Borkowska Jadwiga cz. 2

Świadkowie Epoki

IP/DF/SE/2048

19 września 2024, Kołobrzeg

1:07

Jadwiga Borkowska z domu Mruk (ur. 1924, Łódź) przed wybuchem II wojny św. mieszkała w Łodzi, gdzie uczęszczała do szkoły powszechnej i działała w Związku Harcerstwa Polskiego. W marcu 1942 roku została wywieziona na roboty przymusowe do III Rzeszy. Pracowała w fabryce mebli w Lemgo. Pod koniec wojny poznała na robotach swojego przyszłego męża Czesława Borkowskiego – uczestnika Powstania Warszawskiego. Po wyzwoleniu obozu pracy przez wojska amerykańskie wyszła za mąż i urodziła córkę Irenę. Jej mąż wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie. Przebywała w strefie okupacyjnej przez wojska amerykańskie do 1949 roku. Za namową rodziny przyjechała do Sławna, gdzie mieszkała jej starsza siostra Leokadia Grycza i wraz z nią prowadziła księgarnię.

[00:00:20] Radosne tańce w obozie po wejściu armii amerykańskiej. Dobre traktowanie przez Amerykanów, rozmowy mamy i ojca z żołnierzami, oficer polskiego pochodzenia. Wizyty Amerykanów w domu, handel wymienny: odzież. Żywność przygotowywana przez Amerykanów (pierogi, rosół, pomidorowa).
[00:04:30] Lepsze traktowanie niektórych więźniów w czasie wojny (czekolada dla jeńców).
[00:05:15] Powrót do Polski: pociągiem do Szczecina. „Nie mówili o żadnych komunistach”. Wyjazd siostry na zwiady. Droga pociągiem osobowym, w Szczecinie przesiadka do Sławna.
[00:07:55] Zburzony powojenny Szczecin. Spotkanie z siostrą w Sławnie, nowe mieszkanie dla boh. i męża w gazowni. Powojenne zniszczenia w Sławnie.
[00:10:13] Niemka z Pomiłowa przywoziła do Sławna jajka, masło i ser. Braki w zaopatrzeniu w żywność, mięso na kartki.
[00:12:07] Podjęcie pracy w masarni PSS [Powszechna Spółdzielnia Spożywców], a następnie razem z siostrą w księgarni Domu Książki przy ul. Jedności Narodowej, p. Derliński.
[00:14:15] Kontakty z biblioteką (założyciel Edmund Plank): niewiele osób stać było na kupno książek. Realizacja planów sprzedażowych książek: kiermasz na Dzień Oświaty, Książki i Prasy, stanowisko z książkami na pochodzie pierwszomajowym, loterie fantowe w Malchowie.
[00:17:35] Wyjazdy do składnicy księgarskiej w Warszawie na zakupy hurtowe. Popularność bajek dla dzieci i klasyki pozytywizmu. Stały klient Kuriata.
[00:20:25] Dom Książki w Koszalinie: organizowanie spotkań z pisarzami, kursów księgarskich i szkoleń. Życie religijne w Sławnie, dwa kościoły.
[00:22:07] Bogumił Talarek „bardzo dobry ksiądz”. Bywalcy księgarni: nauczyciele ze Sławna (Rynarzewska) i Darłowa. Dobre wyposażenie i zaopatrzenie księgarni, „w Krakowie nie ma takich pięknych książek”.
[00:25:30] Śmierć Stalina: przemarsz pożegnalny szkół i zakładów pracy. Ułani w Sławnie.
[00:27:15] Śnieg podczas pochodu pierwszomajowego w 1955 r. Rozrywki dla ludzi po pochodach pierwszomajowych: zabawy, stoiska z atrakcyjnymi artykułami, bale w domu kultury. Udział w życiu kulturalnym miasta (teatr, zabawy świąteczne, kino). Restauracja. 3 maja: Dzień Oświaty, Książki i Prasy.
[00:31:34] Ceny książek w stosunku do zarobków, encyklopedia na raty.
[00:32:40] Wprowadzenie długopisów na rynek. Nadużywanie władzy przez funkcjonariuszy służb: kradzież długopisów podczas dochodzenia w sprawie kradzieży książek w księgarni. Cenzurowanie witryny wystawowej, zakaz wystawiania książek i obrazów o tematyce religijnej. Zaufani klienci, amatorzy wydawnictw religijnych.
[00:36:23] Po powrocie z Niemiec trudne warunki, żywność na kartki. Niemka z Pomiłowa.
[00:38:00] Potajemny (zakazany) ślub kościelny córki boh. z wojskowym. [+]
[00:39:55] Trzykrotne napady wyrostków na księgarnię – kradzież długopisów i wkładów oraz pieniędzy.
[00:41:05] Mąż pracował w zakładzie wodociągów i kanalizacji. Przemilczanie udziału męża w podziemiu niepodległościowym i powstaniu warszawskim. [+]
[00:43:50] Edmund Plank: animator kultury, „był trochę komunistą”. Zakazane słuchanie Radia Wolna Europa.
[00:43:58] Długie godziny pracy w księgarni. Gruzy na rynku Sławna po wojnie, odgruzowywanie poczty, ulicy Jedności Narodowej.
[00:45:02] Łaźnia publiczna odbudowana przez męża. Edukacja: zakaz nauki religii. Nauczyciele: Gawinek, Witkowski, Rynarzewska, lekarze Kraszewski, Siedlecki – dyrektor szpitala. Leczenie astmy.
[00:48:12] Trójka dzieci. Strach po wprowadzeniu stanu wojennego – wiadomość od sąsiada. Wyjazdy po książki raz w tygodniu, łapówki dla wszystkich pracownic składnicy. Pojawienie się długopisów z zagranicy – kolejki po zakup. Mało popularne książki Lenina i Stalina. [+]
[00:52:22] Radość po powstaniu „Solidarności”, nadzieja na większą swobodę. Przejście boh. na emeryturę w 1999 r.
[00:54:44] Mąż był hydraulikiem, pracował w gazowni w Sławnie, a następnie w Koszalinie. Kolejki po żywność, trudności ze zdobywaniem jedzenia w latach 70. Kontrole finansowe w księgarni.
[00:57:40] Konsekwencje niewykonania planu – obniżenie pensji. Biblioteka publiczna prowadzona przez Marię Plank. Rozmowy pań o polityce.
[00:59:15] Wyjazdy do teściowej do Warszawy. Siostra męża zginęła w powstaniu: zastrzelona przez powstańca w restauracji. Druga siostra i brat męża walczyli w powstaniu. Dramatyczne wspomnienia teściowej z powstańczej Warszawy. [++]
[01:03:25] Niemiec, u którego pracowała mama, chciał dać jej dom. Niechęć boh. do wyjazdu do Niemiec. Wspomnienia wojenne – głód. Funkcjonariusz z UB ocenzurował wystawę księgarni.
więcej...
mniej

Suchanowski Łukasz

Latusek Adam

Instytut Pileckiego

Film