Krystyna Siemiątkowska-Plut (ur. 1947, Warszawa) opowiada historię swojego ojca, Tadeusza Siemiątkowskiego ps. „Mazur”, który przed 1939 r. był podczas studiów na Politechnice Warszawskiej aktywnym działaczem obozu narodowo-radykalnego. Podczas okupacji działał w Organizacji Wojskowej Związek Jaszczurczy, gdzie stworzył komórkę likwidacyjną. Walczył w powstaniu warszawskim w Zgrupowaniu „Chrobry II”, po kapitulacji znalazł się w obozie jenieckim w Murnau. Po wojnie ojciec pracował na rzecz wywiadu amerykańskiego. W 1949 r. był zmuszony uciekać za granicę, zostawiając w kraju żonę i dwójkę dzieci. Zamieszkał na stałe w Kanadzie. Rodzina dołączyła do niego w 1957 r. w ramach ówczesnej polityki łączenia rodzin.
[00:00:10] Bohaterka urodziła się w Polsce w 1947 r. W wieku 10 lat wyjechała do Kanady, aby dołączyć do ojca, który uciekł tam w 1949 r. Urodził się w 1910 r., studiował na Politechnice Warszawskiej i w 1938 r. uzyskał tytuł magistra na wydziale budownictwa wodnego.
[00:01:00] Podczas studiów ojciec był aktywnym działaczem obozu narodowo-radykalnego. Po rozpoczęciu wojny został zmobilizowany i po kapitulacji wrócił do Warszawy, zaczął tam działać w Organizacji Wojskowej Związek Jaszczurczy.
[00:02:00] Ukończył „podchorążówkę”. W Związku Jaszczurczym organizował komórkę likwidacyjną, wykonującą wyroki śmierci. Broń kupowali na czarnym rynku. W 1942 r. organizacja połączyła się z Narodowymi Siłami Zbrojnymi. Komórka likwidacyjna nazywała się „Odział Mazura”, „Mazur” to pseudonim ojca boh.
[00:03:20] Komórka napadała na pociągi niemieckie jadące na front rosyjski – kradli broń i mundury. W 1943 r. ojciec awansował do stopnia podporucznika, wziął ślub. W 1942 r. urodził się jego syn Zbyszek.
[00:04:00] W czasie powstania warszawskiego ojciec miał bazę w „Domu Kolejowym” na ul. Żelaznej/Chmielnej. Przyłączył się do Zgrupowania „Chrobry II”, został dowódcą 1 plutonu „Warszawianka”. Po kapitulacji trafił do obozu jenieckiego w Murnau (Oflag VIIA).
[00:05:00] W obozie ojciec zmienił tożsamość na „Artur Zawadrowski”. Po wyzwoleniu przez 3. armię gen. Pattona dołączył do „Brygady Świętokrzyskiej” i działał dla amerykańskiego wywiadu przeciwko ZSRR. W Polsce miał żonę i synka, chciał wrócić do kraju, na drogę powrotną dostał 3 tys. dolarów i radiostację.
[00:06:00] Z tym zestawem i z dokumentami na „Roman Pawłowski” w 1946 r. wrócił do Polski. Niedługo po powrocie postanowił z Polski uciec przez Czechy z żoną i 4-letnim synkiem, ale zrezygnował ze względu na ryzyko „wygadania się” synka.
[00:07:35] Wybory do Sejmu [styczeń 1947]. W tym czasie ojciec pracował jako inżynier Roman Pawłowski w Nowym Dworze. UB zaczęło pytać się o Siemiątkowskiego.
[00:09:00] Ojciec miał dom w Legionowie, rodzina mieszkała w Warszawie, ojciec często zmieniał miejsce pobytu. W 1947 r. urodziła się boh. Jesienią 1948 r. znajomy ojca (myśląc, że już wyjechał z Polski) powiedział na UB, że Roman Pawłowski to Tadeusz Siemiątkowski.
[00:10:00] Matka na pytanie UB mówiła, że Siemiątkowski zginął w czasie wojny. Obserwowano jej dom. W styczniu 1949 r. ojciec ze znajomym z powstania o ps. „Karol” opracował plan ucieczki z Polski kutrem rybackim z plaży za obozem Stutthof.
[00:11:10] Ukrywali się w krematorium w Stutthof i stamtąd wieczorem ruszyli na plażę. Świecili latarkami, ale kuter nie mógł ich odnaleźć i ucieczka się nie udała. Druga próba odbyła się w marcu z Sopotu. Kuter ich znalazł, łącznie uciekało 6 osób.
[00:12:20] W pontonie, którym mieli dostać się z plaży na kuter, uciekała też Hanka [w dalszej części notacji jako: Halina] Szymańska. Były silne fale, mężczyźni musieli wpław wypchnąć ponton, aby dotrzeć do oczekującego w morzu kutra.
[00:13:00] Kuter należał do trzech opłaconych rybaków, którzy mieli uciekających przetransportować do Danii. Podczas rejsu zmienili zdanie, ale uciekinierzy zmusili ich do wywiązania się z obietnicy, grożąc rybakom śmiercią.
