Gliszczyński Jan cz. 1

Świadkowie Epoki

IP/DF/SE/1771

19 września 2022, Łódź

1:04

Jan Gliszczyński (ur. 1927, Sławno), żołnierz Armii Krajowej (ps. „Sęp”). Rodzice zajmowali się uprawą roli na wsi koło Opoczna, miał jednego rodzonego brata, który umarł w dzieciństwie, oraz przyrodnie rodzeństwo z pierwszego małżeństwa ojca. Przed wybuchem II wojny światowej ukończył pięć klas szkoły powszechnej. W 1944 r. wstąpił do Armii Krajowej, latem i jesienią przebywał w lesie, zimę spędzał w domu rodzinnym. Po rozwiązaniu oddziału w 1945 r. wrócił do domu i ukończył szóstą klasę szkoły powszechnej. Urząd Bezpieczeństwa zaczął jednak śledzić ludzi z przeszłością w Armii Krajowej, wobec czego przeniósł się do Łodzi, gdzie mieszkało jego przyrodnie rodzeństwo. Rozpoczął pracę w fabryce, przyuczał się do zawodu frezera, jednocześnie kontynuował naukę w 36 Gimnazjum dla Dorosłych w Łodzi. Łączenie pracy w fabryce z nauką wieczorową było bardzo ciężkie, więc Jan Gliszczyński postarał się o pracę biurową. W 1948 r. zdał małą maturę i chciał się dalej uczyć, ale dostał powołanie do wojska. 20 października 1948 r. rozpoczął zasadniczą służbę wojskową w Zegrzu, następnie został inspektorem łączności i kwatermistrzem, w sumie w Ludowym Wojsku Polskim służył do jesieni 1954 r. Wówczas wrócił do Łodzi, znalazł pracę i uczył się wieczorowo w Technikum Handlowym (obecnie Zespół Szkół Handlowych nr 2 w Łodzi). W 1956 r. zdał maturę i rozpoczął studia na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Łódzkiego. Wziął urlop dziekański po tragicznej śmierci młodszego syna, ale ostatecznie studia ukończył i jako magister prawa był m.in. dyrektorem w przedsiębiorstwie transportowym, zastępcą dyrektora w zakładach piwowarskich, potem kierownikiem dużego sklepu przy ul. Piotrkowskiej. Ostatnią jego posadą była funkcja kierownika Urzędu Stanu Cywilnego w dzielnicy Bałuty. Namówiony przez kolegów, wstąpił do Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, ale nie płacił składek, nie pojawiał się na zebraniach i po roku został wyrzucony – z partii i z pracy. Miał już wówczas ukończone 55 lat i II grupę inwalidzką, więc skorzystał z możliwości przejścia na wcześniejszą emeryturę. Aktywny w stowarzyszeniach kombatanckich, pełnił m.in. rolę sekretarza Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej w Łodzi. Żonaty z Wiesławą, dwóch synów. Obecnie w stopniu podpułkownika.
więcej...
mniej

