Michał Wojciechowicz (ur. 1964, Gdańsk) – najmłodszy uczestnik strajku w Stoczni Gdańskiej w sierpniu 1980 r., najmłodszy więzień stanu wojennego, syn znanej działaczki gdańskiej Solidarności Joanny Wojciechowicz. W 1979 roku przystąpił do Ruchu Młodej Polski, gdzie roznosił ulotki, kolportował pisma. Jego odwaga i szybkość szybko spotkały się z uznaniem starszych kolegów, którzy nadali mu przydomek „Pistolet”. W 1980 roku uczestniczył w strajku w Stoczni im. Lenina. Był członkiem tzw. Parszywej Dwunastki. W czasie stanu wojennego założył organizację Ruch Oporu Młodych. Aresztowany 29 kwietnia 1982, więziony do września 1982. W 1987 roku wyemigrował do Stanów Zjednoczonych, do Polski wrócił w 1992 roku. Jest człowiekiem wielu zawodów: przedsiębiorcą, pisarzem, scenarzystą.
[00:00:10] Ur. 13 grudnia 1964 r. w Gdańsku Rodzice: Joanna Wojciechowicz dd. Kaliszczak, Piotr Rafał Wojciechowicz. Boh. był najmłodszym uczestnikiem strajku w Stoczni Gdańskiej (16 lat). Zainteresowanie historią i militaryzmem w dzieciństwie, odkrywanie kłamstw historycznych po lekturze książki „Łuny w Bieszczadach”. Słuchanie Wolnej Europy z mamą.
[00:02:40] Pierwsza świadoma, niezależna decyzja: udział boh. we mszy za ojczyznę 11 listopada 1979 r. w bazylice Najświętszej Maryi Panny, ulotki rozdawane przez Leszka Jankowskiego. Pragnienie przystąpienia do RMP: „ja chcę być z wami”. Umówione pierwsze spotkanie kontaktowe w mieszkaniu Rybickich: ul. Wojska Polskiego 20 m. 2. Mirosław Rybicki.
[00:04:35] Pierwsza akcja: roznoszenie po mieście „niewiarygodnej ilości” ulotek przed 9 rocznicą Grudnia 1970. Ucieczka przed milicjantami. Zaangażowanie i skuteczność boh., otrzymanie przydomka „Pistolet”. 16 grudnia 1979 r. manifestacja rocznicowa prowadzona przez Wałęsę, udział ok. 1000 osób, satysfakcja boh., „czułem, że to jest moja zasługa”.
[00:07:00] Obietnica Wałęsy: „tutaj za rok będzie stał pomnik”, śmiech [niedowierzania] zebranych. Zatrzymanie przywódców manifestacji na 48 godzin. Praca boh. jako kolportera pisma RMP „Bratniak” i „Robotnika” – wspólni znajomi, różne zainteresowania: boh. narodowo-patriotyczne, matki związkowo-liberalne.
[00:08:35] „Potężna” manifestacja 3 maja 1980 r., aresztowanie na 3 miesiące Tadeusza Szczudłowskiego i Dariusza Kobzdeja. Akcja ulotkowa „Uwolnić Tadeusza Szczudłowskiego i Dariusza Kobzdeja”, profesjonalny druk offsetowy. Spotkania RMP w bazylice mariackiej z udziałem Wałęsy. Współpraca boh. z Wałęsą lub Kołodziejem przy roznoszeniu ulotek [+]. Film francuskiej telewizji z 1985 r. o boh. „Mieć 20 lat na ulicach Gdańska”. Opinia Wałęsy o boh., „pierwszy i jedyny raz Lech Wałęsa mówi o kimś innym niż o sobie”. [+]
[00:10:31] Zwolnienie z aresztu Kobzdeja i Szczudłowskiego, impreza powitalna u Piotra Dyka przy ul. Matejki w Gdańsku z udziałem „inteligencji” opozycyjnej (RMP, Wolne Związki Wybrzeża). Usłyszana „na papierosie” rozmowa Borowczaka, Borusewicza i Wałęsy, podczas której zdecydowali o podjęciu 15 sierpnia [1980] strajku o przywrócenie do pracy Anny Walentynowicz. [++] Powrót boh. z obozu żeglarskiego 15 sierpnia z postanowieniem „od razu idę na strajk”.
