Janina Teresa Janecka z d. Rzeźniczak (ur. 1930, Orzeszków k. Uniejowa) – podczas niemieckiej okupacji jej rodzina została przesiedlona na Podlasie, do wsi Tchórzowa, leżącej 20 km od obozu w Treblince. Widziała uciekinierów po buncie w Treblince (2 sierpnia 1943), w ich domu ukrywała się przez kilka dni młoda kobieta żydowska z dzieckiem.
00:00:01 Autoprezentacja boh. urodzonej w 1930 r. w Orzeszkowie.
00:00:22 W Kolonii Orzeszków mieszkali inwalidzi z I wojny światowej. W pałacu po wojnie mieściła się szkoła. Mieszkańcy wiosek pracowali w majątku niemieckiego właściciela.
00:02:25 W 1939 r. samoloty zrzucały nad pałacem ulotki. Po koniec sierpnia boh. miała jechać do Częstochowy, ale rodzina wróciła do domu z dworca w Kraskach.
00:03:38 Zniszczenie Uniejowa we wrześniu 1939. Rodzinny dom boh. także ucierpiał podczas przejścia frontu. Stan majątkowy rodziny przed wojną. Mama pochodziła z zaściankowej szlachty – jej sylwetka, pomoc biedocie z Uniejowa. [+]
00:05:46 Po wybuchu wojny sąsiedzi przynosili wartościowe rzeczy do domu boh., który był murowany. Ucieczka przed działaniami wojennymi – powrót do domu. Spotkanie z dwoma żołnierzami, których mama poczęstowała mlekiem, pochowanie zwłok poległego żołnierza. [+]
00:10:40 W domu stacjonował polski oddział, mama rozmawiała z majorem, który mieszkał w domu. Wycofanie się żołnierzy z okolic Uniejowa.
00:13:42 Boh. chodziła do niemieckiej szkoły, ale zimą ją zamknięto. Zachowanie właściciela pałacu, Niemca. Przyjazdy ludzi, którzy oglądali gospodarstwa, ich właścicieli wysiedlano. Rodzina, spodziewając się przesiedlenia, zakopała porcelanę i dokumenty. Czerwiec 1940 – dzień wysiedlenia, pomoc nauczycielki Gawrońskiej – zachowanie nowych gospodarzy. [+]
00:20:34 Przejazd wysiedlonych osób autobusem, przymusowa kąpiel w łaźni – oglądanie i stemplowanie wysiedlonych osób, którym zabierano wartościowe rzeczy. Rodziny ze starszymi dziećmi wysyłano na roboty do Niemiec. Pobyt wysiedlonych w obozie przejściowym na terenie fabryki przy ul. Łąkowej w Łodzi – uwłaczające warunki. [+]
00:24:22 Boh. w latach 80. otrzymała uprawnienia kombatanckie z powodu pobytu w obozie przejściowym przy ul. Łąkowej. Po kąpieli w łaźni zabrano ludziom pieniądze zostawiając niewielką kwotę. Dalsza droga pociągiem w bydlęcym wagonie – postój w Warszawie, pierwsza zupa. W Łochowie młodszy brat zachorował i trafił do szpitala w Węgrowie.
00:29:19 Przyjazd przesiedleńców do Tchórzowej – zmuszanie miejscowych do zabierania przybyłych. Rodzina boh. trafiła do bezdzietnego gospodarza – warunki mieszkaniowe, pluskwy za tapetami. Gdy urodziła się siostra boh., babcia Jackowa odstąpiła mamie łóżko.
00:33:00 Rodziną opiekował się leśniczy Kurkus, którego synowie należeli do partyzantki. Ojciec pracował zimą jako drwal. We wsi była szkoła, do której chodziła boh., starsza siostra była na służbie. Boh. zbierała jagody, które mama sprzedawała w Węgrowie.