[00:14:30] Jeden z uciekinierów był adwokatem w Marynarce Wojennej i umiał nawigować po gwiazdach, płynęli więc dalej. W nocy była burza, rano ujrzeli nieznajomy ląd. Bali się. Pojawiła się łódź z banderą brytyjska, okazało się, że nieznajomy ląd – to Szwecja. Dopłynęli do Landskrony.
[00:15:45] Szwedzi we wsi nie wiedzieli co zrobić z przybyłymi i umieścili ich w więzieniu bardzo dobrze traktując. Dzwonili do Sztokholmu, uciekinierzy poprosili o azyl. Żona i chore dziecko adwokata było już w Sztokholmie.
[00:16:40] Dzięki jej kontaktom dyplomatycznym, wszyscy uciekający dostali azyl. Rybacy wrócili do Polski gdzie zostali bohaterami bo ryzykowali śmiercią wioząc „bandytów”. W Szwecji ojciec był 2 lata, pracował, uczył się szwedzkiego i angielskiego.
[00:17:30] W 1951 r. urzędnicy z Kanady szukali w Szwecji robotników do wycinki drzew na północy kraju. Płacili za podróż w zamian za dwa lata pracy przy wycince. Ojciec pojechał do Montrealu, gdzie miał kolegę inżyniera, który go zatrudnił i spłacił dług za jego podróż.
[00:18:40] Pracował u kolegi do 1957 r. W Polsce do władzy doszedł Gomułka i prowadził politykę łączenia rodzin. Dzięki niej boh. z matką i bratem wyjechały do Kanady w grudniu 1957 r. Boh. nie wiedziała, że ma ojca, był dla niej wtedy obcym człowiekiem.
[00:20:00] Ojciec uwielbiał politykę. W oflagu byli oficerowie polscy. Po wyzwoleniu obozu, żołnierze Brygady Świętokrzyskiej szukali wśród byłych jeńców chętnych do pomocy w ich działaniach.
[00:20:50] Jak ojciec dostał się do „ZJ”, jeden z jego przyjaciół został zdradzony przez swoich. To spowodowało, że ojciec z dwoma kolegami założył komórkę likwidacyjną do eliminacji donosicieli.
[00:21:35] Ojciec rzadko mówił o tej komórce. Był religijny, zabijanie ludzi było dla niego trudne, za pierwszym razem prawie się załamał. Organizacja miała drukarnię, ktoś doniósł o niej na Gestapo, przez co zginęło 5 osób. Nie wiedzieli, kto ich wydał.
[00:22:20] Po 6 miesiącach odkryto, że była to kobieta, żona Ukraińca. Był na nią wyrok. Jak miała zostać zabita, okazało się, że spodziewa się dziecka i ojciec nie chciał zabijać kobiety w ciąży. Zabito ją jak urodziła dziecko, było to dla ojca ciężkie przeżycie. [++]
[00:23:00] Wyroki zapadały w sądzie, ojciec boh. wykonywał je.
[00:23:20] W czasie Powstania był w „Domu Kolejowym”. Przeprowadzono akcję wysadzenia torów kolejowych, z których potem zrobiono barykadę w Al. Jerozolimskich. Zgrupowanie „Chrobry II ” łączyło rozbitych uczestników Powstania.
[00:24:30] [1 kampania] „Warszawianka” miała 3 plutony. Ojciec był dowódcą 1. Plutonu i zastępcą dowódcy „Warszawianki”. Powstańcy byli głodni, historia znalezienia zapasów masła. Ojciec widział jak Niemcy podpalali domy przy pl. Starzyńskiego i zabijali ludzi.[+]
[00:25:25] Ojciec nie był za wybuchem Powstania, wiedział że będzie to „,masakra” i że się nie uda. Powstanie zorganizowało AK, ojciec należał do NSZ. AK wierzyło, że powstanie poprą Sowieci ale ojciec od 1943 r. znał komunistów i wiedział, że ich cel był inny. Był przeciw Powstaniu ale jak wybuchło, przyłączył się do niego. [+]
[00:26:20] W 1946 r. była repatriacja Polaków i ojciec boh., jako Roman Pawłowski, skorzystał z niej. Zmienił wygląd pod nowe dokumenty.
[00:27:00] Potem granice zamknięto i trudno było się z Polski wydostać. Z ojcem uciekali: Maciej Szymański z żoną Haliną Szymańską, adwokat z 15 - letnim synem. Na kutrze był Jerzy Dobrzański ps. ”Karol”.
[00:28:15] Do matki przychodziło UB i pytało o jej męża - Siemiątkowskiego. Mówiła, że zginął na wojnie. Sąsiedzi oceniali ją, widząc że po śmierci męża widuje się z innym mężczyzną i przychodzi na świat kolejne dziecko. Dyskomfort społeczny matki boh.
