Józef Maliński (ur. 1938, Gajówka Zachodnia) pochodzi z rolniczej rodziny. Mimo trudnych warunków dwunastoosobowa rodzina zdecydowała się w czasie okupacji na pomoc Żydom. Pierwszymi, których wsparli, był krawiec (nieznane nazwisko), jego żona Rachela, siostra i synek Stefanek. Żydzi mieszkali z nimi od kwietnia do lipca 1942 r., następnie - po niebezpiecznej rewizji - przenieśli się do ziemianki, gdzie rodzina Malińskich donosiła im jedzenie. W sierpniu 1942 r. zniknęli. Dopiero w 2021 roku okazało się, że krawiec i jego żona zginęli zastrzeleni we wsi Krupińskie. Wcześniej ukrywali się w domu państwa Góralów. W kwietniu 1943 r. daleka krewna rodziny Malińskich, Felicja Rostek, przyprowadziła do ich domu kobietę, która przedstawiła się jako Marysia Krawczyk. Kuzynka prosiła, aby Malińscy ukryli ją przed Niemcami. Rodzina zgodziła się, a po kilku dniach okazało się, że jest to Żydówka. Maria Krawczyk błagała o pomoc dla swojej siostry i córeczki siostry. Po długich naradach rodzice pana Józefa wyrazili zgodę. Kobiety przebywała w domu Malińskich aż do wyzwolenia i wszystkie przeżyły wojnę. Rodzice Józefa Malińskiego oraz dwie siostry (Helena Rutkowska i Regina Tańska) zostały uhonorowane tytułem Sprawiedliwych wśród Narodów Świata za pomoc udzieloną Konstantynie Rudnik, Halinie Rudnik (później Nehama Fisher) i Marysi Krawczyk. Józef Maliński po wojnie rozpoczął naukę w technikum radiowym we Wrocławiu, jednak szkoły nie ukończył. W 1959 r. rozpoczął zasadniczą służbę wojskową. Ukończył szkołę łączności w Mrągowie, został radiotelegrafistą. Po zakończeniu w 1961 r. służby zasadniczej został zawodowym wojskowym. Ukończył szkołę oficerską łączności w Zegrzu, w 1971 r. został oficerem. Był szefem łączności w I eskadrze łączności transportowej. Ze służby odszedł w 1986 r. na własną prośbę.
mehr...
weniger
[00:00:07] Ur. 7 marca 1938 r. w Gajówce, pow. węgrowski. Rodzice Anna z d. Rostek i Jan byli rolnikami. Mama pochodziła ze wsi Płatkownica nad Bugiem, ślub rodziców w 1917 r., mieszkali z dziadkami do 1932 r., przeprowadzka do Gajówki – do końca wojny, dziesięcioro dzieci. Polacy i Żydzi: zgodne życie w Gajówce.
[00:02:55] Niesnaski o ziemię z najbliższymi sąsiadami. Wspomnienie własnego chrztu w Stoczku w wieku 1,5 roku – powrót do domu bocznymi drogami z powodu bombardowania, latające samoloty, zbombardowana cegielnia we wsi. Dalsze losy rodziny podczas wojny, odkupienie przez dziadka ziemi od kolonistów niemieckich „Prusaków”, przeprowadzka rodziny do Płatkownicy.
[00:06:36] Siostra Cecylia. Zajęcie budynków gospodarczych, m.in. piwnicy, przez Niemców. Strzelanie Niemców do bocianów. Zabawa z siostrą w lesie w lejach po bombach, zbieranie łusek i nabojów. Podglądanie bocianów na dachu stodoły, upadek brata z dachu. [+]
[00:09:20] Kontakty z Żydami w Gajówce, wspólne potańcówki, bracia Zygmunt i Tadeusz przygrywali na mandolinie. Rozporządzenie niemieckie – represje wobec Żydów, obławy na wsiach, ukrywanie się Żydów w lasach.