00:37:05 Kuzynka z Łodzi podjęła pracę u Niemki, która zajęła gospodarstwo rodziny w Orzeszkowie. Mama napisała list do Niemki z prośbą o wykopanie materiałów na ubrania dla dzieci, ale Niemka niczego nie przysłała, a kuzynka została wysłana na roboty do Niemiec. Zbieranie przez dzieci kłosów zboża po żniwach. Miejscowi gospodarze wypytywali dzieci, za co ojciec został wywieziony. [+]
00:40:31 Pomoc po urodzeniu najmłodszej siostry. Efekt umycia się mydłem. Boh. opiekowała się młodszym rodzeństwem, powrót brata ze szpitala.
00:42:48 W 1944 r. boh. ukończyła czwartą klasę. Podczas napaści Niemiec na Związek Radziecki do domu pana Rostka dokwaterowano Niemców – zapachy z wojskowej kuchni. Boh. chodziła z młodszym rodzeństwem po jedzenie do niemieckich żołnierzy. [+]
00:46:00 Ofensywa Armii Czerwonej, przejście frontu w 1944 r. Schrony na posesji pana Rostka – ukrywanie się ludzi. Od lata do stycznia 1945 na podwórku stacjonowali czerwonoarmiści – nastroje wśród żołnierzy. Wrażenia z Warszawy po wyzwoleniu. Ojciec poszedł pieszo za wojskiem do Orzeszkowa. Wyjazd z Tchórzowej do domu wozem, który pomogli przygotować sąsiedzi, stan zdrowia boh. i młodszego rodzeństwa, noclegi po drodze. [+]
00:54:05 Przejazd przez ruiny Warszawy, ruchem wśród gruzów kierowali żołnierze. Rodzina śpiewała w drodze patriotyczne pieśni. [+]
00:56:53 Boh. chodziła do szkoły w Międzylesiu – powody, dla których dzieci nie nosiły książek do szkoły. Poczęstunek w domu koleżanki.
00:58:16 Przyjazdy transportów do Treblinki. Gdy wiał wiatr z północy, to w Tchórzowej było czuć swąd spalonych ciał. W pogodne dni widać było dym z krematoriów. Po powstaniu w Treblince w okolicy pojawili się uciekinierzy. Dzieciaki bawiły się w kopach siana i znalazły zwłoki więźnia. Roznoszenie tyfusu – śmierć całej rodziny Owsianków. Mama trafiła do szpitala, gdzie ogolono jej głowę. [+]
01:01:37 Znajdowanie w okolicy zwłok uciekinierów z Treblinki – obawy przed wybuchem epidemii. Nocami do domu przychodzili partyzanci, którym gospodarz dawał chleb. Rodzice pilnowali boh., która przypominała żydowskie dziecko. W okolicy pojawiła się Żydówka z synem Jacusiem – nocleg w izbie, którą zajmowała rodzina. Żydówka przychodziła przez dwie zimy, potem boh. dowiedziała się, że Jacuś zmarł i został pochowany w lesie. [+]
01:08:39 Mama stawiała bańki ludziom ze wsi. Boh. chodziła na jagody z koleżanką Martą Wójcik – gdy Marta dostała kartę na wyjazd na roboty, to boh. pojechała z sołtysem na komisję zamiast niej i nie została zakwalifikowana na roboty. Jedzenie wroniego mięsa. [+]
01:15:23 Powrót do Orzeszkowa w marcu 1945 r. ¬– w domu mieszkała ciotka, której gospodarstwo rozebrano. Biedota z Uniejowa okradała okoliczne wsie, część rzeczy z gospodarstwa zabrali uciekający Niemcy. Początki gospodarowania. Powroty sąsiadów z robót przymusowych.
01:19:39 Ojciec walczył w 1918 r., za bycie piłsudczykiem doświadczył szykan w czasie komuny. Dziadek pojechał w odwiedziny do jednego z synów, w tym czasie podpalono dom dziadka i zabito drugiego syna. Dziadek zamieszkał w spichlerzu. Funkcjonowanie gospodarstwa Niemca Rydygiera.
