January Wysocki ps. „Żabka” (ur. 1931, Osówek) jest synem polskich nauczycieli z Kaszub: Alojzego Wysockiego, który został zamordowany w Szpręgawsku w październiku 1939 roku i Czesławy Wysockiej z d. Klin, więzionej w niemieckich obozach koncentracyjnych w Sztutowie i Dachau. Podczas II wojny światowej służył jako małoletni łącznik w Tajnej Organizacji Wojskowej „Gryf Pomorski”. Przysięgę złożył przed por. Janem Szalewskim ps. „Sokół”. Po wojnie ukończył studia leśnicze w Poznaniu, gdzie był świadkiem wydarzeń czerwcowych 1956 roku. Obecnie w stopniu kapitana rezerwy Wojska Polskiego, jest prezesem oddziału Związku Inwalidów Wojennych w Sławnie.
[00:00:07] Autoprezentacja boh. urodzonego w 1931 r. w Osówku, pow. Starogard Gdański.
[00:00:35] Przedstawienie rodziców: Czesławy i Alojzego Wysockich. Ojciec był kierownikiem szkoły w Osówku. Przed wybuchem wojny boh. ukończył dwie klasy. Latem 1939 r. do wsi przyjechali polscy żołnierze, którzy zajęli szkołę, pod koniec sierpnia żołnierze odeszli. Samoloty nad wsią 1 września – ojciec miał radio i stąd dowiedziano się o niemieckiej napaści.
[00:04:00] Wspomnienie niemieckiego samolotu, który wylądował koło wsi latem 1939 r. – pilot został zabrany przez policjanta i ojca boh., a samolot odesłano pociągiem do Niemiec. Ludzie pracujący w polu mówili o osobach, które uciekły z samolotu do lasu. Boh. widział spalone papiery leżące koło maszyny. [+]
[00:07:53] Szkołę zajęli żołnierze Wehrmachtu, ich dowódca, kapitan, rozmawiał z ojcem. Pewnego dnia wrócił z odprawy w Starogardzie i poradził ojcu, by wyjechał – jego reakcja. Ojca wezwano do gminy w Osiecznej na zebranie dotyczące pracy w szkole – zatrzymanych mężczyzn, w tym ojca, przewieziono do Skórcza i zatrudniono przy załadowywaniu wagonów. Matka i boh. dowiedzieli się w Osiecznej, że ojciec jest w Skórczu – spotkanie z ojcem, który oddał obrączkę. Wiadomość o śmierci ojca przekazał znajomy nauczyciel – więźniów przewieziono do Starogardu, potem rozstrzelano w lesie. [+]
[00:19:15] Boh. po wojnie dowiedział się dlaczego ojca rozstrzelano – miejsce pamięci w Lesie Szpęgawskim. W 1944 r. Niemcy otworzyli groby i spalili szczątki, dlatego dzisiaj nie wiadomo, ile osób w tym miejscu zamordowano.
[00:20:55] Po zabraniu ojca rodzina musiała opuścić szkołę – postawa sołtysa wsi, przeprowadzka. Boh. nie chodził do szkoły, w której podjęli pracę niemieccy nauczyciele. Boh. znał niemiecki, którego uczyli go rodzice. Matka i boh. pracowali w lesie – kontakt z partyzantami „Gryfa Kaszubskiego”, potem „Gryfa Pomorskiego”. Miejsca ukrywania meldunków.
[00:28:05] Matkę przesłuchiwali gestapowcy. Po napaści Niemiec na Związek Radziecki aresztowano ją, a boh. i siostra zostali wysłani do pracy w gospodarstwie rolnym, w którym osiedlono Niemców z Łotwy. W gospodarstwie pracowało czterech Polaków.
[00:32:24] Matka nie podpisała volkslisty – zachowanie nauczyciela, który był w mundurze SA. Podział ludności Pomorza na cztery kategorie folksdojczów. Działalność namiestnika Alberta Forstera.
