spotkanie kolegów z oddziału. Gościna u kobiety we wsi.
[02:37:52] Dojście do Puław, zatrzymanie przez Rosjanina. Droga do Ireny, przeprawa przez Wieprz, nocleg u drożnika.
[02:42:18] Sołtys w Śródborowie. Pomoc ludzi po drodze.
more...
less
The library of the Pilecki Institute
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Monday to Friday, 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
The library of the Berlin branch of the Pilecki Institute
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
This page uses 'cookies'. More information
Ever since it was established, the Witold Pilecki Institute of Solidarity and Valor has been collecting and sharing documents that present the multiple historical facets of the last century. Many of them were previously split up, lost, or forgotten. Some were held in archives on other continents. To facilitate research, we have created an innovative digital archive that enables easy access to the source material. We are striving to gather as many archives as possible in one place. As a result, it takes little more than a few clicks to learn about the history of Poland and its citizens in the 20th century.
The Institute’s website contains a description of the collections available in the reading room as well as the necessary information to plan a visit. The documents themselves are only available in the Institute’s reading room, a public space where material is available free of charge to researchers and anyone interested in the topics collected there. The reading room also offers a friendly environment for quiet work.
The materials are obtained from institutions, public archives, both domestic and international social organizations, as well as from private individuals. The collections are constantly being expanded. A full-text search engine that searches both the content of the documents and their metadata allows the user to reach the desired source with ease. Another way to navigate the accumulated resources is to search according to the archival institutions from which they originate and which contain hierarchically arranged fonds and files.
Most of the archival materials are in open access on computers in the reading room. Some of our collections, e.g. from the Bundesarchiv, are subject to the restrictions on availability resulting from agreements between the Institute and the institutions which transfer them. An appropriate declaration must be signed upon arrival at the reading room in order to gain immediate access to these documents.
Before your visit, we recommend familiarizing yourself with the scope and structure of our archival, library and audio-visual resources, as well as with the regulations for visiting and using the collections.
All those wishing to access our collections are invited to the Pilecki Institute at ul. Stawki 2 in Warsaw. The reading room is open from 9–15, Monday to Friday. An appointment must be made in advance by emailing czytelnia@instytutpileckiego.pl or calling (+48) 22 182 24 75.
Please read the privacy policy. Using the website is a declaration of an acceptance of its terms.