[00:28:55]. Ojciec kontaktował się z żoną jako „ciocia Pola”. Była to siostra babki, która zginęła w Oświęcimiu. Jako „ciocia Pola” przysyłał rodzinie paczki. Kiedy w 1956 r. przyszła odwilż, wrócił do prawdziwego nazwiska. Poinformowanie dzieci o fakcie, że ojciec żyje.
[00:30:00] Swoją historię ojciec zaczął opowiadać boh. jak była w liceum (w wieku 18 lat). Boh. wyszła za mąż i wyprowadziła się do USA. Z dziećmi odwiedzała ojca w Montrealu i wtedy postanowiła nagrać jego wspomnienia.
[00:31:30] Proces zebrania wspomnień o ojcu przez boh. i pisania książki przez jej córkę. Historia osobista ojca, oparta o jego wspomnienia. Ojciec miał koszmarne sny, raz zaczął dusić matkę przez sen.
[00:32:50] Ojciec przeniósł się do Kanady fizycznie ale nie emocjonalnie. Był w Kanadzie, ale „Kanady nie zauważył bo ciągle myślał o Polsce”. Udzielał się w polonii kanadyjskiej.
[00:33:35] Brat boh.. Zbigniew, nie interesuje się historią ojca tak bardzo jak boh. ze swoją córką. Zawartość taśm nagranych przez ojca stała się kanwą do napisania o nim książki. Opis okoliczności ucieczki przez Stutthof i ukrywaniu się w krematorium.
[00:35:30] Boh. odwiedziła krematorium, w którym ukrywał się ojciec.
[00:36:00] Emigranci nie kontaktowali się ze znajomymi w Polsce. Ojciec dopiero po „Solidarności” zaczął mieć kontakt z osobami w Polsce. Kiedy odwiedził kraj w 1994 r. (50. Rocznica Powstania)
spotkał się z kolegami, m.in. ze swoim zastępca z Powstania, Jerzym Nachtamanem. Otrzymał od L. Wałęsy odznaczenie - Krzyż Narodowego Czynu Zbrojnego.
[00:37:30] Po wizycie w Polsce dla ojca wiele się zmieniło. Chciał ukończyć swoje wspomnienia, które spisywał do „Zeszytu Historycznego” w Kanadzie.
[00:38:10] Boh. przyjechała do Polski w 1967 r., odwiedziła żyjących jeszcze dziadków. Potem odwiedziła kraj w 1972 r. Została wezwana na Milicję gdzie zabrano jej paszport i wypytano o ojca. Na wszystkie pytania odpowiadała, że „nie wiem”, oddali jej paszport i puścili wolno.
[00:39:25] Matka boh. nazywała się Teodozja Sawoniak. Jej matka pochodziła z Kobyłki a ojciec Mateusz był z Grodna, mieszkali w Warszawie.
[00:39:45] Kiedy boh. miała jechać do Polski w 1967 r. kazano jej zrzec się polskiego obywatelstwa, był to warunek wyjazdu. Do dziś stara się je odzyskać.
more...
less
The library of the Pilecki Institute
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Monday to Friday, 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
The library of the Berlin branch of the Pilecki Institute
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
This page uses 'cookies'. More information
Ever since it was established, the Witold Pilecki Institute of Solidarity and Valor has been collecting and sharing documents that present the multiple historical facets of the last century. Many of them were previously split up, lost, or forgotten. Some were held in archives on other continents. To facilitate research, we have created an innovative digital archive that enables easy access to the source material. We are striving to gather as many archives as possible in one place. As a result, it takes little more than a few clicks to learn about the history of Poland and its citizens in the 20th century.
The Institute’s website contains a description of the collections available in the reading room as well as the necessary information to plan a visit. The documents themselves are only available in the Institute’s reading room, a public space where material is available free of charge to researchers and anyone interested in the topics collected there. The reading room also offers a friendly environment for quiet work.
The materials are obtained from institutions, public archives, both domestic and international social organizations, as well as from private individuals. The collections are constantly being expanded. A full-text search engine that searches both the content of the documents and their metadata allows the user to reach the desired source with ease. Another way to navigate the accumulated resources is to search according to the archival institutions from which they originate and which contain hierarchically arranged fonds and files.
Most of the archival materials are in open access on computers in the reading room. Some of our collections, e.g. from the Bundesarchiv, are subject to the restrictions on availability resulting from agreements between the Institute and the institutions which transfer them. An appropriate declaration must be signed upon arrival at the reading room in order to gain immediate access to these documents.
Before your visit, we recommend familiarizing yourself with the scope and structure of our archival, library and audio-visual resources, as well as with the regulations for visiting and using the collections.
All those wishing to access our collections are invited to the Pilecki Institute at ul. Stawki 2 in Warsaw. The reading room is open from 9–15, Monday to Friday. An appointment must be made in advance by emailing czytelnia@instytutpileckiego.pl or calling (+48) 22 182 24 75.
Please read the privacy policy. Using the website is a declaration of an acceptance of its terms.