Krasowski Edmund

Świadkowie Epoki

IP/DF/SE/1990

20 listopada 2023, Gdańsk

1:28

Edmund Krasowski (ur. 1955, Elbląg) - absolwent Wydziału Fizyki Uniwersytetu Warszawskiego (1979). W latach 1976-1978 kolportował „Biuletyn Informacyjny” oraz inne wydawnictwa podziemne. W latach 1980-81 odbył zasadniczą służbę wojskową. W 1982 roku pracował jako nauczyciel w szkole podstawowej nr 21 w Elblągu, a następnie w Gminnej Szkole Zbiorczej w Starym Polu. Od 1982 organizator druku, wydawca oraz kolporter podziemnych pism na terenie Elbląga („Zwyciężymy”, „Opornik Elbląski” i „Goniec Wojenny”). Od kwietnia 1982 jako Tymczasowy Przewodniczący NSZZ „S” Region Elbląg „Marcin” stał na czele elbląskiej, podziemnej grupy kolportażowej. Aresztowany 12 stycznia 1983, osadzony w Zakładzie Karnym w Elblągu, a potem w Areszcie Śledczym w Warszawie, zwolniony 29 lipca 1983. Od grudnia 1983 do kwietnia 1985 zatrudniony jako bibliotekarz w Wojewódzkiej Bibliotece Publicznej w Elblągu. W latach 1984-88 był wydawcą i kolporterem niezależnej prasy i książek, a potem także materiałów do produkcji ulotek oraz urządzeń nagłaśniających. Aresztowany 29 października 1985, osadzony w zakładach karnych w Elblągu i Barczewie, w marcu 1986 prowadził głodówkę protestacyjną, zwolniony 5 sierpnia 1986. Od sierpnia 1988 organizator i członek Regionalnej Komisji Wykonawczej Regionu Elbląskiego, od czerwca 1988 członek Tymczasowego Biura Zarządu Regionu Gdańskiego. Członek Komitetu Obywatelskiego w Elblągu, w wyborach czerwcowych 1989 został wybrany posłem z list Komitetu Obywatelskiego. Od 1990 członek Komisji Kwalifikacyjnej funkcjonariuszy SB woj. elbląskiego. W latach 1991-1993 poseł I kadencji Sejmu RP. W 1993 był specjalistą ds. akwizycji w Yard Service Gdańsk, w latach 1993-1997 głównym specjalistą ds. ochrony środowiska w Urzędzie Morskim w Gdyni. W latach 1997-1999 prowadził prywatną działalność gospodarczą jako wydawca pisma „Dla Ciebie i dla Twojej rodziny”. W latach 1999-2000 był pełnomocnikiem wojewody ds. ochrony informacji niejawnych w Pomorskim Urzędzie Wojewódzkim w Gdańsku. W 2000 roku został dyrektorem gdańskiego oddziału Instytutu Pamięci Narodowej. Od 2007 był zastępcą pełnomocnika ds. ochrony informacji niejawnych w Zarządzie Portu Gdańskiego S.A. W 2018 odznaczony Krzyżem Wolności i Solidarności. [na podstawie: Encyklopedia Solidarności, wywiad własny]
more...
less

