Jerzy Hoffman (ur. 1932, Kraków) dzieciństwo spędził w Gorlicach, gdzie rodzice byli lekarzami. We wrześniu 1939 r. wyjechał z rodzicami i dziadkami do Tarnopola, potem do Daszawy. Latem 1940 r. rodzinę Hoffmanów deportowano do specposiołka Kasztaki Tajga w obłasti nowosybirskiej. W 1941 r. rodzina wyjechała do wsi Kontoszyno w Ałtajskim Kraju. Jerzy Hoffman chodził na Syberii do polskiej i rosyjskiej szkoły. W 1943 r. ojciec pana Jerzego wstąpił do 1. Polskiej Dywizji Piechoty im. Tadeusza Kościuszki. W 1945 r. pan Jerzy wrócił z matką do Polski. Rodzina mieszkała w Siedlcach i Bydgoszczy, gdzie pan Jerzy zdał maturę. Studiował na Wydziale Reżyserii WGIK w Moskwie. Zadebiutował krótkometrażowym filmem dokumentalnym „Czy jesteś wśród nich?” (1954) zrealizowanym wspólnie z Edwardem Skórzewskim. Samodzielnie debiutował filmem telewizyjnym „Ojciec” (1967). Przełomowym momentem w jego karierze były ekranizacje „Pana Wołodyjowskiego” (1969) oraz nominowanego do Oscara „Potopu” (1974). Przebojami kasowymi stały się adaptacje „Trędowatej” (1976) oraz „Znachora” (1982). W latach 1980-1997 Jerzy Hoffman był kierownikiem artystycznym Zespołu Filmowego „Zodiak”, w latach 1983-1987 – wiceprezesem Stowarzyszenia Filmowców Polskich. W 1999 r. nakręcił „Ogniem i mieczem”. W 2003 r. zekranizował „Starą baśń”, a w 2007 r. ukończył czteroodcinkowy dokument „Ukraina – narodziny narodu”. W 2011 r. Jerzy Hoffman wyreżyserował film „1920. Bitwa Warszawska”. Mieszka w Warszawie.
more...
less
00:00:07 Autoprezentacja boh. urodzonego w 1932 r. w Krakowie. Powody porodu w Krakowie, a nie w Gorlicach, gdzie mieszkała rodzina.
00:01:38 W 1938 r. do Gorlic przyjechali rodzice ojca, którzy do anschlussu mieszkali na Słowacji. Propaganda wojenna – plakaty. Dziecięce zabawy w wojnę. Ostatnie dni sierpnia 1939 – zabezpieczanie okien, szycie masek przeciwgazowych.
00:04:07 Wyjazd rodziny z Gorlic 1 września 1939. Rodzice-lekarze spakowali m.in. instrumentarium – droga furmanką i na rowerach do Zagórzan, gdzie boh. widział płonącą po zbombardowaniu stację kolejową. Podróż pociągiem w tłumie uciekinierów – ucieczki ludzi z pociągu podczas nalotów. Symboliczny koniec dzieciństwa. [+]
00:07:57 Wkroczenie Armii Czerwonej do Tarnopola – odgłosy strzałów. Zapach dziegciu wydzielany przez czerwonoarmistów, umundurowanie i uzbrojenie żołnierzy. Zachowanie dzieciarni na widok żołnierzy. Rodzina wyjechała do Stryja, rodzice pracowali w pobliskiej Daszawie – oświetlenie i ogrzewanie gazowe. Boh. chodził do szkoły – po raz drugi do pierwszej klasy. [+]
00:14:00 Refleksja na temat szczęścia w życiu – wywózka uratowała rodzinę od Holokaustu. Niedzielne starcia chłopców: Polaków i Ukraińców – wyzwiska i bójki. Pewnej niedzieli Polacy zostali pokonani, a boh. został zamknięty w kaplicy cmentarnej. Gdy wrócił, przed domem stała ciężarówka, na której już siedzieli dziadkowie. Boh. zabrał z domu ulubioną zabawkę-motorówkę. Rodzice zostali zabrani z zebrania lekarzy w Stryju – połączenie rodziny i wyjazd jednym transportem. [+]
