Malarczyk Zofia
Zofia Malarczyk z d. Prędota (ur. 1943, Radkowice) pochodzi z rodziny rolniczej, uprawiającej 5 hektarów. Jej ojciec pracował też na kolei i w kamieniołomach. Pani Zofia ukończyła 6 klas szkoły podstawowej. W 1962 roku wyszła za mąż za Henryka Malarczyka (1937-2013) i wraz z mężem przeprowadziła się do Stasina na Dolnym Śląsku. W 1968 roku rozpoczęła pracę w Zakładach Mechanicznych „Bepes” w Niemczy. W 1969 roku zatrudniła się w Państwowym Gospodarstwie Rolnym w Stasinie. Matka trojga dzieci: Marka (1969-2007), Alicji i Sławomira.
more...
less
[00:00:10] Ur. 10 lipca 1943 r. w Radkowicach, gm. Chęciny, pow. Kielce, woj. kieleckie (dziś świętokrzyskie), rodzina wielopokoleniowa. W wieku 19 lat małżeństwo, przeprowadzka do rodzinnych stron męża (19 lat w Kieleckiem, 40 lat w Stasinie, 20 lat w Niemczy). Dawne Kielce: bure i ponure, dziś zmienione nie do poznania. W Chęcinach przed wojną mieszkali głownie Żydzi. Babcia miała siedmioro dzieci, mama najstarsza. Wuj uczył się zawodu u Żydów – bliska współpraca.
[00:05:00] Bezrobocie przed wojną, ojciec pracował na kolei. Mama została w gospodarstwie dziadków (5 ha), boh. pomagała na roli. Trudne warunki bytowe w czasie wojny (czterech braci i boh. najmłodsza), niezbędne zakupy: nafta, sól, cukier kupowany w papierowych rożkach po 25 dkg. [+] Zgodna rodzina. Śmierć dziadków w latach 60. Babcia pod koniec życia zajmowała się wnukami w mieście. W młodości pracowała jako służąca u sędziny w Kielcach – poznanie miejskiego życia. Zaradny dziadek zarobkował naprawianiem młynów, był kołodziejem.
[00:08:18] Ojciec pochodził ze wsi Lipowica (gm. Chęciny, wcześniejsze nazwy: Staręciny, Morki). Zgodne małżeństwo rodziców. Ojciec pracował też w kamieniołomach, mama prowadziła dom. Starsi bracia: Julian, Józef, Bolesław, Edward.
[00:10:00] Julian wyuczył się krawiectwa, potem pracował w milicji „lotnej” – drogówce – odczuwał izolację społeczną, zrezygnował z tej pracy, wyjechał do Świnoujścia. Losy brata Józefa. Modernizacja i urbanizacja Radkowic, odchodzenie od rolnictwa.
[00:14:00] Przyjazd boh. z mężem do Stasina (dziś część Niemczy), zatrudnienie w PGR. Mąż został traktorzystą, boh. po odchowaniu dzieci zatrudniła się w Zakładach Metalowych Techmatrans, następnie w PGR. 23 lata pracy w oborze „świątek i piątek” przy obsłudze obory i produkcji mleka.
[00:16:26] Przeprowadzka do Niemczy po przejściu na emeryturę, zakup mieszkania. Codzienna ciężka praca w oborze, wstawanie o godz. 3 rano, oporządzanie zwierząt do godz. 7 (dojenie, czyszczenie krów), dalsza praca od południa. Praca fizyczna, ręczny załadunek, bez dni wolnych, marzenie o „dniu wolnego w miesiącu”. [+]
[00:18:35] Mieszkanie w Stasinie z teściową i Helą, jej córką z drugiego małżeństwa – bardzo dobre relacje. Losy dzieci boh. i innych członków rodziny. Trudne życie teściowej w czasie wojny – przechowywała partyzanta.
[00:22:30] „Bandy” okradające mieszkańców w czasie wojny (zabrane buciki dziecinne, zapałki). Dalsze losy teściowej: drugie – nieudane – małżeństwo, przeprowadzka do Stasina, zmarła w 1981 r.
