Sośnicki Tadeusz

Świadkowie Epoki

IP/DF/SE/2067

11 września 2024, Jelenia Góra

1:37

Tadeusz Sośnicki (ur. 1938, Kołodziejówka) dzieciństwo spędził w rodzinnej wsi na Kresach, gdzie ojciec pracował jako elektryk. W 1946 roku rodzina przyjechała do Polski transportem repatriacyjnym i osiedliła się we Wrocławiu, gdzie ojciec znalazł pracę w stoczni rzecznej na Zaciszu. Tadeusz ukończył szkołę podstawową i rozpoczął pracę jako drukarz w drukarni naukowej. Po dziesięciu latach przeprowadził się do Jeleniej Góry i podjął pracę na stanowisku majstra w Jeleniogórskich Zakładach Graficznych. W 1980 roku brał udział w zakładaniu NSZZ „Solidarność”, za działalność związkową zmuszony do odejścia z zakładu. Po wprowadzeniu stanu wojennego brał udział w pracach podziemnej drukarni. 25 sierpnia 1982 został aresztowany, przetrzymywany w areszcie śledczym, a następnie w zakładzie karnym w Jeleniej Górze. W grudniu 1982 zwolniony. Przez kolejnych 13 lat pracował w branży budowlanej, m.in. przy remoncie zamku w Czarnem i schroniska na Śnieżce. W 1998 roku przeszedł na emeryturę, w 2023 roku przeżył udar mózgu. Żonaty, córka Marta na stałe mieszka w Niemczech.
więcej...
mniej