[00:00:10] Ur. 30 sierpnia 1955 r. w Elblągu, rodzice Janina z d. Gawrońska, Paweł. Matka pochodziła z Piotrkowic pod Jędrzejowem na Kielecczyźnie. Jej ojciec został zakatowany w czasie II wojny przez granatowego policjanta za karę, że nie chciał puścić swoich czterech córek na roboty przymusowe.
[00:02:05] Rodzina ojca pochodziła z Wileńszczyzny. Matka boh. woziła żywność do Warszawy, ostatni wyjazd odbył się w przeddzień wybuchu powstania warszawskiego. Rozwód rodziców, ojciec prawdopodobnie działał w powojennej konspiracji.
[00:05:00] „Ciepły dom”, trójka rodzeństwa. Przyjazd kolejnych sióstr matki do Elbląga po wojnie. Matka pracowała jako robotnica w Zakładach Przemysłu Odzieżowego Truso. Praca dwuzmianowa, duży wysiłek, zapamiętane spracowane ręce matki. [+] Matka skończyła 6 klas przed wojną, dbała o edukację dzieci – wszystkie skończyły wyższe studia.
[00:06:56] Zaangażowanie „patriotyczne”. „Elbląg w 1956 r. huczał bardziej niż Gdańsk”. Liczni młodzi ludzie „z całej Polski” w Elblągu po wojnie.
[00:08:10] Grudzień 1970: opowieści mamy i ciotki z wydarzeń na ulicach Elbląga, odgłosy strzałów karabinów i czołgów. Zaangażowanie brata boh. Straszenie ludzi, że „Niemcy przyjdą”, ulotki prowokacyjne. Pochody robotników na ulicach. W czwartek 17 grudnia w drodze ze szkoły boh. zobaczył powybijane szyby w budynku KM PZPR, skandowanie „My chcemy chleba, Skowron wyjdź”. Niepokój rodziców o dzieci. [+]
[00:10:56] Widok na ulicach w piątek: walki uliczne, plądrowanie sklepów, prowokacje esbeków. Zastrzelony młody chłopak „4 lata starszy ode mnie”. Życie podwórkowe, opowieści starszych kolegów o wypadkach grudniowych.
[00:12:55] Dalsze wydarzenia w styczniu i lutym 1971 r. Gierek w Gdańsku: „Pomożecie?”, w tym samym czasie „ścieżki zdrowia” wobec młodych robotników w Elblągu.
[00:14:00] Szkolne zainteresowania boh.: astronomia, marzenie o studiach astronomicznych. Egzamin do „elitarnej” klasy mat.-fiz. Odkrywanie najnowszej historii, protesty uczniów wobec zakłamywania historii o zbrodni katyńskiej – za karę „jednodniowe zawieszenie w prawach ucznia”. [+]
[00:17:00] Udział boh. w finale ogólnokrajowej olimpiady astronomicznej. Akcja uczniów na zakończenie roku szkolnego: przyczepienie na tablicach i drzwiach 50 ulotek protestacyjnych „Jak długo będziecie nas żywić trupem? Stara szkoła umarła”. Bunt uczniów (w tym boh.) przeciwko opresyjnym metodom wychowawczym w I LO i. Juliusza Słowackiego. Śledztwo szkolne, rozmowa wychowawczyni z boh., kłamstwo prosto w oczy. [+]
[00:23:27] Decyzja boh. o samodzielnym zawiezieniu (autostopem) dokumentów na studia w Warszawie, poszukiwanie wydziału fizyki. Telefon boh. do astronoma Włodzimierza Zonna, spotkanie w obserwatorium astronomicznym w Al. Ujazdowskich. [++]
[00:26:26] Egzamin wstępny, rozpoczęcie studiów astronomicznych na Wydziale Fizyki UW. „Byłem zajęty tylko nauką”. Egzamin magisterski w sierpniu 1976 r., tytuł magistra astronomii.
[00:28:10] Na IV roku studiów dołączenie kolegi z Wrocławia. Komórka poligraficzna na SGGW, kserowanie podręczników i książki drugiego obiegu. Powstawanie SKS (Studencki Komitet Samopomocy). Początek pracy poligraficznej, powielone książki kolportowane do Wrocławia, „Folwark zwierzęcy” (150 egzemplarzy). Skład książek i przygotowywanie okładek w pokoju boh. w akademiku przy ul. Żwirki i Wigury.
[00:33:00] Kolega z Wrocławia działał w ROPCiO, pismo „Opinie”. Kolega z wydziału Zdzisław [Andrzej] Zdziarski kolportował „Biuletyn Informacyjny” wydawany przez KOR. Obecność książek bezdebitowych na wydziale i w akademiku, prasa przekazywana z rąk do rąk. Marzenie boh. o pracy w obserwatorium w Nowej Zelandii.
[00:35:50] Moda na noszenie przedwojennych czapek uniwersyteckich (biała, czarny daszek, biało-czerwony otok) wykonywanych przez prywatnych czapników z Nowego Światu. Rozwój współpracy poligraficznej, książka Leszka Kołakowskiego.
[00:38:00] Druk plakatów na 60. rocznicę odzyskania niepodległości – pomoc artysty plastyka z Olsztyna, trzy różne projekty plakatu (Piłsudski, Dmowski, Daszyński) z informacją o rocznicowej mszy w archikatedrze w Warszawie, zakup trzech ryz papieru. „Drukarnia” w gospodarstwie na wsi pod Ostródą. „Kocioł” w gospodarstwie po przyjeździe. [+]
