Czerniak Agata

Świadkowie Epoki

IP/DF/SE/1885

28 marca 2023, Zawisty Nadbużne

0:43

Agata Czerniak z d. Kowalczyk (ur. 1966, Rzeszów), nauczycielka edukacji wczesnoszkolnej. Jest prawnuczką Michała Stasiuka, upamiętnionego przez Instytut Pileckiego w Rzeszowie 29 listopada 2022 r. w programie Zawołani po Imieniu. Michał Stasiuk został zamordowany przez niemieckich funkcjonariuszy za pomoc kilkudziesięciorgu Żydom, ukrywającym się w podziemiach rzeszowskiego rynku. Wiosną 1943 r. grupa kilku Żydów z obozu pracy na Lisiej Górze w Rzeszowie zdecydowała się na ucieczkę. Ich wybór padł na podziemia rzeszowskiego rynku. Był to znajdujący się częściowo pod wyburzonymi przez okupanta kamienicami system piwnic i korytarzy, odcięty od świata. Kryjówka została nazwana „Bunkrem”, a liczba ukrywających się stopniowo rosła. Ostatecznie w piwnicach pod rzeszowskim rynkiem schronienie znalazło prawie czterdzieści osób. Bunkrem zarządzał pochodzący z Jarosławia Jakub Jehoshua Springer „Sziko”. Wprowadzono warty, system ostrzegania za pomocą świateł, a nawet urządzono kuchnię. Od początku 1944 r. rola opiekuna ukrywających się przypadła Michałowi Stasiukowi, a dom Stasiuków stał się miejscem kontaktu i przerzutu Żydów do „Bunkra”. W pomoc zaangażowany był syn Michała, Marian, wyznaczony przez niemiecki urząd pracy na dozorcę budynku rzeszowskiego Gestapo. Pod koniec lutego 1944 r. robotnicy pracujący w rejonie wejścia do kryjówki przypadkiem na nie natrafili. Sądząc, że kryjówka została odkryta przez Niemców, ukrywający się Żydzi w panice zaczęli opuszczać podziemia. Część uciekinierów udała się w jedyne znane im przychylne miejsce – do domu Stasiuków, gdzie zostali zauważeni przez granatowych policjantów. Inni od razu zostali złapani przez niemieckich żandarmów i gestapowców. Jedna z uciekinierek, przesłuchiwana i torturowana przez Friedricha Pottebauma z rzeszowskiego Gestapo, wyjawiła szczegóły akcji pomocowej. Wszyscy pojmani Żydzi zostali zamordowani. Ostatecznie Gestapo aresztowało Wiktorię i Michała oraz Mariana Stasiuków pod zarzutem pomocy Żydom. Marian, dzięki pełnionej funkcji dozorcy budynku Gestapo i wstawiennictwu granatowych policjantów, został zwolniony. Również jego matka, Wiktoria, opuściła areszt. Michała Stasiuka postawiono przed niemieckim sądem specjalnym. 22 marca 1944 r. w Rzeszowie rozwieszono plakaty informujące, że został on skazany na karę śmierci „za pomoc elementom wrogim Rzeszy”. Prawdopodobnie zginął kilka dni później. Tylko nielicznym ukrywającym się w rzeszowskich podziemiach Żydom, jak Natan Berliner, Lotka Goldber czy Helena Ojzerowicz, udało się przeżyć Holokaust. Wiktoria i Michał Stasiukowie zostali wyróżnieni przez Instytut Yad Vashem tytułem „Sprawiedliwy wśród Narodów Świata”, przyznanym 19 czerwca 2019 r. Źródła: strona Instytutu Pileckiego (https://instytutpileckiego.pl/pl/zawolani-po-imieniu/relacje-z-upamietnien/upamietnienie-michala-stasiuka-zamordowanego-za-pomoc-zydom - dostęp: 12 lipca 2023), wywiad własny.
więcej...
mniej

Bolesławski Bartosz

Bolesławski Bartosz

Instytut Pileckiego

Film