Kowalski Janusz cz. 3

Świadkowie Epoki

IP/DF/SE/1055

3 lutego 2020, Lębork

2:00

Janusz Stanisław Kowalski ps. „Rokita” (ur. 1924, Hrubieszów, zm. 2022, Lębork) – pułkownik Wojska Polskiego w stanie spoczynku, doktor nauk medycznych, kawaler Krzyża Srebrnego Orderu Wojennego Virtuti Militari. Przed wybuchem II wojny działał w Związku Harcerstwa Polskiego. W latach 1942-1944 był żołnierzem Okręgu Lwowskiego i Okręgu Lublin Armii Krajowej. Podczas Akcji „Burza” w Lublinie był zastępcą dowódcy plutonu AK. W sierpniu 1944 roku wcielony do 1. Armii Wojska Polskiego. 14 września 1944 roku brał udział w desancie na pomoc powstaniu warszawskiemu. Po przepłynięciu Wisły on i kilku zwiadowców zostało przejętych przez oddział por. Andrzeja Romockiego ps. „Morro” z Batalionu „Zośka”. Był obecny przy jego śmierci, zaś sam w krótkim czasie został postrzelony w obydwie nogi. 19 września został ponownie postrzelony w bok, po dwóch dniach nie widząc szans na ewakuację przepłynął Wisłę wpław. Do stycznia 1945 roku przebywał w szpitalach polowych w Otwocku i Lublinie. Następnie uczestniczył w walkach o Wał Pomorski, Odrę i Berlin. Po zakończeniu działań wojennych do października 1945 roku przebywał na terenie pow. siedleckiego. Brał udział w potajemnych spotkaniach z żołnierzami 5 i 6. Wileńskiej Brygady AK oraz bandami pozorowanymi, które były złożone z niektórych żołnierzy 1. WDP im. T. Kościuszki oraz funkcjonariuszy UB. W październiku 1945 urlopowany bezterminowo na studia. W latach 1945-1951 studiował medycynę w Lublinie i Szczecinie, uzyskał stopień lekarza i zrobił specjalizację II stopnia w położnictwie i ginekologii. Pełnił funkcje ordynatora i dyrektora szpitala, prowadził własną praktykę. Zmarł 26 stycznia 2022 w Lęborku w wieku 97 lat. mehr...
weniger