[00:45:50] Przygotowywanie nowej makiety plakatu przez boh. Treść plakatu: podpisane podobizny Piłsudskiego, Dmowskiego, Daszyńskiego, informacja: „11 listopada 1978 r. o godz. 18 w archikatedrze św. Jana Chrzciciela odbędzie się uroczysta msza św. w intencji ojczyzny”. Podpis: „Rodacy”. Odbitki 1100 sztuk plakatów wykonane w punkcie na SGGW, kolportaż przez ROPCiO. Plakaty rozwieszone w wielu witrynach warsztatów i sklepików przy Nowym Świecie.
[00:51:15] Uzupełnienie zaległości książkowych na studiach: „czytałem wszystko”. Literatura wojny i konspiracji, inspiracja serialem „Stawka większa niż życie”.
[00:52:50] Udział boh. we mszy za ojczyznę 11 listopada, „patriotyczna atmosfera”, tłum ludzi w uliczkach wokół katedry. Przemarsz w ciszy i skupieniu w kierunku Placu Zamkowego, rozwijane flagi biało czerwone, hymn narodowy śpiewany przez cały tłum. Wejście marszu na Krakowskie Przedmieście, eskorta nieuzbrojonej milicji, przejście pod Grób Nieznanego Żołnierza, piosenki patriotyczne, transparenty. [+]
[00:56:38] Oddalenie się boh. z pochodu, w RWE informacja o „największej demonstracji”. „Poczułem się nieźle”. Przyjaciel ze studiów odmówił udziału w manifestacji.
[00:58:50] Wyjazd po zbieranie materiałów do pracy magisterskiej do Ostrowiku. Zima stulecia, „cała Polska stała”. Po obronie pracy magisterskiej (prof. Stępień) wyjazd przez Gdańsk i Świnoujście promem Pomerania do Felixtowe w Anglii. Praca w pralni przemysłowej z Hindusami, zarobione 1000 funtów.
[01:02:42] Usłyszane w radiu przemówienie Gierka z okazji Barbórki o kłopotach gospodarczych i spodziewanych „niepokojach społecznych” w następnym roku. Decyzja o odwołaniu wyjazdu do Nowej Zelandii i powrocie do Polski autostopem, 55 książek w plecaku. [+]
[01:04:48] Trudna sytuacja zawodowa, zamieszkanie u kolegów w akademiku, praca zarobkowa na straganie kolegi na zieleniaku niedaleko sądów przy ul. Świerczewskiego przez cztery miesiące. Operatywny kolega biznesmen. [+]
[01:08:35] Stałe klientki i klienci, rozmowy o powstaniu warszawskim. „Wybuch Solidarności”, zaskoczenie boh. Powołanie do wojska we wrześniu [1980], Szkoła Podchorążych Rezerwy. Szkoła łączności w Legnicy.
[01:12:30] W Legnicy zamieszkanie w jednostce, odmowa złożenia przysięgi: Antoni Mężydło i boh. Mężydło skierowany karnie do batalionu budowlanego w Lublińcu, boh. złożył oświadczenie: „jak wejdą Ruskie, będę strzelał”. „Marna przysięga” – milczenie żołnierzy.
[01:15:20] Grudzień 1980: wykład boh. 16 grudnia o bitwie pod Lenino: ogromne, „niepotrzebne straty w Polakach świadomie spowodowane taktyką Rosjan”. Na zakończenie minuta ciszy dla uczczenia ofiar Grudnia 1970. [+]
[01:17:25] Skierowanie boh. do „zielonego garnizonu” w Żaganiu, „piękne otoczenie”. Mierni polscy oficerowie, „to Polacy strzelali ślepakami do robotników w Elblągu”, „niektórzy odmawiali, ale ich los jest nieznany”.
[01:19:10] Trudna sytuacja w kraju, „kryzys marcowy” w 1981 r., strach przed interwencją ZSRR. Straszenie podchorążych karą za rozpowszechnianie bibuły w jednostce, „oczywiście się śmiałem”. Skrócenie służby wojskowej o miesiąc.
[01:20:55] Brak zainteresowania w „S” współpracą z boh., kolega Ryszard Kalinowski, zastępca Wałęsy. Złożenie wniosku o paszport, wyjazd zarobkowy do Hamburga w listopadzie 1981 r. Oglądana w telewizorze pacyfikacja Wyższej Oficerskiej Szkoły Pożarniczej w Warszawie [2 grudnia 1981], desant funkcjonariuszy z helikopterów. Plotki o prawdopodobnym stanie wyjątkowym.
[01:23:20] Decyzja boh. o powrocie do Polski. „Europa żyła tym, co się w Polsce dzieje”. Plecak pełen puszek. Nietypowe zachowanie kierowców w drodze powrotnej. Dojazd autostopem do stacji Berlin Zoo (Bahnhof Zoo), powrót pociągiem z Berlina wschodniego do Poznania, dalej do Elbląga.
[01:26:50] Rozmowa z kolegą Ryszardem Kalinowskim, udział w II turze zjazdu delegatów regionu elbląskiego „S”. Wiadomość o gotowości do wyjazdu wojska z jednostki w Braniewie. „Następnego dnia stan wojenny”.
more...
less

Grygiel Małgorzata

Miziołek Michał

Instytut Pileckiego

Film