Zofia Gordon z d. Śliwka (ur. 1927, Warszawa) wspomina dzieciństwo, wybuch wojny, okupację i powstanie warszawskie. Wychowywała się w ciepłym, dostatnim, patriotycznym domu. Wybuch wojny był wstrząsem – we wrześniu 1939 na jej oczach odłamek pocisku oderwał głowę biegnącej kobiecie. Ojciec bardzo szybko zaangażował się w konspirację. Został aresztowany na oczach córki, zginął w nieznanych okolicznościach. Mieszkanie w Alejach Ujazdowskich zajęli Niemcy, pani Zofia z matką przeniosły się do mieszkania na ulicy Pańskiej po wysiedlonych do getta Żydach. Doskwierała im bieda, matka poważnie chorowała. Pani Zofia próbowała szmuglem zarabiać na siebie i matkę. Podczas jednej z wypraw została mocno pobita przez granatowego policjanta, który znalazł przy niej towar. W czasie powstania warszawskiego zgłosiła się do pomocy przy rannych. Pewnego dnia bomby zburzyły ich dom, wśród zasypanych ludzi była mama bohaterki. W akcji ratunkowej udało się uratować m.in. urodzone dzień wcześniej dziecko. Boh. opisuje walki batalionu „Ruczaj”, m.in. zdobywanie „małej PAST-y”, obrzucanie „koktajami Mołotowa” niemieckich czołgów, a także śmierć 10-letniego powstańca, który umierając prosił: „Powiedzcie mamusi, że walczyłem jak żołnierz”.
więcej...
mniej
[00:00:07] Prezentacja, boh. ma stopień kapitana AK. Urodzona w domu przy ul. Marszałkowskiej 56 w Warszawie. Dzieciństwo, w domu gosposia Ola Franciszkowa. W wieku 3-4 lat obserwowanie modlącego się Żyda na podwórku.
[00:03:19] Zamożna rodzina, mieszkanie w Al. Ujazdowskich 28 m. 6 na 2 piętrze, 5 pokoi. Szkoła podstawowa przy ul. Hożej 13, odprowadzała ją gosposia, spacery w Łazienkach i Parku Ujazdowskim. Spokój w domu. Uwielbienie dla marsz. Piłsudskiego, którego nazywała „Dziadkiem”. Piłsudski i dzieci. Rozmowa z ojcem. [+]
[00:06:44] Ojciec był urzędnikiem państwowym, został aresztowany przez Niemców, zginął w 1942 r. Getto warszawskie. Wysiedlenie na ul. Pańską 45 m. 24, 4 piętro, pokój z kuchnią i alkową pomalowany na olejno na granatowo. Zarekwirowanie całego majątku przez Niemców, pobicie mamy. Malowanie ścian.
[00:10:34] Początek wojny, wrzesień 1939. Miejsca do spania w piwnicy podczas nalotów, ojciec bywał rzadko w domu. Kobieta niosąca chleb z piekarnii na ul. Książęcej przy pl. Trzech Krzyży trafiona kulą w szyję. [+]
[00:13:58] Zamknięte szkoły. Aresztowania: sąsiadka Niemka Rąbalska, miała dwóch synów, polskich oficerów, była często przesłuchiwana w al. Szucha, pomogła wielu Polakom, m.in. uratowała brata boh. Tadeusza. Konfiskata odbiorników radiowych w składzie na rogu Hożej i pl. Trzech Krzyży.
[00:16:10] Pobicie ojca przez Niemców, boh. widziała to zawinięta w kotarę. Mieszkanie przy Pańskiej było po Żydach. Synowie Rąbalskiej w polskiej armii. Sklep rodziców. Chrzestny Bielicki, Naczelnik Izby Skarbowej.
[00:18:08] Rodzice mieli sklep, który przynosił straty. Aresztowanie ojca, brat się ukrywał, odejście gosposi. Szacunek dla ludzi (gosposia, dozorca) – kindersztuba. [+]
[00:22:13] Choroba matki na serce. Pomoc gosposi. Praca dzieci - mama kolegi Baranowska handlowała mięsem – boh. jeździła razem z nią, dźwigała ciężkie paki. [+]
[00:26:29] Łapanki w pociągach, na dworcach, konfiskata mięsa, ucieczka przed strzelającymi Niemcami. Pobicie przez granatowego policjanta w Skarżysku Kamiennej (wybity ząb, uszkodzony słuch, złamany nos). Meldunki przenoszone w warkoczach. Łapanka. [++]
[00:33:57] Mieszkanie przy getcie. Samotny przejazd tramwajem przez getto na pl. Bankowy na Żoliborz – Żyd schowany wyskoczył z tramwaju.
[00:38:50] Łapanka na ul. Marszałkowskiej. Rozstrzelanie osób złapanych pod zburzoną ambasadą niemiecką przy ul. Pięknej, widok egzekucji. Tablica oddzialu AK „Ruczaj” na ul. Pięknej (dawnej Piusa XI). [+]
[00:41:50] Kamień pamiątkowy Batalion „Ruczaj” u zbiegu Mokotowskiej i Hożej upamiętniający zdobywanie tzw. małej PAST-y – kolega z oddziału Józef Kochowski odkrył zafałszowanie informacji na tablicy przy ul. Pięknej.