[00:11:13] Przybycie rodziny żydowskiej do domu boh.: krawiec z żoną, siostrą i synkiem Stefankiem, zamieszkanie w letniej kuchni, potem na strychu zaadaptowanego budynku gospodarczego. Przebieg nagłej, drobiazgowej rewizji z udziałem braci Edwarda i Jana, zamiar wejścia esesmanów ukraińskich na strych w poszukiwaniu Żydów. Przebywanie w domu boh. także uciekinierów rosyjskich. [++]
[00:17:28] Częste obławy na wsiach (m.in. we wsi Topór), prawdopodobne donosy sąsiadów zazdrosnych o „żydowskie złoto”. Zbudowanie przez braci Jana i Edka schronu ziemnego dla Żydów w lesie nieopodal Księżyzny. Noszenie jedzenia tułaczom przez najmniejsze dzieci w towarzystwie psa. Opustoszała kryjówka – przekonanie rodziny o zamordowaniu Żydów.
[00:20:53] Odkrycie prawdy o losach rodziny z leśnej kryjówki w 2021 r., podczas odsłonięcia tablicy pamiątkowej: wędrówka po okolicznych wsiach (m.in. w Zieleńcu), maszyna do szycia noszona przez krawca na plecach. Znalezienie kryjówki pod podłogą domu rodziny ze wsi Krupińskie. Zastrzelenie przez Niemców podczas ucieczki Żydów, a także gospodarza, ojca Andrzeja Górala. [+]
[00:26:00] Rodzina Postków ze Stoczka [Węgrowskiego], kuzynka z Toporu zaangażowana w pomoc Żydom. Zastrzelenie pod Mrozową Wolą 9 Żydów w drodze ze Stoczka do stacji kolejowej w Sadownem, ocalała ośmioletnia dziewczynka – spotkanie z nią podczas uroczystości w 2011 r. [++]
[00:28:38] Zachowanie dzieci wobec Niemców: dwaj najstarsi bracia zaangażowani w AK, strofowanie za gadatliwość przez siostrę Jadwigę. Żołnierz radziecki w domu boh., powieszenie czapki ojca na gwoździu. Dochowanie tajemnicy przez wszystkie dzieci.
[00:33:10] Zamordowanie całej rodziny z Sadownego ukrywającej Żydówkę. Zabawa boh. z żydowskim chłopcem Stefankiem.
[00:35:13] Najprawdopodobniejsi donosiciele: bliscy sąsiedzi, ograniczanie kontaktów. Folksdojcz Gers [?] ze wsi, „człowiek porządny”, nie współpracował z Niemcami. Markowanie epidemii tyfusu, by odstraszyć Niemców. [+]
[00:39:30] Przyprowadzenie żydowskiej dziewczyny Marysi z Tłuszcza przez kuzynkę Felicję Rostek, a następnie jej siostry Heleny z dzieckiem: ocalała z obławy w Łosiewicach, przekonywanie rodziców. Pobyt Żydówek od kwietnia 1943 r. do sierpnia 1944 r. Wyjazdy siostry z żydowską dziewczyną do Warszawy na handel, konspiracyjne dożywianie mieszkańców getta. [++]
[00:45:40] Ukrycie przez mamę żydowskiego dziecka (Halinki) w piecu chlebowym podczas rewizji [++]. Kryjówka dla Żydówek w szafie w kącie pokoju – pies śledczy rozproszony przez kota.
[00:49:42] Różne kryjówki Żydów: w mieszkaniu oraz budynkach gospodarczych, w sianie, w kopcach do przechowywania ziemniaków, pomoc starszych sióstr Reginy i Jadwigi. [+]
[00:51:40] Kryjówka Żydów pod wiatą w zbombardowanej cegielni – podpalona przez Niemców. Fałszywa tożsamość żydowskich kobiet: „rodzina z Warszawy ocalona z łapanki”.
[00:54:40] Pretensje sąsiadów do ojca za przetrzymywanie Żydów, kontrole granatowej policji z folksdojczem Gersem. Żydówki mieszkały w domu z rodziną boh., ich legowiska likwidowane na dzień. Pomoc Żydówek w gospodarstwie, pasanie krów i chodzenie do kościoła z Halinką [+]. Odznaczenie siostry Reginy medalem Sprawiedliwych.