01:26:11 Ojciec opowiadał o walkach z bolszewikami podczas wojny 1920 r. Po powrocie do domu po wojnie w 1945. był jako piłsudczyk i „kułak” szykanowany przez komunistyczne władze. Ojciec był nazywany wrogiem klasowym i aresztowano go za sprzeciwianie się kołchozom. Boh. jako córka „kułaka” nie dostała miejsca w internacie. Ojciec inwestował w gospodarstwo i boh. nosiła kurtkę uszytą z przedwojennego wojskowego koca. Zabieranie zwierząt hodowlanych przez władze.
01:31:32 Po tragedii w rodzinie dziadek napisał do mamy list mlekiem i mama pojechała do niego. Podczas powrotu z Tchórzowa ojciec dawał dzieciom bimber, by nie marzły. Kilka butelek przywiózł do Orzeszkowa. Pewnej nocy do domu przeszło dwóch uzbrojonych mężczyzn z Uniejowa, którzy ukradli bimber. [+]
01:36:02 Niemki z dziećmi uciekające z Orzeszkowa zostały zatrzymane przez Polaków, okradzione i wróciły do wsi, gdzie zamieszkały w remizie i pracowały w okolicznych gospodarstwach. Niemka, która mieszkała w domu rodziny, przyszła po sól. [+]
01:40:03 Dostawy obowiązkowe po wojnie. Boh. wyjechała do Łodzi i podjęła pracę w piekarni. Wuj Stasiek został ranny podczas kampanii wrześniowej i zmarł w szpitalu – współczesne odnalezienie grobu. Ojciec mamy była na wojnie rosyjsko-japońskiej. Mama przed wojną śpiewała dużo piosenek [pani śpiewa „Dalej bracia, do bułata”].
more...
less
The library of the Pilecki Institute
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Monday to Friday, 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
The library of the Berlin branch of the Pilecki Institute
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
This page uses 'cookies'. More information
Ever since it was established, the Witold Pilecki Institute of Solidarity and Valor has been collecting and sharing documents that present the multiple historical facets of the last century. Many of them were previously split up, lost, or forgotten. Some were held in archives on other continents. To facilitate research, we have created an innovative digital archive that enables easy access to the source material. We are striving to gather as many archives as possible in one place. As a result, it takes little more than a few clicks to learn about the history of Poland and its citizens in the 20th century.
The Institute’s website contains a description of the collections available in the reading room as well as the necessary information to plan a visit. The documents themselves are only available in the Institute’s reading room, a public space where material is available free of charge to researchers and anyone interested in the topics collected there. The reading room also offers a friendly environment for quiet work.
The materials are obtained from institutions, public archives, both domestic and international social organizations, as well as from private individuals. The collections are constantly being expanded. A full-text search engine that searches both the content of the documents and their metadata allows the user to reach the desired source with ease. Another way to navigate the accumulated resources is to search according to the archival institutions from which they originate and which contain hierarchically arranged fonds and files.
Most of the archival materials are in open access on computers in the reading room. Some of our collections, e.g. from the Bundesarchiv, are subject to the restrictions on availability resulting from agreements between the Institute and the institutions which transfer them. An appropriate declaration must be signed upon arrival at the reading room in order to gain immediate access to these documents.
Before your visit, we recommend familiarizing yourself with the scope and structure of our archival, library and audio-visual resources, as well as with the regulations for visiting and using the collections.
All those wishing to access our collections are invited to the Pilecki Institute at ul. Stawki 2 in Warsaw. The reading room is open from 9–15, Monday to Friday. An appointment must be made in advance by emailing czytelnia@instytutpileckiego.pl or calling (+48) 22 182 24 75.
Please read the privacy policy. Using the website is a declaration of an acceptance of its terms.