Zagórska Kazimiera cz. 1
Kazimiera Zagórska z d. Krogulec (ur. 1935, Pieńki) urodziła się jako średnia córka w rodzinie, gospodarującej na 36 hektarach na Wołyniu. W marcu 1943 podczas ataku nacjonalistów ukraińskich zdołali uciec z domu. Ratunek i schronienie znaleźli w sąsiednich Pendykach, w domu Ukraińca Iwana (nazwisko nieznane). Następnie dotarli do Łucka, gdzie przez kolejne dwa i pół roku mieszkali w zabudowaniach Katedry Świętych Apostołów Piotra i Pawła oraz kolegium jezuickiego, wraz z grupą innych uciekinierów z okolicznych wiosek. W lipcu 1944 po wkroczeniu Armii Czerwonej ojciec pani Kazimiery został wcielony do wojska i słuch o nim zaginął. W grudniu 1944 pani Kazimiera z matką i siostrami przyjechała do Polski i osiadły w Starej Wsi k. Kraśniczyna w powiecie krasnystawskim – w 3-hektarowym, zaniedbanym gospodarstwie po wysiedlonych Ukraińcach. Pani Kazimiera w 1949 roku ukończyła miejscową szkołę podstawową, a w 1953 roku – technikum chemiczne w Zgierzu. Pracowała w Zakładach Przemysłu Chemicznego „Boruta” w Zgierzu. W 1958 roku przeprowadziła się do męża (zawodowego oficera) do Modlina, a następnie do Ostrowi Mazowieckiej, gdzie pracowała jako laborantka w jednostce wojsk chemicznych. W 1968 roku sprowadziła się do Sanoka, gdzie mieszka do dziś.
more...
less
00:00:10 Autoprezentacja boh. urodzonej w listopadzie 1935 r. w Pieńkach na Wołyniu.
00:00:37 Sześcioletnia boh. mieszkała z pięcioosobową rodziną w Pieńkach. Napad Ukraińców na wieś w lutym 1942 r. – ucieczka rodziny do pobliskich Pieniek Pendyckich – zachowanie mieszkańców. Podczas ostrzału wsi z lasu rodzina ukryła się w drewutni. Zabijanie mieszkańców wsi, rabunek i podpalanie domów. Podpalenie strzechy na drewutni – spotkanie oko w oko z uzbrojonym Ukraińcem – wędrówka przez rabowaną wieś. Rodzinę zawołał znajomy Ukrainiec Iwan, który ukrył ich w swoim domu. [+]
00:08:15 Tato znał Iwana sprzed wojny, pomoc Iwana w pracach gospodarskich. Ukrywanie się rodziny w ukraińskim domu. [+]
00:10:00 Ucieczka mieszkańców wsi do Cumania. Przyjście mieszkańców pobliskiej wsi na odsiecz. Wyjazd rodziny do Cumania – pożegnanie z gospodarzami, którzy uratowali im życie. [+]
00:13:40 Przyjazd uciekinierów do Łucka – zatrzymanie się rodziny w zabudowaniach należących do katedry św. Piotra i Pawła. Napływ uciekinierów do klasztoru – warunki bytowe, wyżywienie. [+]
00:16:30 Inspekcje Niemców, którzy wybierali młodych ludzi i rodziny na przymusowe roboty. Ciągły napływ uciekinierów z miejsc zagrożonych napadami Ukraińców. [+]
00:18:20 Dwutygodniowe walki o Łuck w 1944 r. [+]
00:19:14 W lipcu 1944 r. ojciec został wcielony do wojska. Aresztowanie księży i zamknięcie kościoła – rodzina boh. zatrzymała się w domu, gdzie mieszkali Polacy. [+]
00:20:53 Sierpień 1944 – spisy polskiej ludności. Mama zapisała się na wyjazd do Polski. [+]
00:22:13 Wyjazd do Polski w grudniu 1944 r. – pakowanie ludzi do bydlęcych wagonów. Dwutygodniowa podróż do Chełma – ucieczki do lasu podczas przelotów nieprzyjacielskich samolotów. Warunki podczas podróży w czasie mroźnej zimy – śmiertelność wśród starszych osób. [+]
00:25:17 Przyjazd do Krasnegostawu, wyjazd furmanką do Starej Wsi koło Kraśniczyna. Mama z trójką dzieci zamieszkała w nędznej chacie, z której wysiedlono ukraińską rodzinę. Przed wojną rodzina miała 36 hektarów ziemi, w 1941 r. rodzina wprowadziła się do nowego domu – opis pomieszczeń, mroźna i śnieżna zima 1941-42 w niewykończonym domu. [+]
00:29:30 W styczniu 1945 mama z dziećmi zamieszkała w niewielkim poukraińskim gospodarstwie w Starej Wsi, którego mama oficjalnie nie przyjęła. Nowy gospodarz wyrzucił rodzinę z domu. Przyjęcie rodziny przez gospodarza, u którego mama musiała odpracować mieszkanie.
