Wiesława Alka z d. Ostrowska (ur. 1934, Warszawa) mieszkała z rodziną przy ulicy Pańskiej 116 na warszawskiej Woli. Ojciec Władysław zatrudniony jako kierowca w wytwórni mydła Adamczewski, po wybuchu Powstania Warszawskiego pozostał na Pradze. Rodzina (matka Stanisława oraz Wiesława z dwiema siostrami Scholastyką i Leonardą) po kilku pierwszych dniach powstania i silnym ostrzale domu przy ulicy Pańskiej, szukając bezpieczniejszego schronienia, przeniosły się do piwnicy przy ulicy Łuckiej 16, w której to kamienicy mieszkała babka Józefa Wdowczyk. W połowie września 1944 wraz z ludnością cywilną opuściły miasto i znalazły się w obozie przejściowym Dulag 121 w Pruszkowie. Po ok. dwóch dniach Wiesława z siostrami, matką i babką zostały przewiezione transportem kolejowym w rejon Końskich, gdzie trafiły do gospodarstwa w Sokołowie Starym, a potem w Radziejowicach. Po pewnym czasie Wiesława została oddana wujostwu, którzy zaoferowali pomoc i z nimi pojechała do Ożarowa. 20 stycznia 1945, gdy wraz z nimi wracała do „wyzwolonej” Warszawy, została ciężko ranna wskutek wybuchu miny na ulicy Wolskiej. Jako jedyna z jadących na wozie osób przeżyła ten wypadek. Przewieziona została do szpitala polowego na Okęciu. Po kilkumiesięcznym pobycie w szpitalu została odnaleziona przez matkę. W wyniku obrażeń straciła wzrok w jednym oku. W czasie pobytu Wiesławy w szpitalu, matka wraz z babką i siostrami powróciły do Warszawy. Zamieszkały w jednopokojowym mieszkaniu babki w ocalałej kamienicy przy ulicy Łuckiej 16. Dopiero w 1947 roku, dzięki poszukiwaniom przez Polski Czerwony Krzyż, poznały losy ojca, który po wybuchu Powstania Warszawskiego został przez Niemców osadzony w obozie koncentracyjnym Natzweiler, gdzie 2 marca 1945 zmarł. Wiesława ukończyła trzyletnie technikum finansowe i rozpoczęła pracę w Ministerstwie Przemysłu Spożywczego i Skupu. Po krótkim czasie zatrudniła się w dziale finansów Klubu Dziennikarzy. W 1960 roku poślubiła Andrzeja Alka, w 1962 r. urodziła córkę Katarzynę. Z tytułu posiadania uprawnień inwalidzkich zatrudniana była w spółdzielczości inwalidzkiej. W latach 60. pracowała w księgowości restauracji „Kameralna” przy ulicy Foksal. Później pracowała jako księgowa w Handlowej Spółdzielni Inwalidów. W 1999 roku przeszła na emeryturę. Mieszka na Sadach Żoliborskich w Warszawie.
more...
less
[00:00:10] Przed wojną mieszkanie przy ul. Pańskiej w Warszawie, dwie siostry: starsza o pięć lat i młodsza. Dzieciństwo: wakacje z rodzicami na wsi („letniaki”), zabawy na podwórku: trzepak, skakanka. Tata pracował na Pradze, mieszkanie babci przy ul. Łuckiej. Bliskie więzy rodzinne.
[00:02:22] Początek edukacji w 1941 r. W czasie okupacji wyprawy z siostrą Leonardą na zakupy do Domu Braci Jabłkowskich. Występy podwórkowe akrobatów [+]. Święta Bożego Narodzenia w czasie wojny: bez prezentów pod choinką.
[00:05:07] Wybuch wojny, obserwowanie maszerujących żołnierzy niemieckich przez szparę w płocie podwórka na rogu Pańskiej i Towarowej. Ojciec był „szoferem w dużej firmie produkującej mydło”, mama prowadziła dom. Szkoła przy ul. Miedzianej od 1941 r., droga obok hal targowych przy placu Kazimierza Wielkiego. Pierwsza wychowawczyni Ptaszyńska, namiętne rysowanie szlaczków w zeszycie.