[00:59:29] Rodzice nie oczekiwali zapłaty za przechowanie od Żydówek, odruch serca mamy. Inni ukrywający się w domu boh. Żydzi.
[01:02:37] Działalność braci Tadeusza i Romana w konspiracji. Roman pomocnik maszynisty w Małkini, organizowanie żywności dla więźniów Treblinki. Akcja wysadzenia wagonów (Tadeusz i Roman). Śmierć Tadeusza po wojnie. Obrona mieszkańców Toporu przed bandytami (pomoc ojca i braci). Bracia: Zygmunt, Tadeusz, Roman, Edward, Jan.
[01:05:45] Ukrywanie się partyzantów u dziadka w Płatkownicy nad Bugiem. Zatrzymanie chłopców w lesie przez patrol niemiecki. [+]
[01:07:45] Odejście Żydówek w sierpniu 1944 r., przed przyjściem Rosjan, dalsze losy: Marysia zamieszkała w Łodzi, mąż urzędnik PRL uwłaszczał młyny, wyjechali do USA, jej siostra wyjechała z Halinką do Izraela przez RFN. Czułe pożegnanie z ocalonymi, korespondencja z Marysią. Starania o medal Sprawiedliwych dla Reginy, przyjazd Halinki o Polski w 2004 r. Odszukiwanie dokumentów żydowskich w Stoczku.
[01:13:05] Zawodowa służba wojskowa boh. w lotnictwie, odejście na własną prośbę. Kłopoty z odtworzeniem dokumentów rodzinnych (mama Halinki Konstantyna Rudnik, druga Żydówka: Maria Krawczyk). Śmierć Halinki (Nahama Fiszer). Dyskryminacja Żydów polskiego pochodzenia przez Żydów z ZSRR w Izraelu.
[01:17:12] Odznaczeni Medalem Sprawiedliwych w rodzinie boh.: wspólnie rodzice Jan i Anna Malińscy i siostra Helena Rutkowska (1997 r.) za ocalenie Marii Krawczyk, siostra Regina Tańska za pomoc Halince (Nahama Fisher).
[01:18:45] Świadomość zagrożenia rodziców z powodu ukrywania Żydów. Pominięcie rodziny boh. w książce Edwarda Kopówki o Polakach ratujących Żydów z okolic Treblinki z powodu prywatnej niechęci wójta do boh. [+]
[01:23:20] Samotna walka boh. o upamiętnienie bohaterstwa rodziny, starania w IPN o tablicę pamiątkową . Przechowujący Żydów w Drgiczu.
[01:26:30] Przejście frontu w sierpniu 1944 r., zakopywanie dobytku przez mieszkańców, ucieczka do lasu, prowizoryczna kuchnia wykopana w ziemi spowodowała ostrzał niemiecki. Powrót do domu. Spalenie Mrozowej Woli podczas walk frontowych.
[01:29:44] Żal z powodu niedocenienia rodziny i braku zainteresowania ze strony władz polskich oraz izraelskich. Wybór boh. do władz związku kombatantów.
[01:32:25] Losy rodziny po przejściu frontu i odejściu Żydów z Gajówki: śmierć brata na suchoty w 1945 r., małżeństwo najstarszej siostry z powstańcem warszawskim, brat Roman skazany na 6 lat więzienia jako „wróg Polski”, wyszedł po 3 latach rozczarowany PRL.
[01:36:20] Zazdrość sąsiadów o rzekome bogactwo rodziny. Majątek żydowskiej rodziny Haliny w Tłuszczu (rozlewnia lemoniady, krawiectwo) – mienie pożydowskie.
[01:38:30] Niedosyt uznania dla zasług rodziny. Niechęć wójta – właściciela domu na pożydowskiej działce. Boh: „robię swoje”. Upamiętnienie zabitych 50 Żydów ukrywających się w ziemiankach w lesie k. Sadownego.