[00:00:10] Ur. 3 stycznia 1938 r. we wsi Kołodziejówka na Ukrainie, powiat Skałat. Ojciec był elektrykiem. Ślub rodziców w 1923 r., mama pochodził ze Lwowa. Ojciec najmował się do młócenia zboża, miał elektryczną młockarnię. W 1946 r. przyjazd rodziny do Wrocławia (willa na osiedlu Strachocin, przy ul. Łaniewskiej 30). Rodzeństwo boh.: 2 siostry i 5 braci.
[00:02:08] Szkoła podstawowa nr 7 we Wrocławiu, podjęcie nauki w drukarni naukowej we Wrocławiu – jako maszynista typograficzny, drukarz, praca przez 10 lat. Przeprowadzka do Jeleniej Góry, praca w Jeleniogórskich Zakładach Graficznych na stanowisku majstra przez 17 lat. Zmuszony do odejścia za działalność związkową.
[00:04:00] Podjęcie pracy w budownictwie – w ekipie architekta Jacka Jakubca remontującej zamek w Czarnem. Przejście na rentę, następnie na emeryturę. Zatrudnienie przez 8 lat u Stanisława Pałki, metaloplastyka.
[00:05:40] Boh. zakładał NSZZ „Solidarność” w drukarni ze Zbigniewem Czarneckim, 149 członków. Zakład Karny w Jeleniej Górze, ciężkie warunki w celi, beczka na odchody w kącie, współwięźniowie kryminalni.
[00:08:01] Praca u Jacka Jakubca: boh. został brygadzistą. Nauka spawania w zakładzie Stanisława Pałki. Współpraca z zarządem regionu „S” po przejściu na emeryturę.
[00:10:49] Córka wyjechała do Niemiec, jest dyspozytorką w firmie komunikacyjnej, bliskie relacje rodzinne.
[00:12:16] Rodzice Jan, Maria dd. Wołowska. Ojciec zakładał elektryczność w majtku hr. Zagórskiego w Kołodziejówce, zelektryfikował folwark. Mama zajmowała się wychowaniem dzieci: Zdzisław (ur. 1925), Czesława (1928), Alfred (1931), Henryk (1933), Augustyna (1936), boh. (1938), Julian (1942), Stanisław (1945).
[00:14:39] Ojciec pochodził z Kołodziejówki, walczył w bitwie warszawskiej (woził amunicję na front), awansowany przez „Dziadka” do stopnia kaprala. Dziadek Kuba. Rodzina mamy podchodziła ze Stanisławowa. Niewielkie gospodarstwo rodziców.
[00:16:34] Zapamiętane wspomnienie z czasu wojny: harmonijka ustna od niemieckiego oficera. Wykopany przez ojca bunkier. Po wojnie założono sowchoz z ziem hr. Zagórskiego, kierownik jednoręki Rosjanin Sitczenko.
[00:18:40] Zagrożenie ze strony Ukraińców: brat Zdzisław zorganizował we wsi formację obronną „istriebitelnyj batalion” uzbrojoną przez Rosjan. [+] Brat jeździł walczyć z UPA. Śmierć brata Fredka we Wrocławiu – wybuch granatu podczas łowienia ryb. [+]
[00:22:13] Wykupienie brata Zdzisława przez matkę z wojska radzieckiego za worek orzechów włoskich.
[00:23:07] Wyjazd z Kresów: „wszyscy Polacy wyjeżdżali” jednym transportem, 40 wagonów. Droga do Polski: Skałat, Tarnopol, Lwów, Zgorzelec, Wrocław, ojciec był komendantem transportu. Ojciec znalazł pracę jako elektryk w stoczni rzecznej na Zaciszu we Wrocławiu, produkującej pełnomorskie barki. Siostra Czesława prowadziła kolekturę Toto-lotka we Wrocławiu. Rodzinne nadużycie: formalnie zatrudniła matkę, by zarobiła na emeryturę, a pracował ojciec już emeryt.
[00:26:10] Dom rodzinny przepisany na siostrę Augustynę.
[00:27:20] Brat Zdzisław był „złotą rączką” w stoczni.
[00:28:14] Wrażenia boh. po przybyciu do Polski: niezamieszkałe domy na Strachocinie, szabrownicy wokół, boh. przyniósł do domu porcelanowy serwis obiadowy. Zrujnowany Wrocław. Stadion Olimpijski na Sępolnie. Rower wyścigowy boh. „Huragan”.
[00:32:10] Dobytek przywieziony do Polski: dwie krowy wypasane na strachocińskich łąkach przez p. Andrzeja. Świadomość polepszenia warunków mieszkaniowych rodziny, „każdy miał swój pokój”.
[00:35:20] Początkowe przekonanie przyjezdnych o tymczasowości sytuacji, „będziemy wracać”. Sąsiedzi, mieszkańcy wsi Dublany k. Lwowa: rodziny Królów
Domańskich, Niewiadomskich. „Koniki” handlujące biletami o kina.
