Karol Kram (ur. 1971, Wrocław) jest wnukiem Stefana Ługowskiego, który jako „dziecko syberyjskie” został w 1922 roku ewakuowany z Rosji do Japonii, a następnie do Polski. Przebywał w Bojanowie, Warszawie i Białymstoku, a następnie w Zakładzie Wychowawczym Dzieci Syberyjskich w Wejherowie. Pracował jako kolejarz. W 1988 roku, na prośbę wnuka, spisał swoje wspomnienia. Zmarł w 1996 roku we Wrocławiu.
[00:00:07] Bohater urodził się w 1971 r. we Wrocławiu. Stefan Ługowski jest drugim mężem babci boh. i „przyszywanym” dziadkiem boh. Był jedynym dziadkiem, jakiego poznał, biologiczni dziadkowie boh. wcześnie zmarli. Dziadek Stefan urodził się na Syberii i opowiadał o swoim dzieciństwie na zsyłce oraz życiu po powrocie do Polski. Dziadek lubił gotować, boh. najbardziej smakowały jego syberyjskie pielmieni. Wrócił do Polski jako nastolatek i zmarł w wieku ponad 80 lat [w 1996]. Do końca życia mówił z rosyjskim akcentem.
[00:03:25] Dziadek opowiadał o niedźwiedziu, który stanął na drodze ich pociągu jadącego w stronę Japonii. Pociąg się nie zatrzymał i niedźwiedź został rozjechany. Maszyniści odrąbali niedźwiedziowi łapy, wielki przysmak. Inna historia dziadka dotyczyła jego pobytu w Japonii, gdzie na jednym z przyjęć była obecna cesarzowa Japonii. Dziadek odważył się poprosić ją do tańca i zatańczył z nią chwilę.
[00:05:00] W Japonii polskie dzieci [ewakuowane z Rosji] były dobrze wyposażone, miały dwa komplety ubrań. Opiekunowie otrzymali od Japończyków pieniądze na zagospodarowanie dzieci w Polsce. Pieniądze zniknęły razem z opiekunami i po przyjeździe do Polski dzieci zostały zimą w letnich kimonach i bez jedzenia. Po bardzo dobrej opiece Japończyków i przygotowaniu powrotu polskich dzieci do kraju, najgorszy moment czekał je w Polsce. [+]
[00:06:20] Losy dziadka po powrocie do Polski są boh. mało znane. Prawdopodobnie trafił do ośrodka w Białymstoku. W dorosłym życiu mieszkał w Radomiu, był kolejarzem. Później trafił do Wrocławia.
[00:07:30] Geneza trafienia dziadka do transportu dzieci syberyjskich. Interwenci japońscy dotarli do syberyjskiej miejscowości Czyta, gdzie mieszkał dziadek boh. Trwała wojna, nie było możliwości dotarcia do Polski lądem. Patriotyczny imperatyw powrotu do ojczyzny sprawił, że rodzice dziadka zdecydowali, aby chociaż ich dzieci wróciły do kraju. Dziadek z bratem, którym się opiekował, zostali wysłani z Japońskim Czerwonym Krzyżem przez Japonię do Polski. Ich rodzice dotarli do Polski kilka lat później. Dziadek zmarł w 1996 r., 8 lat po napisaniu pierwszej części swoich wspomnień. Choroba dziadka pod koniec życia.
[00:10:00] Dziadek zawsze wyrażał się o Japonii bardzo pozytywnie. Podkreślał, jak dobrze byli przyjęci w Japonii – w opozycji do tego, co później przytrafiło im się w Polsce. Pobyt w Japonii to był „najlepszy okres”.
[00:11:00] Boh. nie zna historii dziadka z okresu II w. św. Przed wojną dziadek miał z pierwszą żoną syna. Syn dziadka [Mundek] zmarł na początku lat 90., wcześniej kontakty ich były rzadkie, syn odwiedzał dziadka we Wrocławiu. Japonia był obecna w życiu dziadka boh. Pocztówka dziadka przedstawiająca Japonkę mrużącą oko.
[00:14:00] Dziadek utrzymywał kontakt z młodszym bratem, chociaż nie mieszkał on we Wrocławiu. Dziadek był kolejarzem, prawdopodobnie maszynistą. Pod koniec lat 40. otrzymał kolejarski dyplom „za wywiezienie pięćsettysięcznego Niemca” z Ziem Odzyskanych. Drugi dziadek Kram był również kolejarzem.