00:21:21 Załadunek do wagonów towarowych w Stryju, opis wnętrza wagonu. Dziadkowie zabrali lekarskie instrumentarium rodziców. Warunki w podróży – podczas postojów komendant transportu wypuszczał z wagonów dzieci, które przynosiły kipiatok. Kąpiel dzieci w Wołdze. Spotkania na stacjach z zadrutowanymi transportami – w jednym z takich wagonów boh. zobaczył siostrę mamy. Komendant jednego transportu zgodził się na wymianę zesłańców, ale komendant drugiego transportu nie. Losy cioci Soni, która znalazła się w Kazachstanie i tam zmarła. Mijane stacje – zabawa dzieci przy słupie z tablicą informującą o granicy Europy i Azji. Refleksja na temat syberyjskich rzek. [+]
00:31:19 Po trzech tygodniach podróży transport dojechał nad Ob, dalsza droga barkami w górę Obu i rzeką Czułym do miejsca spławiania drewna. Podróż ciężarówkami na gaz drzewny w głąb tajgi do specposiołka Kasztaki Tajga. Zabudowa obozu. Przemówienie naczelnika podczas pierwszego apelu po przyjeździe. [+]
00:37:15 Zesłańcom wolno było wychodzić z posiołka, ale nie wolno było pojechać do oddalonej o 30 km Zerianki (Zyrianskoje). Walka z insektami w barakach – nogi łóżek w puszkach z wodą, spadanie pluskiew z sufitu. Kąpiele w bani. W 1942 r. boh. jako jedyne dziecko w szkole miał włosy dzięki zabiegom mamy, która wcierała mu naftę w skórę. [+]
00:42:15 Naczelnika posiołka Kasztaki Tajga i innych enkawudzistów z ochrony aresztowano jako „jeżowców” i wysłano do karnych batalionów. Gdy naczelnik zranił się w nogę, ojciec boh. go wyleczył – zmiana nastawienia w stosunku do ojca, na którego polecenie dzieci zbierały szyszki cedrowe i żurawinę. Mama przywiozła leki z Zerianki (Zyrianskoje). [+]
00:47:31 Ojciec uratował z „drogi lodowej” członka PPS-u Juliana Maliniaka. Specyfika transportu drewna podczas zimy – częste wypadki zesłańców pracujących nad utrzymaniem drogi lodowej. Prof. Maliniak został po amnestii delegatem rządu londyńskiego i poprosił, by rodzice zostali na Syberii, by opiekować się Polakami. [+]
00:53:13 Edukacja na zesłaniu – boh. poszedł do drugiej klasy, wspomnienie szkolnego podręcznika, w którym portrety i fragmenty tekstu były zamalowane. Piosenki śpiewane przez dzieci, wspólne zabawy. Tajga latem – dokuczliwość meszek i komarów. Dziadek Hoffman przed wojną był dyrektorem tartaków na Słowacji – jego obycie z lasem. Duża liczba wypadków podczas wyrębu drzew. Wypadek i śmierć dziadka, którego pochowano na cmentarzu w lesie. [+]
01:04:00 Amnestia po wybuchu wojny z Niemcami, możliwość wyjazdu z tajgi. Rodzice-lekarze nie chcieli opuszczać pacjentów i rodzina wyjechała z posiołka Kasztaki Tajga do Zerianki (Zyrianskoje) jako jedna z ostatnich. W bramie minięto się z wysiedlonymi Niemcami nadwołżańskimi. [+]
01:07:42 Praca specprzesiedleńców przy wyrębie tajgi i spławianiu drewna rzeką Czułym. Wyżywienie zesłańcom zapewniały władze. Refleksja na temat głodu, zmniejszanie przydziałów chleba po wybuchu wojny. Dojrzałość dzieci zesłanych na Syberię. [+]