[00:12:37] Trudności z wejściem do stoczni. Zorganizowanie transportu chleba dla strajkujących w stoczni w piekarni przy ul. Rajskiej. Wjazd na strajk w samochodzie z chlebem, akceptacja Wałęsy [+]. Instalowanie pierwszej niezależnej drukarni w Sali BHP przez Leszka Jankowskiego i Mirosława Rybickiego – zaangażowanie boh. do obsługi „wałków”.
[00:14:30] Spotkanie z matką na strajku w stoczni. Drukowanie „metodą Chojeckiego” (opis metody drukowania wałkiem z matrycą białkową), trudne warunki w „kanciapie” za kotarą w Sali BHP. Po 3 dniach włamanie się i zajęcie drukarni stoczniowej, rozwożenie ulotek.
[00:16:16] Jan Samsonowicz. Wspólna wyprawa do stoczni w Gdyni do Andrzeja Kołodzieja z plecakami pełnymi ulotek. Uznanie boh. dla perfekcyjnego przygotowanie przez Kołodzieja (21 lat) sprzętu obronnego na wypadek ataku ZOMO i dla sposobu organizacji robotników w oddziały o określonych zadaniach. Świadomość wśród robotników obecności statków rosyjskich „z wycelowanymi armatami” na redzie, powszechne wspomnienie Grudnia 1970 i przekonanie: „to nie może wyjść”. Zasadzka „ubecji” na boh. i Samsonowicza przy wyjściu ze Stoczni Gdyńskiej, ucieczka holownikiem zorganizowana przez Kołodzieja. [+]
[00:18:23] Próby zatrzymania holownika przez milicję, aresztowanie Samsonowicza, ucieczka boh. na ląd, pościg milicyjny w Gdyni (Wzgórze Nowotki), przejście boh. do Sopotu i powrót kolejką do stoczni. [+]
[00:20:00] Nocna akcja kolportażu ulotek w Fabryce Mebli Okrętowych w Starogardzie Gdańskim (współpracownicy: Sylwester Niezgoda, Leszek Zborowski). „I wtedy mnie złapali”. Pobicie kolegów, widok zakrwawionych ciał. Agresja milicjantów, zrzucenie boh. ze schodów. Ucieczka boh. z komisariatu, podwózka do Gdańska przez przypadkowego rolnika. [+]
[00:23:20] Reakcja Andrzeja Gwiazdy – ulotki z opisem pobicia przez milicję „ucznia Wojciechowicza”. Zatrzymanie przez milicję boh. z matką i Pawłem Mikłaszem (z Wydawnictwa im. Konstytucji 3 Maja), zastraszenie matki.
[00:24:30] „18 miesięcy karnawału” – pełna swoboda działania. Napisy na murach, „to nie było żadne bohaterstwo”. Grupa Parszywa Dwunastka, szef Zygmunt Błażek. Odwaga i kreatywność matki, szefowej działu informacji gdańskiego MKZ (Międzyzakładowy Komitet Założycielski NSZZ „Solidarność”). Nacisk matki na akcje plakatowe i napisy na murach wykonywane przez młodych chłopców.
[00:26:30] 12-osobowa brygada w koszulkach „Element Antysocjalistyczny”. Biuro Informacji prowadzone przez matkę: druk koszulek z napisami, wystawa Grudzień ’70. Akcje Parszywej Dwunastki przeprowadzane z ciężarówki mercedes, poczucie bezkarności: „czuliśmy się kozakami”, „czuliśmy potęgę związku”, „mogliśmy robić wszystko”.