00:31:42 Edukacja boh. i jej siostry Jadzi. Boh. pasła krowy właściciela domu, który dawała jedzenie za pracę.
00:32:55 Dziewięcioletnia siostra Jadzia wyjechała do Warszawy, by pracować jako opiekunka dwójki dzieci. Boh. i mama pracowały i mieszkały w gospodarstwie Józefa Husa.
00:34:28 W 1949 r. boh. skończyła szkołę podstawową w Kraśniczynie. Dodatkowa praca mamy w domu miejscowej położnej, której córka Klara mieszkała w Łodzi, gdzie jej mąż był dyrektorem Technikum Chemicznego. Przyjazd córki i zięcia na wakacje – spotkanie boh. z dyrektorem szkoły – wyjazd do Zgierza na egzamin. Po zdanym egzaminie boh. została w Zgierzu. [+]
00:39:30 Nauka w szkole laborantów chemicznych. Po ukończeniu szkoły w 1953 r. boh. podjęła pracę w Zakładach Przemysłu Chemicznego „Boruta”.
00:40:18 W 1958 r. boh. wyszła za mąż za por. Franciszka Zagórskiego i zamieszkała w Modlinie. Przeprowadzka do Ostrowi Mazowieckiej, gdzie stacjonowała jednostka wojsk chemicznych. Mąż pracował w sztabie, a boh. w laboratorium. Możliwość awansu męża – pierwsze wrażenia po przyjeździe do Sanoka.
00:44:08 Położenie wsi Pieńki – widok polskiego wojska ciągnącego na wschód w 1939 r. Do domu przyszedł oficer, dezerter, który przez rok mieszkał z rodziną, a potem wyjechał, ale przysyłał listy do rodziców. [+]
00:47:03 Rozmieszczenie gospodarstw w Pieńkach, wiejska bieda. Na wsi gromadzono materiały do budowy szkoły.
00:48:28 Podróż z rodziną w ojczyste strony. Przyjazd do wsi Derażne, wizyta na zaniedbanym cmentarzu. Zdewastowany kościół i wyremontowana cerkiew. Jedynym śladem po wsi Pieńki były zdziczałe drzewa owocowe. Wizyta u matki ukraińskiego kierowcy. Spalenie wsi po napadzie – boh. myślała, że w ich domu ktoś mieszka. [+]
00:57:10 Mama boh. nie chciała małego i zaniedbanego poukraińskiego gospodarstwa w Starej Wsi. Zabranie mamy do Warszawy. Obecne życie boh., zadowolenie z powodu wizyty ekipy z Instytutu i możliwości opowiedzenia swojej historii
[koniec samodzielnej narracji, początek wywiadu - świadek odpowiada na pytania]
00:58:36 Organizowanie się Ukraińców po wkroczeniu Niemców na Wołyń – pierwsze napady na małe polskie wioski i odosobnione gospodarstwa. Działalność samoobrony – pilnowanie gospodarstw. [+]
01:01:49 Okrążanie wsi przez Ukraińców - ucieczka rodziny nad ranem.
01:03:00 Czuwanie w nocy – ostrzeżenie przez ojca o zbliżających się Ukraińcach i ucieczka rodziny z domu. Na drugi dzień ojciec przyszedł do domu i wypuścił zwierzęta gospodarskie – wyjazd wozem do Cumania. [+]
01:05:21 W Pieńkach mieszkało dwóch Ukraińców, jeden prowadził sklep, a drugi kuźnię. Właściciel sklepu ostrzegał przed napadem ojca, który nie chciał opuścić ojcowizny. Dziadek boh. służył w carskim wojsku i potem dostał ziemię nad Horynką (Horyńką). [+]
01:09:01 Boh. nie pamięta nazwisk Ukraińców, którzy ostrzegali oraz pomogli rodzinie.
01:10:58 Ucieczka do Pendyk – postawa ciotki, u której rodzina chciała się schronić. Ostrzał wsi. Schrony w domach i stodołach. Rabowanie gospodarstw, podpalenie wsi. [+]
01:14:10 Mroźna zima w nowym domu rodziny w Pieńkach, prowizoryczne ogrzewanie. Rozkład pomieszczeń w domu.