[00:37:20] W październiku 1939 r. Niemcy zorganizowali szkołę we wsi – spisanie dzieci. Boh., znający niemiecki, miał pełnić rolę tłumacza. Powody wyrzucenia ze szkoły. Kierownik szkoły naciskał na matkę, by podpisała volkslistę. Boh. pracował u bauera Baltendeutscha – zmiana jego zachowania po zabraniu matki do obozu, odebranie kartek na żywność. Zdobywanie jedzenia na terenie gospodarstwa, wykonywane prace.
[00:45:28] Pewnego dnia do bauera przyjechało czterech esesmanów – pytania o pracowników, podejrzenia o przynależność do partyzantki. Wobec groźby wywiezienia do obozu boh. uciekł do lasu – okoliczności wstąpienia do oddziału Jana Szalewskiego ps. „Soból”. Wspieranie partyzantów przez miejscową ludność. Powiązania „Gryfa Pomorskiego” z AK, zadania osób współpracujących z partyzantami.
[00:51:38] Po zabraniu matki siostra wyjechała do Torunia i zamieszkała u ciotki. Matka trafiła do obozu w Stutthofie, potem do podobozu w Lubichowie, gdzie więźniarki kopały torf. Stan jej zdrowia po wojnie – spotkanie rodziny u wuja w Lubiczu. Rodzina zamieszkała w Starogardzie, gdzie matka podjęła pracę w szkole – jej śmierć w 1947 r.
[00:57:55] W czasie egzekucji, w której zabito ojca, nie rozstrzelano ostatniej grupy nauczycieli. Wśród ocalonych był znajomy rodziców. Wyjazdy szpicli z Osówka.
[01:01:15] Matka dowiedziała się, że informacji na temat ojca może jej udzielić gauleiter Albert Forster – wyjazd do Gdańska. Przebieg spotkania z Forsterem w Dworze Artusa. [+]
[01:06:07] Miejsca ukrywania się partyzantów. Boh. trafił do bunkra w lesie, dowódca okazał się znajomym ojca i przyjął go do oddziału. Boh. szkolił Józef Miloch – powierzone zadania. Sylwetka Józefa Milocha, który został złapany przez Niemców w 1944 r. i trafił do więzienia w Berlinie, gdzie doczekał do wyzwolenia. Wspomnienie dyrektora liceum w Starogardzie Alojzego Bruskiego.
[01:17:35] Boh. był sprawdzany przez dwa miesiące po przybyciu do oddziału. Złożenie przysięgi. Sylwetka księdza Józefa Wrycza, nagroda za jego głowę. Tarcia w dowództwie – sprawa Gierszewskiego i Dambka. Liczebność oddziałów „Gryfa”.
[01:24:56] Boh. brał udział w organizowaniu i dostarczaniu żywności dla partyzantów. Warunki życia w lesie. Zagrożenie ze strony niemieckich patroli. Zmiana miejsc pobytu. Wspomnienie wyprawy po żywność – wizyta w gospodarstwie – okoliczności złapania przez esesmanów z Jagdtkommando, skutki pobicia. Opatrzenie rany przez sanitariuszkę. [+]
[01:36:22] Obserwacje linii kolejowej biegnącej przez Bory Tucholskie. Boh. miał dyżur w Wigilię – piosenki i kolędy śpiewane przez niemieckich żołnierzy. [+]
[01:40:00] Boh. miał zanieść meldunek do oddalonego bunkra, po drodze widział samochód Jagdkommando. Oczekiwanie z pistoletem na esesmanów – rzeczywisty sprawca hałasów w lesie. Polowania przy pomocy wnyków.
[01:45:50] Niemiecki odwet po akcji wysadzenia pociągu. Boh. brał udział w poszukiwaniu miejsca następnej akcji – ucieczka przed pasażerami drezyny, pomoc ze strony sołtysa pobliskiej wsi. Powrót do oddziału z rannym kolegą. Po wojnie boh. dowiedział się, że sołtys został aresztowany i nie wrócił z obozu w Stutthofie.
[01:56:56] W niektórych bunkrach były piecyki-kozy – możliwość przygotowania jedzenia. Poczęstunek po udanej akcji – wspomnienie wypitego bimbru. Powiadamianie członków „Gryfa”, którzy mieszkali na wsi. Jednym z zadań boh. było czyszczenie broni.