[01:41:40] Historia w/w Żydów zaatakowanych granatami przez Niemców w rezerwacie Mokry Jegiel koło Sadownego, tablica pamiątkowa. Spotkanie boh. z wycieczkami Niemców, pamiątkowa tablica ufundowana w Stoczku przez Instytut Pileckiego.
mehr...
weniger
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Mo. - Fr. 9:00 - 15:00 Uhr
(+48) 22 182 24 75
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Berlin
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
Diese Seite verwendet Cookies. Mehr Informationen
Das Archiv des Pilecki-Instituts sammelt digitalisierte Dokumente über die Schicksale polnischer Bürger*innen, die im 20. Jahrhundert unter zwei totalitären Regimes – dem deutschen und sowjetischen – gelitten haben. Es ist uns gelungen, Digitalisate von Originaldokumenten aus den Archivbeständen vieler polnischer und ausländischer Einrichtungen (u. a. des Bundesarchivs, der United Nations Archives, der britischen National Archives, der polnischen Staatsarchive) zu akquirieren. Wir bauen auf diese Art und Weise ein Wissenszentrum und gleichzeitig ein Zentrum zur komplexen Erforschung des Zweiten Weltkrieges und der doppelten Besatzung in Polen auf. Wir richten uns an Wissenschaftler*innen, Journalist*innen, Kulturschaffende, Familien der Opfer und Zeugen von Gräueltaten sowie an alle an Geschichte interessierte Personen.
Das Internetportal archiwum.instytutpileckiego.pl präsentiert unseren Bestandskatalog in vollem Umfang. Sie können darin eine Volltextsuche durchführen. Sie finden ebenfalls vollständige Beschreibungen der Objekte. Die Inhalte der einzelnen Dokumente können Sie jedoch nur in den Lesesälen der Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau und Berlin einsehen. Sollten Sie Fragen zu unseren Archivbeständen und dem Internetkatalog haben, helfen Ihnen gerne unsere Mitarbeiter*innen weiter. Wenden Sie sich auch an sie, wenn Sie Archivgut mit beschränktem Zugang einsehen möchten.
Teilweise ist die Nutzung unserer Bestände, z. B. der Dokumente aus dem Bundesarchiv oder aus der Stiftung Zentrum KARTA, nur beschränkt möglich – dies hängt mit den Verträgen zwischen unserem Institut und der jeweiligen Institution zusammen. Bevor Sie vor Ort Zugang zum Inhalt der gewünschten Dokumente erhalten, erfüllen Sie bitte die erforderlichen Formalitäten in der Bibliothek und unterzeichnen die entsprechenden Erklärungsformulare. Informationen zur Nutzungsbeschränkung sind in der Benutzungsordnung der Bibliothek zu finden. Vor dem Besuch empfehlen wir Ihnen, dass Sie sich mit dem Umfang und Aufbau unserer Archiv-, Bibliotheks- und audiovisuellen Bestände sowie mit der Besucherordnung und den Nutzungsbedingungen der Sammlung vertraut machen.
Alle Personen, die unsere Bestände nutzen möchten, laden wir in den Hauptsitz des Pilecki-Instituts, ul. Stawki 2 in Warschau ein. Die Bibliothek ist von Montag bis Freitag von 9.00 bis 15.00 Uhr geöffnet. Bitte melden sie sich vor Ihrem Besuch per E-Mail: czytelnia@instytutpileckiego.pl oder telefonisch unter der Nummer (+48) 22 182 24 75 an.
In der Berliner Zweigstelle des Pilecki-Instituts befindet sich die Bibliothek am Pariser Platz 4a. Sie ist von Dienstag bis Freitag von 10.30 bis 17.30 Uhr geöffnet. Ihr Besuch ist nach vorheriger Anmeldung möglich, per E-Mail an bibliothek@pileckiinstitut.de oder telefonisch unter der Nummer (+49) 30 275 78 955.
Bitte lesen Sie unsere Datenschutzerklärung. Mit der Nutzung der Website erklären Sie sich mit ihren Bedingungen einverstanden..