01:13:34 Przyjazd jesienią do Zerianki (Zyrianskoje) – z powodu zbierającej się kry nie można było przepłynąć rzeki. Oczekiwanie w budynku szkoły na możliwość wyjazdu – podkradanie desek z płotów na opał. Wyjazd polskich rodzin saniami do stacji kolejowej – przemowa staruszka-woźnicy do konia. Spotkania z miejscową ludnością – noclegi w chatach Sybiraków. Odzież na Syberii – pierwsze spodnie boh. [+]
01:25:07 Po przyjeździe na stację kolejową Polacy złożyli się i wykupili wagon towarowy z piecykiem, którym wyruszono na południe. Na dworcu w Nowosybirsku wywołano nazwisko rodziców i przekazano wiadomość od prof. Maliniaka, delegata rządu, by rodzice wysiedli. Wspomnienie zupy w Nowosybirsku. Wyjazd do wsi Kontoszyno w Ałtajskim Kraju, gdzie zaczynała się odnoga linii kolejowej do uczastków, w których trwał wyrąb tajgi. [+]
01:32:10 Po kilku miesiącach rodzina przeniosła się do 22 uczastka. Działalność mężów zaufania, którzy rozdzielali dary z UNRRA – żywność, ubrania, przefarbowane amerykańskie mundury. Nauczycielki w polskich szkołach – poziom nauczania. Mama postanowiła, że boh. będzie chodził do polskiej i rosyjskiej szkoły. W szkole w Sidorowce wykładali nauczyciele ewakuowani z Leningradu, nauka polskiego z mamą. [+]
01:38:50 W 1943, gdy ojciec poszedł do Armii Berlinga, mama została jedynym lekarzem w okolicy – zajęcia boh. podczas jej długich wyjazdów. Przydomowe uprawy ziemniaków. Mama, wyjeżdżając, zadawała boh. fragmenty literatury do nauczenia się na pamięć. Po powrocie do polski jedynym przedmiotem, który boh. musiał nadrobić była łacina. [+]
01:41:15 Konsekwencje zerwania stosunków z rządem londyńskim. Sytuacja na froncie – zawiadomienia o śmierci bliskich przychodzące do wsi. Rozważania na temat roli Związku Patriotów Polskich. Mama nigdy nie straciła nadziei na powrót do Polski. Ojciec wstąpił do dywizji kościuszkowskiej, wierząc, że to droga do powrotu do kraju. Ojciec walczył podczas I wojny światowej, ciężko ranny wyszedł ze szpitala w 1920 r. Współczesna pamięć o rodzicach boh. w Ałtajskim Kraju.
01:48:30 Samodzielne życie boh. w 1943 r. – pierwszy papieros, samogon, gra w karty. Bójki z chłopakami w szkole. Siedemnastoletni kolega Witka Barkow został wysłany przez dyrektora szkoły na front. Wspomnienie kolegów ze szkoły: Polaków i Rosjan – polowania z dziadkiem kolegi, który uczył chłopców strzelania do zwierząt futerkowych. Polowania na potrzeby frontu. Poruszanie się na nartach podbitych futrem. [+]
01:55:26 Karanie kobiet, które dopuszczały się zdrad małżeńskich, gdy ich mężowie walczyli na wojnie. Zawartość paczek przysyłanych z frontu – damska bielizna, pończochy. Interwencje mamy, która zdejmowała skalpelem pończochy przymarznięte do nóg. [+]
01:58:55 Inicjacja seksualna boh. i ucieczka z tajgi podczas pożaru. Boh. lecąc po latach do Japonii widział pożar tajgi z samolotu.