01:16:47 Podczas napadu na Pendyki rodzina schowała się w drewutni. Wyjście i spotkanie z uzbrojonym Ukraińcem. Zawołanie rodziny przez znajomego Ukraińca Iwana, który ukrył ich w swoim domu. Wyjazd ze wsi – pożegnanie z gospodarzem. [+]
01:21:36 Ojciec zatrudniał Iwana do dorywczych prac. Wyjazdy grup rolników na targ do Równego.
01:23:45 Rabunek wsi Pendyki przez Ukraińców. Zachowanie ojca i Iwana w noc po napadzie. Zgliszcza wsi. [+]
01:25:17 Ojciec zabrał z domu ubrania i pierzyny. Umeblowanie domów. Monotonne jedzenie – mięso po przedświątecznym świniobiciu, przechowywanie jedzenia w piwnicy. Różnica mieszkania w domu krytym strzechą i blachą – suszenie owoców pod blaszanym dachem.
01:30:12 Powrót ojca do domu, wypuszczenie zwierząt gospodarskich.
01:31:39 Powroty niektórych uciekinierów mieszkających w klasztorze do domów. Rodzice nie chcieli wracać do domu. Droga na skróty do kościoła między domami Ukraińców.
01:33:24 Wypiek domowego chleba.
01:35:05 Rodzina nie zostawiła w domu niczego wartościowego. Prace domowe: pranie przy studni na tarze (nie robiono prania zimą). Wyrób płócien, z których szyto ubrania, przędzenie razem z sąsiadkami. Bielenie – proces technologiczny. Wyrób tkanin na krosnach. Nici lniane i konopne, wyrób worków. [+]
01:42:44 Wyrób lnianych kilimów. Naturalne farbowanie i czyszczenie bez wody. Szycie kufajek wypełnianych lnem.
01:44:47 W Pieńkach mieszkały dwie ukraińskie rodziny, ale boh. nie pamięta nazwisk. Iwan, który pomógł rodzinie, mieszkał w Pendykach, wygląd jego i żony, sytuacja materialna i zdrowotna rodziny. Opieka zdrowotna na Kresach – szpitale w dużych miastach. Odzież Iwana. Wyrób tkanin i szycie płóciennych koszul przez mamę. Ubrania robocze i odświętne – przechowywanie butów przez ojca. Opis chaty Iwana i jej umeblowanie.
01:52:36 Umeblowanie nowego domu w Pieńkach.
01:53:33 Dwie córki Iwana wyjechały do rodziny na Lubelszczyźnie. W Starej Wsi koło Kraśniczyna mieszkało tylko pięć polskich rodzin, w kraśniczyńskiej szkole uczyły się ukraińskie dzieci.
01:55:07 Zgierz w latach 50. Boh. pracowała w zakładach chemicznych „Boruta” – inne zakłady pracy w mieście. Zespół szkół zawodowych w Zgierzu – początki szkoły, jej organizacja w nowym budynku.
01:59:06 Przyjście Ukraińców do domu Iwana – jego odpowiedź na pytanie o rodzinę boh.
02:00:02 Adwokat Drohomirecki mieszkał z rodziną w Derażnem, jego losy w czasie okupacji – zabranie go z domu przez Ukraińców. Żona Drohomireckiego przeniosła się z dziećmi do domu boh. w Pieńkach. Wspólna ucieczka ze wsi – zatrzymanie Drohomireckiej przez Ukraińców i jej uwolnienie, jako Ukrainki.
02:09:01 Pani Drohomirecka zapraszała rodzinę boh. na herbatę po niedzielnej mszy. Boh. nie zna jej losów po odłączeniu się od uciekinierów. 02:10:49 [Boh. otrzymała listę nazwisk mieszkańców wsi Pieńki (poszukiwanie okularów).] Boh. nie kojarzy nazwisk z otrzymanej listy. W Pendykach mieszkała ciotka Józefa Potrzeszcz. Dociekanie, jak miał na nazwisko Iwan. Nazwiska sąsiadów w Pieńkach: Bunio, Tkaczuk, Żebrowski, Ramus, Kruk, Spodło. Zabawy boh. z córką ciotki Józefy Potrzeszcz.
02:17:35 Wiejskie zebrania przed wojną, przygotowania do budowy szkoły w Pieńkach – fundamenty pod budynek. Postawa Iwana wobec Polaków.
more...
less