[02:01:50] Niemieckie obławy na terenach leśnych, do odkrytych bunkrów wrzucano granaty. Boh. był w bunkrze dowództwa koło wsi Ostrowite, który zwano „pałacykiem” – kilka połączonych komór, stan po wojnie.
mehr...
weniger
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Mo. - Fr. 9:00 - 15:00 Uhr
(+48) 22 182 24 75
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Berlin
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
Diese Seite verwendet Cookies. Mehr Informationen
Das Archiv des Pilecki-Instituts sammelt digitalisierte Dokumente über die Schicksale polnischer Bürger*innen, die im 20. Jahrhundert unter zwei totalitären Regimes – dem deutschen und sowjetischen – gelitten haben. Es ist uns gelungen, Digitalisate von Originaldokumenten aus den Archivbeständen vieler polnischer und ausländischer Einrichtungen (u. a. des Bundesarchivs, der United Nations Archives, der britischen National Archives, der polnischen Staatsarchive) zu akquirieren. Wir bauen auf diese Art und Weise ein Wissenszentrum und gleichzeitig ein Zentrum zur komplexen Erforschung des Zweiten Weltkrieges und der doppelten Besatzung in Polen auf. Wir richten uns an Wissenschaftler*innen, Journalist*innen, Kulturschaffende, Familien der Opfer und Zeugen von Gräueltaten sowie an alle an Geschichte interessierte Personen.
Das Internetportal archiwum.instytutpileckiego.pl präsentiert unseren Bestandskatalog in vollem Umfang. Sie können darin eine Volltextsuche durchführen. Sie finden ebenfalls vollständige Beschreibungen der Objekte. Die Inhalte der einzelnen Dokumente können Sie jedoch nur in den Lesesälen der Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau und Berlin einsehen. Sollten Sie Fragen zu unseren Archivbeständen und dem Internetkatalog haben, helfen Ihnen gerne unsere Mitarbeiter*innen weiter. Wenden Sie sich auch an sie, wenn Sie Archivgut mit beschränktem Zugang einsehen möchten.
Teilweise ist die Nutzung unserer Bestände, z. B. der Dokumente aus dem Bundesarchiv oder aus der Stiftung Zentrum KARTA, nur beschränkt möglich – dies hängt mit den Verträgen zwischen unserem Institut und der jeweiligen Institution zusammen. Bevor Sie vor Ort Zugang zum Inhalt der gewünschten Dokumente erhalten, erfüllen Sie bitte die erforderlichen Formalitäten in der Bibliothek und unterzeichnen die entsprechenden Erklärungsformulare. Informationen zur Nutzungsbeschränkung sind in der Benutzungsordnung der Bibliothek zu finden. Vor dem Besuch empfehlen wir Ihnen, dass Sie sich mit dem Umfang und Aufbau unserer Archiv-, Bibliotheks- und audiovisuellen Bestände sowie mit der Besucherordnung und den Nutzungsbedingungen der Sammlung vertraut machen.
Alle Personen, die unsere Bestände nutzen möchten, laden wir in den Hauptsitz des Pilecki-Instituts, ul. Stawki 2 in Warschau ein. Die Bibliothek ist von Montag bis Freitag von 9.00 bis 15.00 Uhr geöffnet. Bitte melden sie sich vor Ihrem Besuch per E-Mail: czytelnia@instytutpileckiego.pl oder telefonisch unter der Nummer (+48) 22 182 24 75 an.
In der Berliner Zweigstelle des Pilecki-Instituts befindet sich die Bibliothek am Pariser Platz 4a. Sie ist von Dienstag bis Freitag von 10.30 bis 17.30 Uhr geöffnet. Ihr Besuch ist nach vorheriger Anmeldung möglich, per E-Mail an bibliothek@pileckiinstitut.de oder telefonisch unter der Nummer (+49) 30 275 78 955.
Bitte lesen Sie unsere Datenschutzerklärung. Mit der Nutzung der Website erklären Sie sich mit ihren Bedingungen einverstanden..