Umięcki Dariusz
Dariusz Umięcki (ur. 1963, Sielec k. Czerwińska), nauczyciel historii z Wychódźca. Opowiada dwie historie pomocy Żydom na ziemi czerwińskiej: kilkuletnia dziewczynka Miriam Glickman przetrwała wojnę u rodziny Gortatów, natomiast rolnik z Chociszewa Tomasz Koncewicz został brutalnie zamordowany przez Niemców za udzielenie noclegu znajomemu Żydowi.
więcej...
mniej
[00:00:10] Ur. 23 listopada 1963 w Sielcu k. Czerwińska, mieszka w miejscowości Wychódźc, nauczyciel historii, dyrektor szkoły podstawowej im. Piłsudskiego w Chociszewie. Miłośnik historii regionalnej. Historia Żydów Ziemi Zakroczymskiej i Wyszogrodzkiej sięga XV w. Czerwińsk był własnością biskupów i opata – nie mogli się w nim osiedlać Żydzi, pojawili się pod koniec XVIII w. Przed II wojną światową żyło w Czerwińsku 400 Żydów: rzemieślników, drobnych handlarzy, bogaty przemysłowiec Neuberger (miał tartak, fabrykę domów, cegielnię). Jego dom stoi do dziś przy rynku w Czerwińsku.
[00:03:00] Rzeczpospolita wielu narodów – funkcjonowali zgodnie Polacy, Żydzi, Niemcy, Olendrzy, cmentarze niemieckie w Boguszynie i Woli, 2 kirkuty w Czerwińsku. Miriam/Maria Glickman uratowana przez dobrego Niemca – przyprowadził ją do rodziny Gortatów. Przechowywanie przez 4 lata wojny.
[00:05:34] Powstanie getta w Czerwińsku w 1940 r., byli tam Żydzi z okolicy – ok. 1000 osób w kilkunastu domach, ciasnota, brak studni – czerpanie wody z Wisły lub studni w rynku. Relacja p. Pietrzak. Do 1942 r. – decyzja o likwidacji getta – przewiezienie do getta w Nowym Dworze (a stamtąd do obozu w Działdowie albo do Treblinki).
[00:07:20] Rodzina Glickmanów schroniła się na cmentarzu w Czerwińsku. Dzieci przekazano pod opiekę rodzin Gortatów i Karczewskich. Film „Votum dla Czerwińska” z 2017 r. w Muzeum Mazowieckiego w Płocku – wspomnienie Marii/Miriam Glickman o Leokadii Gortat. Lokadia Gortat chciała zatrzymać Miriam w Polsce, nie chciała jej oddać do ośrodka dla żydowskich sierot. Listy Leokadii do władz z troską o los dziewczynki. Miriam trafiła ostatecznie do wuja we Francji.
[00:10:00] Wspominanie domu Gortatów przez Miriam. Po wojnie nie mówiło się o tragedii Żydów – w latach 70. na tablicy ofiar wojny nie było ani jednego nazwiska żydowskiego. Dokumenty dotyczące przejmowania mienia żydowskiego w latach 50.
[00:12:45] Historia Tomasza Koncewicza, rolnika z Chociszewa: uprawiał warzywa, maliny i truskawki, które sprzedawał do Warszawy. Jednym z jego kontrahentów był Żyd, który w 1941 r. uciekł z getta warszawskiego. Gdy zatrzymał się na noc u Koncewicza, został od razu zadenuncjowany. Gestapowcy z Nowego Dworu zastrzelili Żyda, Koncewicza rozszarpały getapowskie psy na oczach jego córki. Nieznane jest miejsce pochówku, tylko symboliczny grób w Chociszewie. [++]
[00:15:26] Pamiątki po Żydach w Czerwińsku (motywy słońca na okiennicach, miejsce po synagodze, gdzie w czasie wojny był skład nawozów, a w czasach PRL kino, wysadzona przez Niemców synagoga w Wyszogrodzie, dwa zapomniane kirkuty w Czerwińsku). Macewy z piaskowca z kirkutów Niemcy zużyli do budowy dróg w Czerwińsku oraz do budowy mauzoleum żołnierzy niemieckich poległych w I wojnie światowej we wsi Wola.
[00:18:04] Nie żyje już rodzina Tomasza Koncewicza, córka miała żal do mieszkańców, że wydano ojca, tę historię próbowano wymazać z historii Chociszewa. Po wojnie wiele historii skrywano, często ze strachu.
więcej...
mniej