02:04:21 Boh. wygrał w karty buty i czapkę. Karciane oszustwa – bójka po ich odkryciu – zranienie boh. „Zabawy” chłopaków – rzucanie żerdzią w gniazdo szerszeni i bieg do wody, podkradanie ryb ze stawów pilnowanych przez strażnika, uzbrojonego w dubeltówkę nabitą solą. Nocny wypas koni (na Syberii boh. nauczył się jeździć konno) i snucie strasznych opowieści – przygoda na starym cmentarzu. [+]
02:16:18 Pierwsza miłość – boh. przemierzał 11 km w jedną stronę, by zobaczyć dziewczynę, Gienię Zamorską. Współcześnie dostał od niej zdjęcie ze szkoły i list z prośbą, by zaświadczył, że jej siostra także była na Syberii. Boh. co tydzień odwiedzał oddalony o kilka kilometrów polski dom starców – droga przez tajgę. W domu starców nauczył się tańczyć. [+]
02:21:02 Witka Barkow wrócił z wojny bez nóg. Boh. i mama zostali zaproszeni na zabawę, podczas której Barkow grał na harmonii i śpiewał obraźliwe dla władzy czastuszki. Pod oknem podsłuchiwał milicjant, który wszystkim uczestnikom zabawy kazał się zgłosić na posterunku – znalezienie w tajdze zwłok zamarzniętego milicjanta. [+]
02:31:57 Tradycja 1 maja – chłopcy płynęli wpław, wśród kry, na wyspę, na której rosła żurawina. Słodkie smaki na Syberii. Krótkie syberyjskie lato i szybka wegetacja roślin. Tęsknota dzieci za słodyczami – opowieści o beczce z powidłami, która była w sklepie przed wojną. Opowieści boh. o życiu w przedwojennej Polsce zostały zweryfikowane jabłkami przywiezionymi przez Uzbeków – boh., by ratować honor, pokazał kolegom swoją zabawkę-motorówkę. [+]
02:38:06 Po zakończeniu wojny, w lipcu 1945 r., mama i boh. wyjechali do Polski. Przyjazd na Dworzec Wschodni, gdzie boh., ubrany zgodnie z modą radziecką, został uderzony przez chłopaka z Pragi – reakcja boh. Widok straganów z jedzeniem. Przejeżdżając przez Siedlce mama poprosiła wysiadających, by zawiadomili jednostkę wojskową o przyjeździe żony mjr Hoffmana. Poszukiwania bliskich po wojnie. Spotkanie z ojcem na dworcu w Warszawie. Rodzina zamieszkała w Siedlcach, gdzie stacjonował 1 Batalion Sanitarny – tu boh. poszedł do szkoły. Po rozwiązaniu batalionu rodzina zamieszkała w Bydgoszczy, gdzie boh. zdał maturę. [+]
02:44:30 Większość rodziny, która została w Polsce, zginęła podczas Holokaustu. Powracające sny o tajdze. Część swoich wspomnień i opowieści ojca boh. zawarł w filmie „Do krwi ostatniej”. Syberyjski akcent w rosyjskiej wymowie boh.
02:47:14 Film „Prawo i pięść” został nakręcony w Toruniu i Ciechocinku – powody rezygnacji ze zdjęć na Ziemiach Odzyskanych. Wybór Gustawa Holoubka do roli w filmie.
more...
less
The library of the Pilecki Institute
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Monday to Friday, 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
The library of the Berlin branch of the Pilecki Institute
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
This page uses 'cookies'. More information
Ever since it was established, the Witold Pilecki Institute of Solidarity and Valor has been collecting and sharing documents that present the multiple historical facets of the last century. Many of them were previously split up, lost, or forgotten. Some were held in archives on other continents. To facilitate research, we have created an innovative digital archive that enables easy access to the source material. We are striving to gather as many archives as possible in one place. As a result, it takes little more than a few clicks to learn about the history of Poland and its citizens in the 20th century.
The Institute’s website contains a description of the collections available in the reading room as well as the necessary information to plan a visit. The documents themselves are only available in the Institute’s reading room, a public space where material is available free of charge to researchers and anyone interested in the topics collected there. The reading room also offers a friendly environment for quiet work.
The materials are obtained from institutions, public archives, both domestic and international social organizations, as well as from private individuals. The collections are constantly being expanded. A full-text search engine that searches both the content of the documents and their metadata allows the user to reach the desired source with ease. Another way to navigate the accumulated resources is to search according to the archival institutions from which they originate and which contain hierarchically arranged fonds and files.
Most of the archival materials are in open access on computers in the reading room. Some of our collections, e.g. from the Bundesarchiv, are subject to the restrictions on availability resulting from agreements between the Institute and the institutions which transfer them. An appropriate declaration must be signed upon arrival at the reading room in order to gain immediate access to these documents.
Before your visit, we recommend familiarizing yourself with the scope and structure of our archival, library and audio-visual resources, as well as with the regulations for visiting and using the collections.
All those wishing to access our collections are invited to the Pilecki Institute at ul. Stawki 2 in Warsaw. The reading room is open from 9–15, Monday to Friday. An appointment must be made in advance by emailing czytelnia@instytutpileckiego.pl or calling (+48) 22 182 24 75.
Please read the privacy policy. Using the website is a declaration of an acceptance of its terms.