[00:00:10] Spotkanie z Andrzejem Romockim „Morro”, serdeczne przywitanie. Boh. ze swoimi żołnierzami właśnie wziął do niewoli dwóch niemieckich saperów, którzy ukrywali się na statku „Bajka”. Niemcy wskazali boh. powstańcze pozycje. Wcześniejsza wymiana strzałów z powstańczym posterunkiem – późniejsze spotkanie z obsadą placówki. [+]
[00:05:41] Wzięcie do niewoli dwóch Niemców, którzy odłączyli się od swojego oddziału. Niemcy mieli łopatki, dzięki którym się okopano, ale i tak pozycje boh. i jego żołnierzy były widoczne z Mostu Poniatowskiego. Podczołganie się Andrzeja Romockiego „Morro” pod niemieckim ostrzałem. Zapoznanie boh. z sytuacją na odcinku. [+]
[00:10:50] Droga do powstańczego sztabu – przeskok przez plac nad brzegiem rzeki, dojście do wylotu ul. Wilanowskiej. Spotkanie z powstańcami, podjęcie decyzji o dalszej drodze. [+]
[00:14:14] Niemiecki ostrzał z okolic Mostu Poniatowskiego – zatopienie nocą jednej z trzech przeprawiających się łodzi, zawrócenie łodzi z rannym Wójcikiem. Żołnierze wiedzieli, że pierwszy, który postawi nogę na drugim brzegu, zostanie uhonorowany wysokimi odznaczeniami – boh. był drugi dzień w zwiadzie i o tym nie wiedział. Położenie łodzi boh. względem dwóch pozostałych.
[00:17:48] Wyruszenie do sztabu „Radosława” – w jednej z przerw między budynkami boh. został postrzelony w obie nogi i doczołgał się do „Morro”. Niemieccy jeńcy wzięli boh. na nosze i tak przebył resztę drogi na skrzyżowanie ul. Wilanowskiej i Okrąg – położenie budynku (szpitala). [+]
[00:22:57] Umundurowanie żołnierzy 1 Armii WP, boh. miał pepeszę, pozostali (w tym sanitariusz Kazimierski) karabinki.
[00:25:10] Boh. zorientował się w pewnym momencie, że nie ma z nimi „Morro”. Później dowiedział się, że sanitariuszka znalazła jego ciało – śmiertelna rana „Morro”. Spotkanie z płk „Radosławem”.
[00:26:32] Podejście frontu do Lublina – boh. był w lubelskiej AK, podczas Akcji „Burza” wysyłał patrole na cmentarz ewangelicki, gdzie ukrywali się niemieccy żołnierze – wzięcie do niewoli kilku Niemców i folksdojczów. Rozbrajanie partyzantów przez sowietów.
[00:31:10] Wyzwolenie Lublina - oczekiwanie na spotkanie z gen. Berlingiem, ale zamiast niego przyszli radzieccy oficerowie i poinformowali akowców, że muszą opuścić zajmowany budynek. Wypuszczenie niemieckich jeńców. Boh., za radą pułkownika, wstąpił do polskiego wojska. Większość ochotników z terenów Polski była byłymi partyzantami. Ukrywanie broni ostatniej nocy przed wstąpieniem do wojska.
[00:35:26] Rozmowa z pułkownikiem „Radosławem” o sytuacji w polskim wojsku. Rozmowy z kolegami akowcami, którzy nie chcieli wstępować do wojska.
[00:38:08] Rozmowa w powstańczym szpitalu z pułkownikiem „Radosławem” o nastrojach w wojsku, zachowaniu sowietów.
[00:39:00] Pobyt w obozie na Majdanku, boh. został wytypowany do szkoły oficerskiej, ale wybrał służbę na froncie.
[00:39:50] Jeńcy niemieccy wzięci do niewoli podczas Akcji „Burza” zostali przekazani żołnierzom radzieckim.
[00:41:25] W obozie na Majdanku nie było więźniów obozu koncentracyjnego. Ćwiczenia szeregowych żołnierzy.
[00:42:38] Dzieje członków rodziny: ojca, stryja i boh. w roku 1940 – ojciec mieszkał i pracował w Hrubieszowie, stryjek został rozstrzelany za działalność konspiracyjną, a boh. chodził do liceum budowlanego w Lublinie. Ukończenie szkoły w Jarosławiu i wstąpienie na Politechnikę Lwowską.
[00:49:38] Boh. studiował architekturę. Postawy polskich profesorów, krótkie wykłady w języku niemieckim i omawianie tematów po polsku. Zniszczenie lwowskiego mieszkania w kwietniu 1944 r.
[00:52:40] Demobilizacja boh. w 1945 r. – boh. podjął studia na wydziale medycznym w Lublinie. Trzymiesięczne szkolenie w Wojskowej Akademii Medycznej – awanse boh., który opuścił uczelnię jako kapitan. Osiągnięcia zawodowe. Wiedza z zakresu budownictwa przydała się boh. podczas budowy szpitala.
[00:55:00] Zgoda władz wojskowych na podjęcie studiów medycznych. Częste wyjazdy na szkolenia wojskowe. Pisanie artykułów do pism wojskowych. Awans na stopień pułkownika w 2015 r.
[00:58:00] Po wojnie ojciec był prezesem Oddziału Wojewódzkiego Związku Inwalidów Wojennych w Lublinie. Boh. podczas studiów mieszkał z rodzicami. Po trzech latach studiów w Lublinie przeniósł się na uczelnię w Szczecinie i zrobił specjalizację z położnictwa i ginekologii. Dwa lata po ukończeniu studiów został dyrektorem szpitala w Resku.