[00:42:55] Wybuch powstania warszawskiego – boh. mieszkała przy ul. Pańskiej. Przy ul. Mariańskiej powstał szpital polowy, boh. chodziła tam pomagać opiekować się rannymi. Brat walczył w zgrupowaniu „Ruczaj”. Błogosławieństwo mamy przed wyjściem boh. do powstania. [++]
[00:44:50] Wybuch bomby w budynku Pańska 45, poszukiwanie mamy zasypanej gruzem. Poród dziecka w zburzonym domu. Akcja ratowania zasypanych ludzi. [++]
[00:51:10] Wzajemna pomoc i solidarność podczas powstania. Czogłanie się pod ostrzałem do ul. Marszałkowskiej od pl. Zbawiciela, barykada na rogu Al. Jerozolimskich i Kruczej. Pseudonim „Iskra” nadał boh. lekarz z ul. Marynarskiej.
[00:54:12] Mama została na podwórku ul. Mokotowskiej 65, boh. poszła do szpitala zakonnic przy ul. Mokotowskiej 55. Spotkanie [Marii Kuncewiczowej ps. „Maria”?] – wstąpienie do AK.
[00:55:32] Ciężkie warunki w szpitalu przy ul. Mokotowskiej – bandaże z prześcieradeł. Boh. była sanitariuszką – opatrywała rany, obmywała twarze. Spanie na stojąco. Przedostanie się do mamy na ul. Mokotowskiej.
[00:57:32] Gdy Niemcy zdobywali PASTę, wjechali dwoma czołgami, między którymi szły polskie kobiety jako osłona czołgów i Niemcy przebrani za kobiety. Powstańy rzucali na czołgi butelki z benzyną, wiele kobiet rannych, popalonych, podpalenie czołgu. Ranny 10-11-letni chłopiec z rozerwaną klatką piersiową, boh. zemdlała. Chirurg dr Kostrzewski nie dał rady go pozszywać. Ostatnie słowa chłopca: „Powiedzcie mamusi, że walczyłem jak żołnierz”.
[01:00:45] Nie udało się odnaleźć mamy chłopca. Ulotka poszukująca chłopca. Msza koncelebrowania w kościele przy pl. Zbawiciela w intencji tego małego powstańca. [++]
więcej...
mniej
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Warszawie
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Pon. - Pt. 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Berlinie
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Wt. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
Ta strona wykorzystuje pliki 'cookies'. Więcej informacji
W Archiwum Instytutu Pileckiego gromadzimy i udostępniamy dokumenty w wersji cyfrowej. Zapisane są w nich losy obywateli polskich, którzy w XX wieku doświadczyli dwóch totalitaryzmów: niemieckiego i sowieckiego. Pozyskujemy kopie cyfrowe dokumentów, których oryginały znajdują się w zbiorach wielu instytucji polskich i zagranicznych, m.in.: Bundesarchiv, United Nations Archives, brytyjskich National Archives i polskich archiwów państwowych. Budujemy w ten sposób centrum wiedzy i ośrodek kompleksowych badań nad II wojną światową i podwójną okupacją w Polsce. Dla naukowców, dziennikarzy, ludzi kultury, rodzin ofiar i świadków zbrodni oraz wszystkich innych zainteresowanych historią.
Portal internetowy archiwum.instytutpileckiego.pl prezentuje pełny katalog naszych zbiorów. Pozwala się po nich poruszać z wykorzystaniem funkcji pełnotekstowego przeszukiwania dokumentów. Zawiera także opisy poszczególnych obiektów. Z treścią dokumentów zapoznać się można tylko w czytelniach Biblioteki Instytutu Pileckiego w Warszawie i w Berlinie, w których nasi pracownicy służą pomocą w przypadku pytań dotyczących zbiorów, pomagają użytkownikom w korzystaniu z naszych katalogów internetowych, umożliwiają wgląd do materiałów objętych ograniczeniami dostępności.
Niektóre dokumenty, np. te pochodzące z kolekcji Bundesarchiv czy Ośrodka Karta, są jednak objęte ograniczeniami dostępności, które wynikają z umów między Instytutem a tymi instytucjami. Po przybyciu do Biblioteki należy wówczas dopełnić formalności, podpisując stosowne oświadczenia, aby uzyskać dostęp do treści dokumentów na miejscu. Informacje dotyczące ograniczeń dostępu są zawarte w regulaminie Biblioteki. Przed wizytą zachęcamy do zapoznania się z zakresem i strukturą naszych zasobów archiwalnych, bibliotecznych i audiowizualnych, a także z regulaminem[hiperłącze] pobytu i korzystania ze zbiorów.
Wszystkich zainteresowanych skorzystaniem z naszych zbiorów zapraszamy do siedziby Instytutu Pileckiego przy ul. Stawki 2 w Warszawie. Biblioteka jest otwarta od poniedziałku do piątku w godzinach 9.00–15.00. Przed wizytą należy się umówić. Można to zrobić, wysyłając e-mail na adres czytelnia@instytutpileckiego.pl lub dzwoniąc pod numer (+48) 22 182 24 75.
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Berlinie znajduje się przy Pariser Platz 4a. Jest otwarta od wtorku do piątku w godzinach 10.30–17.30. Wizytę można odbyć po wcześniejszym umówieniu się, wysyłając e-mail na adres bibliothek@pileckiinstitut.de lub dzwoniąc pod numer (+49) 30 275 78 955.
Prosimy zapoznać się z polityką prywatności. Korzystanie z serwisu internetowego oznacza akceptację jego warunków.