[00:08:15] Wybuch powstania warszawskiego, siedzenie w piwnicy przy ul. Pańskiej, huk bomb, silne uderzenia „krowami”. Przeniesienie do piwnicy babci. Ojciec w czasie powstania został na Pradze, w piwnicy babcia, mama i dzieci. Spanie na stercie węgla.
[00:11:20] Ukończone po wojnie 3-letnie technikum finansowe, pierwsza praca w Ministerstwie Przemysłu Spożywczego i Skupu. Wyjazdy do podwarszawskich wsi (Dawidy, Wilanów) na inspekcje. Po krótkim czasie przeniesienie do działu finansów klubu dziennikarzy przy ul. Foksal. Popisywanie się znajomością dziennikarzy z „Expressu Wieczornego”.
[00:13:30] Przeniesienie do pracy w restauracji Gastronomicznej Spółdzielni Inwalidów „Kameralna” przy ul. Foksal – lata 60. Obsługa Balu Dziennikarzy: sprzedaż baloników i konfetti.
[00:15:35] 20 stycznia 1945 r. przyjazd z wujostwem na oględziny zniszczeń miasta, zburzone domy rodziców i wujostwa. Przejazd obok saperów rozbrajających miny przy ul. Wolskiej, wybuch miny. Boh. ranna w nogę i oko odłamkiem [++]. Odłamki wciąż tkwiące w prawej ręce, „w urnie będę grzechotała”. Śmierć wujostwa na miejscu, przeniesienie boh. na Okęcie do szpitala ewakuowanego z ul. Chocimskiej. Skierowanie „do trupów”, „ostatnie” namaszczenie dla boh., „widocznie miałam żyć”. [+]
[00:19:30] Ślub w 1960 r., w 1962 r. urodzenie córki, wyjazdy wakacyjne z siostrami i dziećmi. Zatrudnienie męża w zakładach im. Kasprzaka. Stopniowa stabilizacja życia. [+]
[00:21:20] Brak możliwości wspólnego zamieszkania po ślubie, oczekiwanie na mieszkanie WSM na Sadach Żoliborskich. „Trzeba się było dostosowywać”. Choroba męża, który zmarł w wieku 55 lat, przejście boh. na emeryturę w wieku 65 lat.
[00:23:00] Po ukończeniu 80 lat przyznanie boh. statusu osoby represjonowanej przez okupanta. Po ewakuacji z Warszawy boh. z mamą i babcią przerzucana w różne miejsca, przebywanie boh. z wujostwem w Ożarowie, mama w Radziejowicach.
[00:25:03] Ur. 26 listopada 1934 r. w Warszawie, mieszkanie przy ul. Pańskiej 116 u zbiegu z Towarową. Rodzice: Władysław Ostrowski, Stanisława dd. Wdowczyk. Rodzeństwo rodziców. Wujostwo ze strony ojca Janina i Władysław Kowalscy.
[00:26:10] W czasie okupacji ojciec jeździł ciężarówką napędzaną energią ze „spalania w piecu”, zatrudnienie ojca w fabryce mydła Adamczewskiego na Pradze przy ul. Grodzieńskiej – tam został w momencie wybuchu powstania warszawskiego. Wiadomość o wywiezieniu ojca do obozu, dalsze losy po zakończeniu wojny nieznane. W 1947 r. zaświadczenie z PCK o śmierci w obozie niemieckim. Śmierć mamy w 1970 r. w wieku 63 lat. Trudy życia po wojnie – konieczność pracy mamy. Tęsknota córek za ojcem, „inni ojcowie wracali”.
[00:30:42] Początek II wojny światowej: po nalotach przeprowadzka rodziny do babci na ul. Łucką. Zapamiętane „ogniki” po wybuchach na ulicy. W piwnicy domu przy Pańskiej 116 schowane przez ojca radio.