[01:00:23] Przeprowadzka do Słupska – po zrobieniu drugiego stopnia specjalizacji boh. został ordynatorem w złotowskim szpitalu. Po kilku latach przeniósł się do szpitala w Lęborku, gdzie pracował do emerytury.
[01:02:38] Częste wezwania na ćwiczenia wojskowe przez WKU – boh. zazwyczaj był zastępcą dowódcy batalionu wzmocnienia sanitarnego. Wojskowe odznaczenia.
[01:04:48] Boh. nie był po wojnie szykanowany z powodu przynależności do Armii Krajowej. Awanse w ludowym Wojsku Polskim. Boh. nie należał do partii.
[01:07:00] Gdy powstawała Solidarność, boh. (wtedy zastępca dyrektora szpitala w Lęborku) został jej członkiem. Szefem związku w szpitalu był dr Marek Balicki.
[01:10:08] Wprowadzenie stanu wojennego – zebranie oficerów z WKR Lębork, przemówienie majora ze Słupska, który ostrzegał przed atakami ze strony robotników i mówił o zezwoleniu na strzelanie do nich. Postawy oficerów, awanse w wojsku.
[01:13:10] Wizyta majora u żony boh. – wypytywanie jej o poglądy polityczne męża. Żona opowiedziała oficerowi o córce, studentce Politechniki, która podczas praktyki w FSO na Żeraniu dała słowo, że nie powie nikomu o tym co tam robiła i dotrzymała tajemnicy.
[01:15:57] Córka pracowała w wytwórni samolotów. Gdy przyszła depesza z Moskwy, odczytała ją przy pomocy ojca i została szefową działu handlu ze Związkiem Radzieckim. Wyjazd do ZSRR i podpisanie umowy na dostawy samolotów.
[01:19:26] Ojciec boh. był w Armii Krajowej, brat działał w harcerstwie.
[01:20:45] Stosunek powstańców do żołnierzy, którzy przypływali na pomoc Powstaniu. Płk „Radosław” przesłał list do gen. Berlinga, który dostarczył mjr „Kmita”. Kilka lat po wojnie boh. spotkał gen. Berlinga na zjeździe żołnierzy i dowiedział się, że list trafił do NKWD, co doprowadziło do zwolnienia go z funkcji dowódcy 1 Armii WP.
[01:26:10] Stosunek żołnierzy 1 Armii Wojska Polskiego do gen. Berlinga. Generał nazywał zwiadowców swoją gwardią, w obozie w Sielcach do kompanii zwiadu przyjmowano młodych chłopaków. Zwiadowcy byli kompanią sztandarową Dywizji – udział w defiladach. Sylwetka dowódcy kpt. Minuczyca.
[01:28:42] Epizod na punkcie obserwacyjnym podczas bitwy pod Lenino – załamanie gen. Berlinga, którego uspokoił por. Minuczyc.
[01:32:08] Po wyzwoleniu Lublina boh., jako dowódca warty, miał przyjmować gen. Berlinga, który zgodził się na rozmowy z Armią Krajową. Fotograf Edward Hartwig miał zrobić zdjęcie gen. Berlinga i dowódców AK, którzy mieli nadzieję na utworzenie dywizji z akowców i wspólną walkę z Niemcami.
[01:36:20] Dopiero na Czerniakowie boh. zdał sobie sprawę z beznadziejnej sytuacji powstańców. Serdeczne stosunki panujące wśród nich. Na sąsiednim łóżku w powstańczym szpitalu leżał umierający „Odwet”, boh. próbował z nim rozmawiać. Po ostrzelaniu szpitala boh. został przeniesiony do piwnicy, gdzie spotkał por. Zborowskiego „Jeremiego” i jego żonę Janinę Zborowską – długie rozmowy. Atak niemieckiego czołgu umożliwił wdarcie się do szpitala niemieckiej piechoty.
[01:43:50] Nastroje powstańców po lądowaniu desantu żołnierzy 3 Dywizji Piechoty. Zborowscy dzielili się jedzeniem z boh. – dania kuchni polowej. Stosunek powstańców do boh. – nadzieje na wspólną defiladę i ewakuację na praski brzeg.
[01:49:30] Powstańcy określali żołnierzy mianem „berlingowców”. Stosunek historyków do tej nazwy.
[01:50:24] Żołnierze, którzy przypłynęli z boh. odpłynęli z oficerem łącznikowym „Radosława”: majorem „Kmitą”, który później był dowódcą 2 Pułku Piechoty w Siedlcach. Desant 3 Dywizji Piechoty na przyczółek czerniakowski – do Dywizji przeprawił się [w nocy z 14 na 15 września] z walczącego Czerniakowa podchorąży [Stanisław Komornicki].
[01:54:25] Bankiety dla kawalerów orderu Virtuti Militari w Ambasadzie USA – boh. spotkał gen. Stanisława Komornickiego.
[01:56:05] Czterech zwiadowców z łodzi boh. zostało odznaczonych Krzyżem Walecznych, a st. strzelec Święcicki („ruski Polak”) miał dostać wysokie odznaczenia radzieckie. Dla boh. wnioskowano o Virtuti Militari. Wszyscy zwiadowcy przeżyli wojnę.
mehr...
weniger

Suchanowski Łukasz
Gleb Tomasz

Latusek Adam

Instytut Pileckiego

Film