[00:27:00] Dzieci boh: starszy syn Marek zmarł w wieku 44 lat. Córka Alicja pracuje w banku w Niemczy, syn Sławomir pracuje w gospodarstwie rolnym na stanowisku boh. Wnuczki Monika i Anna. Prawnuczek Boguś.
[00:31:40] Rodzice: Józef Prędota, ur. 1907 r., Anna Prędota dd. Bąk, dziadkowie: Wiktoria dd. Krzywdzińska, Józef Bąk, Anna dd. Gruszka, Antoni Prędota.
[00:34:34] Praca ojca na kolei, naprawa i budowa infrastruktury. Dzieciństwo w Radkowicach, nielubiane zajęcie: pasanie gęsi i krów.
[00:35:52] Kościół w Chęcinach, nauki przed I Komunią. Miejsca zabaw: zamek w Chęcinach, cmentarz żydowski (obecnie zlikwidowany).
[00:37:20] Dzieciństwo wśród starszych braci. Brat Bolesław grywał na własnoręcznie wykonanych instrumentach (trąbki, piszczałki, skrzypce), konstruował zabawki. Liczne wypadki z niewypałami po wojnie, śmierć trójki dzieci z miejscowości Szewce.
[00:39:47] Wspomnienie wypadków z czasu wojny – zastrzelenie wuja Józefa, Niemiec przypadkowo postrzelił sześciolatka podczas czyszczenia broni – Piotr Puchała.
[00:42:42] Odkrycie Jaskini Raj. Getto w Chęcinach – brat mamy Antoni był tam strażnikiem, pobity przez esesmana za próbę pomocy pracującemu Żydowi.
[00:45:50] Przekonania polityczne rodziców: ojciec nie chciał należeć do partii. Przykład ręcznego zarządzania przez partię: umożliwienie mamie wykonania protezy zębowej poza kolejnością. Po odejściu z PKP ojciec pracował w kamieniołomach, był stróżem.
[00:47:25] Geneza pogromu kieleckiego: zasypanie trojga dzieci bawiących się na piaszczystej skarpie [++]. Resentymenty antyżydowskie po wojnie: „Żydzi wszystko opanowali”.
[00:49:38] Zniechęcanie boh. do nauki przez mamę – po ukończeniu 7 klas boh. przeznaczona do pozostania w gospodarstwie rodziców wbrew jej woli. [+]
[00:52:02] Poznanie męża w Chęcinach na pogrzebie kolegi, ślub cywilny i kościelny po pół roku, w 1962 r. Staropanieństwo na wsi po 20 roku życia. Mąż pracował przy budowie dróg.
[00:54:50] Relacje rodziców z mężem – ważna opinia ojca. 51 lat w zgodnym małżeństwie. Brat Bolesław pracował w kopalni.
[00:56:42] Wesele boh. w domu boh. Radkowicach. Mąż Henryk, ur. 16 lutego 1937 r. (zm. 2013). Po ślubie zamieszkanie z teściową w Stasinie.
[00:58:40] Przeszkolenie zawodowe boh. do pracy w zakładzie metalowym Bepes w Niemczy (od 1968 r.) Urodziny syna w 1969 r. Po ślubie boh. dorabiała w mleczarni w Radkowicach: przyjmowała mleko od gospodarzy i prowadziła ewidencję.
[01:02:09] Specyfika pracy w PGR specjalizującym się w hodowli krów zarodowych. Niskie zarobki pracowników w PGR.
[01:04:02] Wrażenia boh. po przyjeździe do Stasina: wielu przyjezdnych z centrum polski, dobre warunki do życia. Przydział mieszkania. Główna siedziba PGR w Przerzeczynie Zdroju.
[01:07:15] Liczni cudzoziemcy w okolicy: Grecy (Teresa Pęczak) zatrudnieni w zakładach w Niemczy, po latach niektórzy wyjechali do Grecji. Niemiecka rodzina Poloczków, właściciele masarni w Niemczy (Eryka Poloczek). Przyjazd byłej niemieckiej właścicielki domu boh. w Stasinie. [+]
[01:11:50] Cyganie/Romowie w okolicy, Edyta Górniak, chłopiec „Tulipan”. Żyd elektryk Szlama, córka Luba. Polacy z Rumunii (Stefania i Aleksander Adamowicz), Franciszka i Grzegorz Bałut z Jugosławii, liczni Rosjanie pozostali po przemarszu Armii Czerwonej (brygadzista ze Stasina Dyjak).