[00:28:20] Impreza urodzinowa boh. 13 grudnia [1981] (18 urodziny) – wejście esbeków nad ranem, „przyszliśmy po panią Joannę Wojciechowicz”. Szok boh., próba zorientowania się w sytuacji: otoczony przez milicję MKZ we Wrzeszczu. Przyjście boh. do stoczni, rozebranie profesjonalnej maszyny drukarskiej Romayor na części, stopniowe wynoszenie w plecaku ze stoczni do mieszkania internowanego już [Andrzeja] Butkiewicza przy ul. Świętego Ducha, „ubłagałem żonę”. [+]
[00:30:52] Założenie przez boh. organizacji Ruch Oporu Młodych ROMEK: kolportaż prasy, nauka małego sabotażu, gromadzenie prochu strzelniczego („musi dojść do walki”). Złapanie grupy 29 kwietnia 1982 r., zatrzymanie przez uzbrojonych zomowców i ubeków: bicie kolbami, „masakra”. Zmasakrowani chłopcy wynoszeni do suk. „Przekonanie komandosów z posterunku na dachu, że złapali terrorystów”. Proch znaleziony podczas rewizji, kapuś w grupie. Plany („rojenia”) grupy wysadzenia trybuny przygotowanej na pochód pierwszomajowy w Gdańsku. Bolesław Siedlecki.
[00:35:20] „No i poszliśmy do pierdla”. Szczęśliwy recydywista poznany na dołku przy ul. Okopowej. [+]. Wsparcie od esbeka: „jestem po waszej stronie, do niczego się nie przyznawaj”. [++]
[00:37:40] Pierwsze przesłuchanie, metody ubeckie: ostre światło lampy skierowane na oczy, pejcze wiszące na ścianach, przesłuchujący rozmawiali po niemiecku. Stres boh., załamanie innych członków grupy. Kolega z klasy z IV LO Jacek Gawliński popełnił samobójstwo po przesłuchaniu. [+]
[00:40:13] Rozważania boh. na temat stresu podczas przesłuchań i załamywania się ludzi. „To była taka presja! Byłem przekonany, że my zginiemy” [+]. Wzorowanie się na powstaniach. [+]
[00:41:40] Dramatyczne doświadczenia boh. w więzieniu, gwałciciel i morderca w celi, by zastraszyć matkę boh. Próby zgwałcenia boh. [++]. Największa trudność w więzieniu: wypracowanie pozycji wśród osadzonych w celi. „Największą opresją w więzieniu jest towarzystwo, które musisz znosić, nie zamknięcie”. [+]
[00:43:57] Zorganizowanie głodówki protestacyjnej, walka o status więźnia politycznego. Spałowanie głodujących przez atandę, omdlenie boh., przebudzenie na kozetce w gabinecie lekarskim, opieka lekarki.
[00:46:05] Wyjście z aresztu, opinia matki o boh. w tym czasie: nienormalny. Głód walki, protest wobec stabilizacji życia wokół: „przecież jest wojna!”. Autodestrukcyjne zachowania boh. w wieku 16 lat, „mnóstwo gorzały było”, utrata stabilności psychicznej – kuracja w szpitalu psychiatrycznym.