[00:16:30] Boh. miał 5-6 lat, gdy emerytowany 60-letni dziadek Ługowski brał ślub z jego babcią. Dziadek umarł, gdy boh. był w wieku 25 lat. W 1994 r. boh. był w Mongolii, przejeżdżając przez Syberię odwiedził Irkuck, miejsce urodzenia dziadka. Wysłał mu stamtąd kartkę, dziadek się z niej ucieszył. Po swoim urodzeniu dziadek przeprowadził się z Irkucka do Czyty. Brat dziadka był od niego młodszy o 3-5 lat.
[00:18:15] Dziadek utrzymywał rzadki kontakt z rodziną, odwiedzał go czasem syn Mundek. Z młodszym bratem utrzymywał kontakt, ale boh. nigdy go nie spotkał.
[00:19:00] Jedyną pamiątką boh. po dziadku jest kupiona później chińska parasolka z bambusa i jedwabiu w kolorze żółtym [boh. prezentuje ją do kamery]. Potwierdza one trwające całe życie zainteresowanie dziadka kulturą wschodu. Oryginalne wschodnie akcesoria dziadka, np. kimona, nie dotrwały do czasów powojennych.
[00:21:00] Okres po przybyciu do Polski i zamieszkanie w Bojanowie na początku lat 20. w przekazie dziadka jawiły się jako „opowieści o koszmarze” i próbie przeżycia. Dziadek niechętnie i „z dużą przykrością” wracał wspomnieniami do Bojanowa.
[00:22:20] Postać dziadka. Był on „serdecznym, ale surowym”. Pilnował, żeby w domu zawsze było coś do jedzenia. Babcia zawsze miała gotową walizkę z najważniejszymi dokumentami.
[00:24:10] W rodzinie to boh. był głównie zainteresowany historią dziadka. To jemu, wnukowi, dziadek najwięcej opowiadał i dla niego spisał swoje wspomnienia.
[00:25:40] Dziadek boh., Stefan Ługowski, był wnukiem powstańca styczniowego. Na skutek tego urodził się na Syberii, skąd wrócił do Polski przez Japonię dzięki Japońskiemu Czerwonemu Krzyżowi.
more...
less
The library of the Pilecki Institute
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Monday to Friday, 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
The library of the Berlin branch of the Pilecki Institute
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
This page uses 'cookies'. More information
Ever since it was established, the Witold Pilecki Institute of Solidarity and Valor has been collecting and sharing documents that present the multiple historical facets of the last century. Many of them were previously split up, lost, or forgotten. Some were held in archives on other continents. To facilitate research, we have created an innovative digital archive that enables easy access to the source material. We are striving to gather as many archives as possible in one place. As a result, it takes little more than a few clicks to learn about the history of Poland and its citizens in the 20th century.
The Institute’s website contains a description of the collections available in the reading room as well as the necessary information to plan a visit. The documents themselves are only available in the Institute’s reading room, a public space where material is available free of charge to researchers and anyone interested in the topics collected there. The reading room also offers a friendly environment for quiet work.
The materials are obtained from institutions, public archives, both domestic and international social organizations, as well as from private individuals. The collections are constantly being expanded. A full-text search engine that searches both the content of the documents and their metadata allows the user to reach the desired source with ease. Another way to navigate the accumulated resources is to search according to the archival institutions from which they originate and which contain hierarchically arranged fonds and files.
Most of the archival materials are in open access on computers in the reading room. Some of our collections, e.g. from the Bundesarchiv, are subject to the restrictions on availability resulting from agreements between the Institute and the institutions which transfer them. An appropriate declaration must be signed upon arrival at the reading room in order to gain immediate access to these documents.
Before your visit, we recommend familiarizing yourself with the scope and structure of our archival, library and audio-visual resources, as well as with the regulations for visiting and using the collections.
All those wishing to access our collections are invited to the Pilecki Institute at ul. Stawki 2 in Warsaw. The reading room is open from 9–15, Monday to Friday. An appointment must be made in advance by emailing czytelnia@instytutpileckiego.pl or calling (+48) 22 182 24 75.
Please read the privacy policy. Using the website is a declaration of an acceptance of its terms.