[01:16:30] Kresowiacy w Niemczy osiedli po wojnie. Historia sąsiadki, która pracowała u bauera. [+]
[01:19:50] Stopniowe dorabianie się boh. po pójściu do pracy, zdobywanie mebli. Odwiedziny ojca. Historia brata Bolesława.
[01:21:59] Praca w oborze: 21 dni urlopu. Zamiast wyjazdu opieka nad dziećmi szwagierki. Dzieci boh. spędzały wakacje u dziadków w Radkowicach.
[01:23:30] Praca w PGR od 3 do 7 rano, udój dwa razy dziennie. Badanie cielności krów, wizyty weterynarza. Pobieranie krwi krowom. [+]
[01:25:48] Nerwowe młode krowy podczas dojenia, przyjazne relacje boh. z krowami. Norma udoju: 360 litrów od krowy rocznie, ok. 11 litrów dziennie, rekordzistka dawała 29 litrów dziennie. Rzeźnia w Przerzeczynie.
[01:28:18] Hodowla owiec w Wilkowie. Opieka nad cielętami – zabieranie cieląt od matek po 4 tygodniach życia.
[01:29:50] Wspólnota w PGR: uroczyste dożynki dla wszystkich pracowników. Premie „trzynastki” za wykonanie planu. Patologie wśród mieszkańców: pijaństwo, złodziejstwo.
[01:32:30] Utrzymanie się PGR w Stasinie po reformie Balcerowicza. W latach 80. pracownicy otrzymywali deputaty: 1,5 l mleka na pracownika, łatwiejszy zakup wędlin i mięsa z masarni. Baranina dla Greków.
[01:36:55] Zmiana technologii produkcji mleka na przestrzeni 23 lat pracy boh.: automatyczne wywożenie obornika, rozdział paszy treściwej z worków i kiszonki buraczanej, suszu. Utrzymanie wysokiej wydajności krów.
[01:39:55] Inny sposób karmienia bydła współcześnie: pasza w granulkach. Pozostające przy matce cielęta do karmienia. Wysoka mechanizacja produkcji i chowu zwierząt. Wywożenie obornika co 3 miesiące.
[01:42:48] Decyzja boh. o pozostaniu przy uciążliwej pracy w PGR dzięki pomocy męża. Większość pracowników stanowiły pary małżeńskie.
[01:44:28] Powstanie NSZZ „Solidarność” w PGR, nie było strajków. Wyższe stawki za pracę w niedziele. Kierownik nie szedł na rękę pracownikom.
[01:47:30] Arboretum w Wojsławicach należało początkowo do PGR, po przejęciu przez Uniwersytet Wrocławski wielka poprawa stanu zasobów. Inne interesujące obiekty turystyczne w okolicy: Sobótka, Wambierzyce, zalew w Bielawie, Henryków, Szklary. Możliwość oglądania raz w roku ksiąg henrykowskich.
[01:50:36] Relacje męża boh. z przybranym rodzeństwem. Mąż teściowej zamieszkał w Białogonie k. Kielc. Ciężka praca przy burakach pastewnych, „hakanie haczką” [przerywanie, pielenie buraków].
[01:54:44] Sposób przydziału pracy dodatkowej w PGR: obowiązkowa norma wyznaczana „na rodzinę”. Prace dodatkowe: przerywanie i pielenie buraków, zimą cerowanie worków na zboże w nieogrzewanym magazynie.
[01:56:30] Historia tragicznej śmierci najstarszego syna w wieku 44 lat – alkoholizm z powodu nieszczęśliwej miłości. [++] Praca syna w Jelczu, dobre zarobki.
[02:02:13] Zadowolenie boh. z obecnej sytuacji. Wspomnienie niedostatków z młodszych lat. Elektryfikacja Radkowic. [+] Zakup telewizora na raty.
[02:06:28] Cementownia Nowiny obecnie mniej uciążliwa dzięki nowoczesnym filtrom.
more...
less