Maria Maziarska (ur. 1934, Łukowa) po wysiedleniu wsi Łukowa trafiła wraz z rodziną do obozu koncentracyjnego na Majdanku. Po osiemnastu miesiącach doczekali wyzwolenia, ale wkrótce potem zmarł ojciec Andrzej Gaca. Maria z matką i dwoma braćmi powróciła do Łukowej.
[00:00:08] Ur. 5 października 1934 r. w Łukowej, pow. Biłgoraj, woj. lubelskie. Początek wojny, pierwsze naloty – dwie siostry zginęły od wybuchu bomby tuż przed domem. Liczne łapanki w czasie wojny na wywózki do Niemiec. Dwaj Niemcy wjechali do wsi na motorze, wyciągnęli mężczyzn z kryjówki w piwnicy na podwórku sąsiadów Początek wysiedleń do Majdanka 7 czerwca 1943 r. W Łukowej mieszkało pięć żydowskich rodzin, matka z dzieckiem na ręku zastrzelona przez Niemców na oczach boh. [+]
[00:03:45] Biłgoraj należał do ZSRR, Zamość do III Rzeszy. Liczni sąsiedzi Ukraińcy. Rodzice nie mieli ziemi, ojciec był stolarzem. „Krowa żywicielka rodziny”, na przednówku wiosną 1942 r. panował głód, „jedliśmy ser i popijaliśmy mlekiem”. Wydany przez Niemców zakaz indywidualnego mielenia ziarna na mąkę.
[00:06:00] W gminie stacjonowali Niemcy, organizowali młodych Polaków na roboty do Niemiec. Brat przyrodni przetrwał wojnę na robotach „i dobrze zrobił”. I Komunia boh. w czasie wojny. Pozostawiony w domu chleb upieczony przez mamę w dniu wysiedlenia, rodzina wygnana z domu bez jakiegokolwiek bagażu. Nocleg wypędzonych w majątku w Chmielku, następnego dnia wywiezienie samochodami do Majdanka: ukwiecona brama, orkiestra powitalna. Łaźnia z krematorium obok. [+]
[00:08:35] Przywiezienie do obozu Żydów, zgromadzenie na placu apelowym. Baraki bez okien. Zupa z liści buraczanych dla Polaków, Żydzi nie otrzymali jedzenia. Apel o godz. 6 rano, ojciec wynoszony na noszach z powodu choroby, w tym czasie odgłosy rozstrzeliwania Żydów. „Sterty Żydów” widziane przez dziurę w płocie latryny. „jeszcze się niektórzy ruszali”. Palenie ciał Żydów w krematorium.
[00:10:33] Wyzwolenie Majdanka. W czasie okupacji Niemcy spędzili wszystkich mieszkańców kolonii Szarajówka do stodoły i spalili żywcem. Cmentarz partyzancki w Osuchach. Z powodu wygłodzenia boh. trafiła do szpitala, ojciec nie przeżył. Boh została z mamą i dwoma braćmi (ur. 1937 i 1940 r.).
[00:12:05] Zorganizowana [powojenna] akcja odżywiania [więźniów Majdanka] – co tydzień u innego gospodarza. Przewiezienie rodziny do Biłgoraju. Pobyt u wuja w Biłgoraju, jesienią przyjazd do domu rodzinnego. Opustoszały dom, zabrane wszystkie sprzęty, wykopana w ogrodzie beczka z ubraniami. Cała wieś zasiedlona przez Ukraińców: „sołtys ukraiński, szkoła ukraińska”. Odzyskiwanie dobytku przez mamę: „krowę poznała, kury poznała”. Opuszczenie wsi przez Ukraińców przed powracającymi z obozu Polakami. Trudna zima bez jakichkolwiek środków do życia. Wiosną [1945] boh. zatrudniła się u gospodarza, by paść krowy. Poprawne stosunki z sąsiadami Ukraińcami na początku okupacji niemieckiej.
[00:15:35] Kuzyn ojca z rodziną rozstrzelany na podwórku swojego domu „w czwartek”. Opis sytuacji. Młody sąsiad zabity „w biały dzień”, rozstrzelanie rodziny Gałków.
[00:22:10] Niejasność, niepewność ludzi podczas wysiedlenia. Po wojnie „za Gomułki” nakaz przyjęcia polskiego obywatelstwa przez Ukraińców lub wyjazdu do Ukraińskiej SRR.
[00:24:10] W czasie wysiedlenia starsze i schorowane osoby zostały we wsi pod opieką osiedleńców ukraińskich. W 1981 r. wizyta boh. z rodziną w Majdanku. W czasie okupacji obóz otoczono drutem pod napięciem, strażnicy wkoło. Opis pierwszej kąpieli w łaźni, przydział pasiaków. Piętrowe prycze w barakach, prycza na rodzinę. Cała rodzina była razem, spała na jednej pryczy. Zachorowanie brata na zapalenie ucha.
[00:28:30] Marne wyżywienie w obozie, w czwartki dawano ćwiartkę chleba, czarna kawa, zupy z liści buraków.
[00:30:10] Ojciec został postrzelony w nogę przez polowego pilnującego pól dziedzica. Stale jątrząca się rana w obozie uniemożliwiająca chodzenie. „Codziennie ludzie umierali”. Zabranie ojca do szpitala zaraz po wyzwoleniu obozu, śmierć zaraz po tym. Dwoje dzieci ojca (syn i córka) z pierwszego małżeństwa: w czasie wysiedlenia córka została w majątku dziedzica, brat wyjechał do Niemiec na roboty, wrócił i osiadł w Zdrojach pod Szczecinem.