[00:32:55] Występy akrobatyczne na podwórku podczas okupacji. Zabawy podwórkowe dzieci: piłka do dołka, dwa ognie, w króla i wojsko („królu, królu wysyłamy ci wojsko”).Wędrowni śpiewacy akordeoniści. Rodzeństwo mamy, patefon z płytami u ciotki.
[00:36:05] Dwa miejsca publicznych egzekucji na ul. Towarowej widoczne z okien sąsiadów. Dym dochodzący do mieszkania podczas powstania w getcie warszawskim – groza. Nieznane fakty o istocie getta.
[00:40:00] Kolega siostry Żyd odwiedzał ja w domu. Żydówka Gilda sprzedająca mamie bieliznę. Odwiedziny na Kercelaku w czasie okupacji („synonim gorszej jakości”), „niesamowite ilości butów”. Mama dorabiała szyciem męskich kamizelek.
[00:43:50] Zaopatrzenie w produkty ze wsi (pierogi, placki) przez stryja Antoniego. Dieta podczas okupacji: na śniadanie zupa zacierkowa ze skwarkami, zalewajka. Rąbanka z nielegalnego uboju, owoce kupowane w halach na pl. Kazimierza.
[00:47:10] Dom dziadków Wdowczyków (Józefa dd. Michałowska i Stanisław) z ul. Łuckiej 16. Dziadkowie ze strony ojca: Marianna i Marian Ostrowscy, zam. przy ul. Pańskiej. Bracia ojca: Marian Ostrowski zginął w 1939 r., grób w Ząbkach, drugi mieszkał na Pelcowiźnie.
[00:50:27] Sąsiedzi z ul. Pańskiej: pp. Baduniowie, warsztat mechaniczny, przejażdżki motocyklem – zazdrość mamy. Sąsiad Jadczak był ekspedientem u Braci Pakulskich. Jazgotliwy pies sąsiadów z góry. Wygląd mieszkania przy ul. Pańskiej.
[00:53:34] Wybuch powstania warszawskiego – pospieszne schodzenie do piwnicy przy Pańskiej, ciasnota. Wykuwanie przejść między piwnicami sąsiadujących budynków – przechodzący powstańcy. Rozpacz z powodu powstania, strach przed zasypaniem w piwnicy.
[00:57:50] Podczas zawieszenia broni wyjście na ul. Łucką. Rozpacz Reny Baduń z powodu pójścia jej chłopaka do powstania.
[01:00:00] Przeprowadzka do babci na ul. Łucką: zabrane buty, bez ciepłych ubrań. Zawieszenie broni w połowie września [1944], przemarsz w kolumnie warszawiaków w stronę Dworca Zachodniego, odzież na drogę. Pobyt w Pruszkowie, nocleg na betonie, posiłek z kaszy ugotowanej przez babcię. Przejazd odkrytymi wagonami do Końskich, zapach lasu.
[01:03:19] Życie w piwnicy przy ul. Łuckiej, oficyna zburzona przez pociski „krowy” – zginął chłopiec z sąsiedztwa. Przygotowywanie posiłków dla ukrywających się w piwnicy. Trauma wojenna – reakcja lękowa na warkot samolotu. Woda w czasie powstania przynoszona z ujęcia w głębi piwnicy. Po wojnie woda z ujęcia przy pl. Starynkiewicza, lampy karbidowe.
[01:07:48] Załatwianie potrzeb fizjologicznych: nocniki dla dzieci, murowany wychodek na zewnątrz.
[01:09:17] Wspólne modlitwy i śpiewy w piwnicy, ołtarzyk w bramie – odprawiane nabożeństwo majowe. Strach przed zasypaniem. Wyłącznie kobiety kryjące się w piwnicy przy ul. Łuckiej. Sąsiedzi posiadający przedsiębiorstwo przewozowe trzymali konie – zapach siana. Noszenie węgla z podwórka przez boh. i siostrę Lilę. Budząca obrzydzenie konina. [+]
[01:15:07] Spędzanie czasu w piwnicy: zagadki, nieliczne gazety – zdjęcie płonącego budynku PAST-y. Używanie świec zamiast karbidówek. Brak bieżących informacji.