[00:00:05] Ur. 25 czerwca 1927 r. w Sławnie (k. Opoczna), ppłk Wojska Polskiego, rodzice Paweł, Franciszka. Przed wojną rodzina mieszkała w Łodzi. Potem zakup gospodarstwa (7 mórg) w Sławnie. Ojciec uprawiał pole i dorabiał jako furman. Do początku wojny ukończone 5 klas szkoły powszechnej – przerwana nauka w czasie okupacji.
[00:02:10] Kolega należał do oddziału kedywu pod dowództwem „Potoka”. Spotkanie z kolegą partyzantem w Opocznie. Poznanie dowódcy „Potoka”, opis spotkania z dowódcą w obozie partyzantów, „co ja tu robię?”. Wstąpienie w 1944 r. do Armii Krajowej (Kedyw). [+]
[00:04:40] Przyjęcie do oddziału, przyjazna atmosfera, egalitaryzm wśród partyzantów, rozpoczęcie szkolenia. Zróżnicowany społecznie skład oddziału, analfabeci, „5 klas to dużo”. [+]
[00:07:17] Przebieg dnia w obozie: poranne i wieczorne modlitwy [+]. Specyfika działania oddziału – potyczki kilkuosobowych grupek od czasu do czasu, rzadziej większe akcje. Ponad dwukrotna przewaga Niemców „zawsze”. Wysokie umiejętności taktyczne dowódców oddziału, „nie każdy oficer wojska nadawał się na dowódcę pododdziału partyzanckiego”. [+]
[00:11:21] Wciąż przybywający ze wsi ochotnicy do oddziału. Stałe niedostatki i samodzielne zdobywanie broni. Drugi dzień w oddziale, poznawanie obozowiska, przydział do oddziału – kedyw, ppor Zieniewicz.
[00:13:40] Rozpoczęcie szkolenia z obchodzenia się z bronią w różnych warunkach i terenoznawstwa, specyfika różnych terenów. Strzelanie ćwiczebne ślepymi nabojami. Egzamin po 2 miesiącach. Opis różnych rodzajów broni na wyposażeniu oddziału, amunicja niemiecka pasowała do radzieckiej broni i vice versa, „to było wygodne”. Opis pistoletu parabellum, „cholernie ciężki”.
[00:19:40] Nauka pisania i rachunków w obozie. Zajęcia sportowe: skoki, biegi, pływanie, gimnastyka, zawody sportowe. [+]
[00:22:55] Dokształcanie w dziedzinie kultury: zajęcia recytatorskie, zespół śpiewaczy, występy w sobotnie wieczory. Oficer „kulturalny” z Grudziądza. Ludowe przyśpiewki lokalne. Kobiety w oddziale, m.in. sanitariuszki. Bielizna przed wojną: na wsi kobiety nie nosiły majtek, mężczyźni nosili kalesony z nogawkami wiązanymi na troczki. [+]
[00:26:25] Opis warunków życia okolicznych chłopów. Ubogie miejscowości wokół, im dalej na wschód od Kielc, tym większa „bieda okrutna”. Opis chat na kielecczyźnie: jedna izba, gliniane klepisko zamiast podłogi, legowisko na słomie, posiłek raz dziennie. Posyłanie dzieci do pracy jako parobków, pastuchów i służących w zamian za wyżywienie i ubranie, bez wynagrodzenia. [++]
[00:28:00] Domy budowane z białego kamienia i gliny. Wychudłe, osłabione z powodu braku paszy krowy po zimie nie miały siły stać na własnych nogach i wymagały podnoszenia. [+]
[00:29:10] Przyrządzanie posiłków na wsi – kuchnia jednodaniowa, podstawa żywienia: kapusta i proso. Omasta z oleju lnianego. Wspomnienie łanów lnu, „ten len utrzymywał rodziny”: ziarno na olej, makuchy do karmienia świń i cieląt. Opis procesu otrzymywania włókna lnianego: roszenie, międlenie, czesanie itd.
[00:32:35] Przędzenie ręczne lub na kołowrotku – grube (na „portki, worki”) i cienkie włókno (na koszule i halki). „Majtek nikt nie nosił”. Bawełniane pantalony dla kobiet z wyższych sfer w miastach. Kalesony męskie z lnu. Chaty budowano niskie, by zaoszczędzić na budulcu.
[00:35:40] Bogatsi chłopi mieli gospodarstwa powyżej 10 mórg. Chleb – rzadkość w wiejskich domach, podstawa diety – plony z pola: kartofle, mąka, kapusta, groch, fasola „na okrągło”. Lepsza sytuacja wsi położonych w pobliżu majątków ziemskich: najmowanie się chłopów do pracy. Opis techniki koszenia zboża kosą w dwuosobowym „zespole”: kosiarz i kobieta odbierająca sierpem pokos, wiązanie snopków.
[00:37:55] Zyski z pańskiego pola: zbieranie pozostałych po żniwach kłosów z pola „przez całą wieś”. Podobne zbieranie ziemniaków pozostałych po mechanicznej koparce. [++] Wysokie ceny nawozów sztucznych przed wojną. Opłacalna gospodarka w większych majątkach: dostępność obornika, wysokie plony.
[00:40:16] Zbieranie przez chłopów owoców w sadzie dziedzica, szacunek dla płodów ziemi, wykorzystywanie „co do joty” na przetwory. [+] Opalanie chałup wyłącznie lichym drewnem, zbieranie chrustu w lesie, „zebrana każda gałązka”.
[00:42:20] Zagwarantowane posiłki przyciągały chłopów do partyzantki, „kuchnia uboga, ale bardzo smaczna”. Zdyscyplinowanie i ofiarność chłopów w partyzantce, liczni rezerwiści – wyszkoleni do walki. Niebezpieczna pomocnicza rola boh. w czasie walk: noszenie amunicji [+]. Zbieranie uzbrojenia i kabur po Niemcach, broń polska, niemiecka, radziecka.
[00:46:30] Zdobywanie i kupowanie we wsi żywności dla oddziału za podwójne stawki. Pieniądze „z banku” – wymuszenia i napady. Boh. był łącznikiem „posłańcem”, konieczność rozeznania w terenie. Ostrożność: przygotowanie kryjówek alternatywnych na wypadek nieoczekiwanych wydarzeń (plan B).
[00:49:57] Przypadek niewykonania rozkazu przez boh. z powodu brawury i niestosowania zabezpieczeń: zaatakowanie przez oddział Niemców pod lasem, przestrzelone spodnie i opona roweru. [+]
[00:54:10] Przypadek przenoszenia meldunku w otwartym terenie pod bokiem Niemców. Otrzymanie broni po 2 miesiącach: karabin z bagnetem z I wojny światowej, przezwisko boh. „Stalowiec”.
[00:56:30] Znalezienie przez boh. w lesie drewnianej skrzynki z czterema nowymi pistoletami parabellum, radość. Niemożność noszenia pistoletu na parcianym pasku – oddanie komendantowi [+]. Brak wykształcenia wśród partyzantów, nieumiejętność rozpoznawania kierunków, używania busoli. Trudne przeprowadzanie akcji w mieście, ryzyko zatrzymania. Chodzenie na co dzień bez butów w obozie i w mieście, zimą w drewnianych trepach: nogi owinięte słomą i onucami. W domu „buty tylko na niedzielę”. Podkreślenie wyjątkowej przedwojennej „biedy w Kieleckiem”. [+]
[01:02:12] Powstały przed wojną Centralny Okręg Przemysłowy wchłonął bezrobotnych z tej części kraju, fabryka broni w Pionkach, fabryka samochodów w Starachowicach. Opis akcji ucieczki przez zatrzymaniem przez Niemca w Starachowicach.
więcej...
mniej

Bolesławski Bartosz

Czerniak Grzegorz

Instytut Pileckiego

Film