[00:48:00] Wznowienie działalności opozycyjnej w [wydawnictwie] Konstytucji 3 Maja. Kolega Marek Łada. Gryps z adresami dwóch drukarzy napisany przez boh. w areszcie, załamanie boh., „w takiej chwili honorowy człowiek popełnia samobójstwo”, poluzowanie rygorów wobec boh. [+]. Niezgoda boh. na „normalne życie” po wyjściu z aresztu. [+]
[00:50:15] Ponowne zaangażowanie się działalność opozycyjną, kolportaż bibuły (Marek Łada). Współpraca Pawła Mikłasza z SB, „całe wydawnictwo 3 Maja to była ustawka robiona przez ubecję”. Działalność [Andrzeja] Kołodzieja i Bolesława Siedleckiego w Solidarności Walczącej, sceptycyzm boh. wobec negowania wartości „S”, „nie podobało mi się to”. [+]
[00:51:45] Organizowanie akcji zniechęcania ludzi do udziału w wyborach [do rad narodowych] w 1984 r., liczenie głosujących. Współpraca z ruchem Wolność i Pokój, „te chłopaki mi się podobały”. Odfałszowanie informacji o boh. w IPN: „nie byłem łącznikiem między Solidarnością Walczącą a ruchem Wolność i Pokój. Razem żeśmy trawę jarali.” [++]
[00:53:00] Plany emigracji za granicę: ciągłe rewizje, aresztowanie ukrywającego się Mariusza Wilka, współautora słynnej książki „Konspira” (Zbigniew Gach i Maciej Łopiński). Moment aresztowania w domu boh. podczas uprawiania seksu [++]. Dobrze prosperująca firma usługowa boh. „Klar”: mycie okien na wysokościach (konkurencyjna firma „Świetlik” Tuska i Płażyńskiego), „matko, jakie to były pieniądze!”. Podczas kolejnego najścia SB propozycja podjęcia roli agenta SB: „będziesz żył jak król”. [+]
[00:56:10] Rozmowa z Borusewiczem, zdruzgotanie boh. po „zerwaniu wszystkich kontaktów” i odsunięciu się od boh. „Nie daruję Borusewiczowi”. Decyzja o wyjeździe za granicę w 1985 r. Ścieżka dźwiękowa do filmu o boh. „Mieć 20 lat…” kupiona od grupy Manaam (płyta „Nocny patrol” z 1983 r.). Odmowa współpracy z SB, w ramach represji zakaz wyjazdu za granicę. Organizowane przez boh. akcje małego sabotażu: napisy na murach „Wolność politycznym”. „Straszne zjeby” od Janusza Pałubickiego (potem szef UOP) za niszczenie zabytków sprayem. [+]
[00:59:27] Otrzymanie paszportu bez prawa powrotu, wyjazd. „Sport” boh. – w ramach rozrywki bójki z zomowcami, „to były dopiero walki”, śmierć zomowców. Wspomnienie akcji maltretowania zomowca bez kasku przez 4 chłopaków podczas manifestacji. Narzędzia do walk z zomowcami: trzonki od siekier, kamienie. Przyjazd papieża w 1987 r.
[01:02:12] Znajomość z braćmi Stefańskimi (Jacek, Zbyszek, Jan): „trzech chłopaków z gitarami”, „strasznie dużo pili”. Trauma po zamordowaniu Jacka, pobiciu na śmierć pod knajpą U Szkota. Występ zespołu Bez Jacka.
[01:06:20] Pogrzeb Jana Samsonowicza – zbieranie podpisów pod protestem przeciwko zamordowaniu go.
[01:07:02] Stosunek boh. do Lecha Wałęsy: „to był mój boss”, „olbrzymi szacunek”. Przekonanie boh., że Wałęsa nie mógł pisać donosów, bo „w 1980 r. nie umiał czytać i pisać”. Bożena Grzywaczewska i matka „uczyły go czytać”. Nagonka na Wałęsę „była i jest moskiewską prowokacją”. Opinia o [Sławomirze] Cenckiewiczu. Uznanie dla niepokornej i nieugiętej postawy Wałęsy w latach 70. i 80. Ocena Wałęsy: „dzielny człowiek i przechujowy prezydent”. Megalomania Wałęsy „pochodząca z kompleksów”, tworzenie własnej legendy.
[01:11:43] Nieugięta postawa matki wobec siebie i boh., partnerstwo i szacunek dla młodzieńczych wyborów boh., prawo do błądzenia. Moment po aresztowaniu matki: mobilizacja boh. do działania: „Wojna! idziemy na barykady!”.