[01:18:15] Śmierć chłopca trafionego odłamkiem z „krowy”, drugi raniony w głowę. Pochówki na podwórkach, ekshumacje mogił z sąsiedniego podwórka w 1945 r. [+]
[01:20:37] Dobytek zabrany z mieszkania przy ul. Pańskiej: kosztowności (obrączki), zegary, medaliki – zaszyte później w odzieży dzieci. Zakup chleba za obrączkę. Stosunki sąsiedzkie, zgodne życie mieszkańców w czasie powstania.
[01:23:00] Pobożność boh. i siostry Lilki [Leonardy] w dzieciństwie (bielanki w parafii Wszystkich Świętych). Słoneczny pokój u babci. Reakcja uczuleniowa u siostry Asi [Scholastyki]. Leczenie oczu boh. po wojnie.
[01:26:38] Pierwsza praca mamy po wojnie: jako podkuchenna w jednostce wojskowej. Ogłoszenie o ewakuacji Warszawy 14 września [1944]. Tłum warszawiaków na ul. Towarowej, Wolskiej idący do Dworca Zachodniego, widoczne dymy nad Warszawą o zmierzchu. Ekwipunek na drogę: kasza, sok, wódka do przemywania rany, bielizna, cienkie ubrania, garnek. Nocleg na betonie w Pruszkowie. Suchary w węzełku boh. Kolumna eskortowana na całej długości przez Niemców.
[01:31:55] Załadunek na Dworcu Zachodnim, droga do Końskich. Niektórzy mieszkańcy Śródmieścia i pozostali w piwnicy, „robinsonowie”.
[01:34:08] Pierwsza noc w Pruszkowie. Droga do Końskich, poranek w odkrytym wagonie pośród pachnących lasów.
more...
less
The library of the Pilecki Institute
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Monday to Friday, 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
The library of the Berlin branch of the Pilecki Institute
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
This page uses 'cookies'. More information
Ever since it was established, the Witold Pilecki Institute of Solidarity and Valor has been collecting and sharing documents that present the multiple historical facets of the last century. Many of them were previously split up, lost, or forgotten. Some were held in archives on other continents. To facilitate research, we have created an innovative digital archive that enables easy access to the source material. We are striving to gather as many archives as possible in one place. As a result, it takes little more than a few clicks to learn about the history of Poland and its citizens in the 20th century.
The Institute’s website contains a description of the collections available in the reading room as well as the necessary information to plan a visit. The documents themselves are only available in the Institute’s reading room, a public space where material is available free of charge to researchers and anyone interested in the topics collected there. The reading room also offers a friendly environment for quiet work.
The materials are obtained from institutions, public archives, both domestic and international social organizations, as well as from private individuals. The collections are constantly being expanded. A full-text search engine that searches both the content of the documents and their metadata allows the user to reach the desired source with ease. Another way to navigate the accumulated resources is to search according to the archival institutions from which they originate and which contain hierarchically arranged fonds and files.
Most of the archival materials are in open access on computers in the reading room. Some of our collections, e.g. from the Bundesarchiv, are subject to the restrictions on availability resulting from agreements between the Institute and the institutions which transfer them. An appropriate declaration must be signed upon arrival at the reading room in order to gain immediate access to these documents.
Before your visit, we recommend familiarizing yourself with the scope and structure of our archival, library and audio-visual resources, as well as with the regulations for visiting and using the collections.
All those wishing to access our collections are invited to the Pilecki Institute at ul. Stawki 2 in Warsaw. The reading room is open from 9–15, Monday to Friday. An appointment must be made in advance by emailing czytelnia@instytutpileckiego.pl or calling (+48) 22 182 24 75.
Please read the privacy policy. Using the website is a declaration of an acceptance of its terms.