Jan Borkowski (ur. 1934, Rzążew) jest synem Władysława Borkowskiego, zamordowanego za pomoc Żydom. Podczas okupacji niemieckiej w ich domu przez kilka miesięcy ukrywała się trójka Żydów, następnie dołączył do nich zbiegły jeniec sowiecki. Po ostrzeżeniu przez znajomego policjanta, Władysław Borkowski poprosił całą czwórkę o opuszczenie kryjówki. Uciekinierzy dostali się w ręce niemieckie. Żydzi mimo tortur nie wydali Władysława Borkowskiego, ale Rosjanin wskazał jego gospodarstwo. Niemcy zamordowali Władysława Borkowskiego 10 kwietnia 1943.
[00:00:01] Autoprezentacja boh. urodzonego w 1934 r. w Rzążewie.
[00:00:10] Przedstawienie rodziców: Marianna i Władysława. Boh. miał brata Tadeusza i siostrę Teresę. We wrześniu 1939 r. koło domu przechodzili ludzie uciekający na wschód.
[00:01:14] W okolicy pojawiali się żołnierze Armii Czerwonej, którzy uciekli z obozów jenieckich. Przed wojną w Rzążewie było trzech żydowskich gospodarzy, m.in. Kosowski – relacje z sąsiadami. Dostawy obowiązkowe dla Niemców – metody oszukiwania.
00:03:26 Na początku okupacji Żydzi byli przydzielani przez gminę do pomocy w gospodarstwach, u rodziców pracowała Żydówka, którą potem rozstrzelano.
00:04:03 Do domu przyszło troje znajomych Żydów ze Zbuczyna – ukrywanie ich w schronie wykopanym w oborze. Granatowy policjant ostrzegł ojca i Żydzi zamieszkali w ziemiance w lesie razem ze zbiegłym z niewoli sowieckim jeńcem. Ukrywający się ukradli cielaka sąsiadowi, który po śladach doszedł do ziemianki i doniósł sołtysowi, który postawił wartę przy ziemiance. Niemcy ze Zbuczyna złapali uciekinierów – Żydzi nie wydali ojca, ale zrobił to pijany Rosjanin. Zastrzelenie ojca. Rosjanin wydał także kolegę ojca z Radzikowa, Pióro, którego rozstrzelano w lesie razem z Rosjaninem. [+]
00:11:44 Ojciec został zabrany z pola do domu – pożegnanie z synami. Rozstrzelanie ojca, którego pochowano przy drodze. Rodzina zabrała w nocy ciało – pochówek na cmentarzu w Radzikowie. [+]
00:13:54 Ojciec był w więzieniu w Łosicach, bo podejrzewano go o pomoc Żydom – ostrzeżenia ze strony policjanta. Reakcja matki po śmierci męża – boh. i brat trafili do dalszej rodziny, a matka z siostrą zamieszkała u swoich rodziców. Boh. nie wie gdzie pochowano zamordowanych Żydów.
00:16:34 Boh. zamieszkał u wujka w Chromnej, a brat u ciotki w Borkach-Wyrkach. Brat po ślubie zabrał boh. do siebie. Po podziale działki boh. rozpoczął budowę domu.
00:17:56 Jedzenie do ziemianki nosili rodzice. Działalność Wielgórskiego, który chodził z karabinem i robił rewizje w domach. Piotr Domański był zamożnym gospodarzem, miał dwóch synów. W ich stodole w Wielgorzu znaleziono zamordowaną kobietę – aresztowanie i rozstrzelanie Domańskich przez Niemców, udział sołtysa Jana Chromińskiego. Boh. był z bratem na miejscu egzekucji. [+]
00:21:10 Ksiądz Chojecki ochrzcił Żydówkę, która ukrywała się u Piechowicza z Kornicy.
00:22:32 W latach 60. przeprowadzono wywiad na temat wydarzeń w Rzążewie. Postawa sołtysa-kolaboranta, który podczas okupacji wydawał Polaków, a po wyzwoleniu lawirował między UB i partyzantką.
00:25:00 Pamięć o wydarzeniach z czasów okupacji. Boh. zakończył edukację po pięciu klasach – po ślubie brata pomagał mu w gospodarstwie. Powrót matki do domu. Mąż siostry zabrał jedyne zdjęcia ojca.
00:28:34 Wspomnienie ojca, budowa nowego domu. Śmierć ojca i ukrywanych przez niego osób. Boh. wracał ze szkoły w Radzikowie-Stopkach i widział kobietę, która udawała wieśniaczkę pracującą w polu.
00:31:34 Ludzie z okolicy wiedzieli, co się dzieje w Treblince. Jeden ze znajomych ojca dał Rosjaninowi karabin i został za to wywieziony do Oświęcimia, gdzie zmarł. Na Syberię wywieziono braci Biernackich, młynarzy z Wąsów.
more...
less
The library of the Pilecki Institute
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Monday to Friday, 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
The library of the Berlin branch of the Pilecki Institute
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
This page uses 'cookies'. More information
Ever since it was established, the Witold Pilecki Institute of Solidarity and Valor has been collecting and sharing documents that present the multiple historical facets of the last century. Many of them were previously split up, lost, or forgotten. Some were held in archives on other continents. To facilitate research, we have created an innovative digital archive that enables easy access to the source material. We are striving to gather as many archives as possible in one place. As a result, it takes little more than a few clicks to learn about the history of Poland and its citizens in the 20th century.
The Institute’s website contains a description of the collections available in the reading room as well as the necessary information to plan a visit. The documents themselves are only available in the Institute’s reading room, a public space where material is available free of charge to researchers and anyone interested in the topics collected there. The reading room also offers a friendly environment for quiet work.
The materials are obtained from institutions, public archives, both domestic and international social organizations, as well as from private individuals. The collections are constantly being expanded. A full-text search engine that searches both the content of the documents and their metadata allows the user to reach the desired source with ease. Another way to navigate the accumulated resources is to search according to the archival institutions from which they originate and which contain hierarchically arranged fonds and files.
Most of the archival materials are in open access on computers in the reading room. Some of our collections, e.g. from the Bundesarchiv, are subject to the restrictions on availability resulting from agreements between the Institute and the institutions which transfer them. An appropriate declaration must be signed upon arrival at the reading room in order to gain immediate access to these documents.
Before your visit, we recommend familiarizing yourself with the scope and structure of our archival, library and audio-visual resources, as well as with the regulations for visiting and using the collections.
All those wishing to access our collections are invited to the Pilecki Institute at ul. Stawki 2 in Warsaw. The reading room is open from 9–15, Monday to Friday. An appointment must be made in advance by emailing czytelnia@instytutpileckiego.pl or calling (+48) 22 182 24 75.
Please read the privacy policy. Using the website is a declaration of an acceptance of its terms.