[00:37:33] Przerwana nauka w technikum geodezyjnym, „to mi nie leżało”, rozpoczęcie nauki zawodu w drukarni naukowej. Poznanie dziewczyny na nartach w Strzesze Akademickiej pod Śnieżką, przeprowadzka do Jeleniej Góry. Wyjazdy narciarskie z kolegami z pracy – podchodzenie do schroniska z nartami.
[00:40:20] Praca na Śnieżce przy remontowaniu schroniska przez 3 lata – krycie blachą miedzianą dysków w czasie katastrofy w Czarnobylu [wiosna 1986].
[00:42:27] Poznanie żony na grzybobraniu. Praca w Jeleniogórskich Zakładach Graficznych przy ul. Konopnickiej.
[00:44:10] Założenie NSZZ „S” w drukarni w Jeleniej Górze z kolegą Zbigniewem Czarneckim, boh. został wiceprzewodniczącym. We Wrocławiu boh. był etatowym działaczem związkowym – przewodniczącym rady zakładowej. Koniunkturalne wstąpienie do PZPR za namową urzędnika w celu otrzymania mieszkania, „partia może wszystko”.
[00:47:00] Nazwa ulicy 15 grudnia na pamiątkę kongresu zjednoczeniowego PPR i PPS w 1948 r.
[00:48:33] Spodziewane zmiany Polsce po powstaniu „S”, „zależało nam na pracy i pensji”, „byliśmy apolityczni”.
[00:51:02] Wprowadzenie stanu wojennego, przejście nocą przez miasto z Krzysztofem Kubasiakiem, czołgi i ciężarówki z wojskiem na ul. Wolności. Przemowa Jaruzelskiego.
[00:53:18] Początki działalności drukarskiej, „miałem taką grupę”, kontakty z wrocławskimi drukarzami. Spotkania pod Śnieżką, plany na przyszłość. Kartki na mięso i papierosy.
[00:55:00] Odejście z drukarni dyr. Bukowskiego, nowy dyrektor: kolega Romuald Witczak. Przejęcie drukarni przez zakłady w Wałbrzychu przez nieudolność dyrektora technicznego.
[00:56:56] Aresztowanie boh. 25 sierpnia [1982] za drukowanie ulotek w domu przy ul. Kasprowicza – w grupie donosicielka do SB. Budowa domowej drukarki: matryce białkowe na wałku od pralki. Ulotki rozrzucane po mieście, zostawiane w hali targowej przy ul. Wolności.
[00:59:08] Skład ekipy drukarskiej: Krystyna Marchut, Ludwik Blumberg, Halina [Helena] Schabek, Józef Żakowicz. Blumberg rozwoził ulotki. Dostawy materiałów z Wrocławia (Roman Niegosz, Andrzej Piesiak, Krzysztof Kubasiak).
[01:01:20] Moment aresztowania „na gorącym uczynku”, nagrany film z drukarni w mieszkaniu pod nieobecność żony. Córka Marta. Konfidentka Schabek.
[01:03:20] Przewiezienie do komisariatu, po 7 dniach do aresztu śledczego przy ul. Grottgera, „porządny” prokurator Sasin [+]. Zwolnienie boh. w grudniu [1982]. Przypuszczenia dotyczące nieinternowania boh.
[01:06:55] Wyjście boh. z aresztu, kolega Andrzej z Bolesławca. Możliwość widzeń z żoną dzięki przychylności prokuratora Sasina. Pomoc niektórych klawiszy.
[01:09:40] Brak wsparcia dla żony od rodziny, żona pod obserwacją. Wsparcie dla działalności boh ze strony żony. Pierwsze ulotki wydrukowane w drukarni, linotypista Zbigniew Czarnecki. Ryzykowne drukowanie ulotek w drukarni.
[01:13:30] Przesłuchania przez kpt. [Wojciecha] Kępę, naczelnika. Restrykcje po powrocie do pracy: najniższe uposażenie, brak możliwości awansu. Rozpoczęcie pracy u Jacka Jakubca na zamku w Czarnym. Fałszywe oskarżenia Jakubca o współpracę z SB.
[01:16:27] Praca pry remontowaniu pałacu: skuwanie tynków. Początki prywatnych firm budowlanych: Arpex, Renopol, gdzie pracował boh. Zamknięcie drukarni.
[01:18:10] Praca w branży budowlanej przez 13 lat. Przejście do zakładu Stanisława Pałki, a w 1998 r. na emeryturę, „dość wysoka emerytura”.
[01:21:50] Udar mózgu w 2023 r., proteza biodra, zapalenie płuc. Zgubienie Karty kombatanta.
[01:23:05] Interwencja w Czechosłowacji w 1968 r., przejazdy wojsk polskich i radzieckich przez Jelenią Górę. Wezwanie do wojska, po kursie marynarki wojennej jednostka KBW w Górze Kalwarii: dowódca plutonu w jednostce saperów. Namawianie do pozostania w wojsku, służby w MO. Plany ucieczki frachtowcem za granicę.
[01:29:58] Urodziny córki w 1974 r. Szykanowanie córki w szkole z powodu aresztowania boh., rozwiązanie problemu przez nauczycielkę.
więcej...
mniej

Gleb Tomasz

Latusek Adam

Instytut Pileckiego

Film