[00:34:50] Uciążliwe apele w obozie na placu, przemoc wobec więźniów. Baraki ryglowane na noc, wiadro do załatwiania się w nocy.
[00:37:42] Opis Majdanka: „to było nie do opisania”.
[00:38:10] Wyzwolenie Majdanka przez wojsko polskie. Smutna rzeczywistość obozu, „tylko ten barak i tyle”.
[00:41:40] Przewiezienie wyzwolonych więźniów do Lublina, zakwaterowanie rodziny w pokoju u gospodarza w Bełżycach. Odżywianie przez miesiąc, po czym przejazd do wuja k. Biłgoraju, a po kilku dniach do domu podwodą wyznaczoną przez sołtysa.
[00:44:00] Dramatyczne początki po powrocie z obozu, dojmująca bieda. Zdobywanie żywności przez mamę ‒ praca za żywność. Po pewnym czasie wydzierżawienie kawałka pola, własne uprawy, „krowa żywicielka rodziny”. „Chodziliśmy boso”.
[00:46:11] Konieczność zarobkowania przez dzieci „na służbie” kosztem edukacji. Ciotka mieszkająca w Osuchach złapana na roboty do Niemiec. Dwunastu partyzantów z Osuch zastrzelonych przez Niemców. Po wojnie boh. pracowała, pasąc krowy i ucząc się.
[00:49:30] Po szkole ukończone kursy doszkalające, praca w Szczecinie jako konduktorka w tramwaju. Brutalne porachunki partyzantów po wojnie. Młody sąsiad, wielbiciel siostry boh., zastrzelony w biały dzień na wygonie. Jego ojciec zginął „za kontyngent” w czasie wojny.
[00:53:57] Pacyfikacje, rozstrzeliwanie Polaków za ukrywanie Żydów. Dwie Żydówki ukrywające się na polu zadenuncjowane przez szmalcowników do Niemców i rozstrzelane. „Ja to widziałam”. [+]
więcej...
mniej
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Warszawie
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Pon. - Pt. 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Berlinie
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Wt. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
Ta strona wykorzystuje pliki 'cookies'. Więcej informacji
W Archiwum Instytutu Pileckiego gromadzimy i udostępniamy dokumenty w wersji cyfrowej. Zapisane są w nich losy obywateli polskich, którzy w XX wieku doświadczyli dwóch totalitaryzmów: niemieckiego i sowieckiego. Pozyskujemy kopie cyfrowe dokumentów, których oryginały znajdują się w zbiorach wielu instytucji polskich i zagranicznych, m.in.: Bundesarchiv, United Nations Archives, brytyjskich National Archives i polskich archiwów państwowych. Budujemy w ten sposób centrum wiedzy i ośrodek kompleksowych badań nad II wojną światową i podwójną okupacją w Polsce. Dla naukowców, dziennikarzy, ludzi kultury, rodzin ofiar i świadków zbrodni oraz wszystkich innych zainteresowanych historią.
Portal internetowy archiwum.instytutpileckiego.pl prezentuje pełny katalog naszych zbiorów. Pozwala się po nich poruszać z wykorzystaniem funkcji pełnotekstowego przeszukiwania dokumentów. Zawiera także opisy poszczególnych obiektów. Z treścią dokumentów zapoznać się można tylko w czytelniach Biblioteki Instytutu Pileckiego w Warszawie i w Berlinie, w których nasi pracownicy służą pomocą w przypadku pytań dotyczących zbiorów, pomagają użytkownikom w korzystaniu z naszych katalogów internetowych, umożliwiają wgląd do materiałów objętych ograniczeniami dostępności.
Niektóre dokumenty, np. te pochodzące z kolekcji Bundesarchiv czy Ośrodka Karta, są jednak objęte ograniczeniami dostępności, które wynikają z umów między Instytutem a tymi instytucjami. Po przybyciu do Biblioteki należy wówczas dopełnić formalności, podpisując stosowne oświadczenia, aby uzyskać dostęp do treści dokumentów na miejscu. Informacje dotyczące ograniczeń dostępu są zawarte w regulaminie Biblioteki. Przed wizytą zachęcamy do zapoznania się z zakresem i strukturą naszych zasobów archiwalnych, bibliotecznych i audiowizualnych, a także z regulaminem[hiperłącze] pobytu i korzystania ze zbiorów.
Wszystkich zainteresowanych skorzystaniem z naszych zbiorów zapraszamy do siedziby Instytutu Pileckiego przy ul. Stawki 2 w Warszawie. Biblioteka jest otwarta od poniedziałku do piątku w godzinach 9.00–15.00. Przed wizytą należy się umówić. Można to zrobić, wysyłając e-mail na adres czytelnia@instytutpileckiego.pl lub dzwoniąc pod numer (+48) 22 182 24 75.
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Berlinie znajduje się przy Pariser Platz 4a. Jest otwarta od wtorku do piątku w godzinach 10.30–17.30. Wizytę można odbyć po wcześniejszym umówieniu się, wysyłając e-mail na adres bibliothek@pileckiinstitut.de lub dzwoniąc pod numer (+49) 30 275 78 955.
Prosimy zapoznać się z polityką prywatności. Korzystanie z serwisu internetowego oznacza akceptację jego warunków.