[01:13:35] Po wyjściu z więzienia boh. i kolegów: „dla wszystkich to była gigantyczna trauma” (m.in. Tomasz Wilkand, Bolesław Siedlecki), unikanie rozmów o więzieniu. Skłonność niektórych działaczy do rozpamiętywania win i krzywd.
[01:15:10] Praca boh. jako roznosiciela pizzy w 1989 r. [w USA]. Wspomnienie przemówienia Wałęsy w Kongresie oglądany w telewizorze pizzerii, reakcja właściciela, oklaski dla boh. [++].
więcej...
mniej
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Warszawie
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Pon. - Pt. 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Berlinie
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Wt. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
Ta strona wykorzystuje pliki 'cookies'. Więcej informacji
W Archiwum Instytutu Pileckiego gromadzimy i udostępniamy dokumenty w wersji cyfrowej. Zapisane są w nich losy obywateli polskich, którzy w XX wieku doświadczyli dwóch totalitaryzmów: niemieckiego i sowieckiego. Pozyskujemy kopie cyfrowe dokumentów, których oryginały znajdują się w zbiorach wielu instytucji polskich i zagranicznych, m.in.: Bundesarchiv, United Nations Archives, brytyjskich National Archives i polskich archiwów państwowych. Budujemy w ten sposób centrum wiedzy i ośrodek kompleksowych badań nad II wojną światową i podwójną okupacją w Polsce. Dla naukowców, dziennikarzy, ludzi kultury, rodzin ofiar i świadków zbrodni oraz wszystkich innych zainteresowanych historią.
Portal internetowy archiwum.instytutpileckiego.pl prezentuje pełny katalog naszych zbiorów. Pozwala się po nich poruszać z wykorzystaniem funkcji pełnotekstowego przeszukiwania dokumentów. Zawiera także opisy poszczególnych obiektów. Z treścią dokumentów zapoznać się można tylko w czytelniach Biblioteki Instytutu Pileckiego w Warszawie i w Berlinie, w których nasi pracownicy służą pomocą w przypadku pytań dotyczących zbiorów, pomagają użytkownikom w korzystaniu z naszych katalogów internetowych, umożliwiają wgląd do materiałów objętych ograniczeniami dostępności.
Niektóre dokumenty, np. te pochodzące z kolekcji Bundesarchiv czy Ośrodka Karta, są jednak objęte ograniczeniami dostępności, które wynikają z umów między Instytutem a tymi instytucjami. Po przybyciu do Biblioteki należy wówczas dopełnić formalności, podpisując stosowne oświadczenia, aby uzyskać dostęp do treści dokumentów na miejscu. Informacje dotyczące ograniczeń dostępu są zawarte w regulaminie Biblioteki. Przed wizytą zachęcamy do zapoznania się z zakresem i strukturą naszych zasobów archiwalnych, bibliotecznych i audiowizualnych, a także z regulaminem[hiperłącze] pobytu i korzystania ze zbiorów.
Wszystkich zainteresowanych skorzystaniem z naszych zbiorów zapraszamy do siedziby Instytutu Pileckiego przy ul. Stawki 2 w Warszawie. Biblioteka jest otwarta od poniedziałku do piątku w godzinach 9.00–15.00. Przed wizytą należy się umówić. Można to zrobić, wysyłając e-mail na adres czytelnia@instytutpileckiego.pl lub dzwoniąc pod numer (+48) 22 182 24 75.
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Berlinie znajduje się przy Pariser Platz 4a. Jest otwarta od wtorku do piątku w godzinach 10.30–17.30. Wizytę można odbyć po wcześniejszym umówieniu się, wysyłając e-mail na adres bibliothek@pileckiinstitut.de lub dzwoniąc pod numer (+49) 30 275 78 955.
Prosimy zapoznać się z polityką prywatności. Korzystanie z serwisu internetowego oznacza akceptację jego warunków.