Maksymowicz Janusz

Świadkowie Epoki

IP/DF/SE/1853

1 lutego 2023, Warszawa

2:18

Janusz Maksymowicz (ur. 1930, Warszawa) wychował się w Warszawie w rodzinie byłego legionisty. Jego ojciec Józef Maksymowicz brał udział w kampanii wrześniowej, a następnie przystąpił do ruchu oporu, gdzie zajmował się szkoleniami i prowadził magazyn broni. W październiku 1943 r. został aresztowany przez gestapo, przez Pawiak trafił do Oświęcimia, a stamtąd do Mauthausen. Przeżył obóz, ale wkrótce po powrocie do Polski, wycieńczony i chory, zmarł. Pan Janusz podczas okupacji niemieckiej kolportował prasę podziemną. Brał udział w powstaniu warszawskim w kompanii szturmowej P-20, kompania KEDYW-u Armii Krajowej. Walczył na Starym Mieście, a po ewakuacji kanałami – w Śródmieściu. 26 sierpnia 1944 został ranny (przestrzał obojczyka) na ul. Tłomackie, leczony w szpitalu polowym przy ul. Mokotowskiej 55. Po kapitulacji powstania uciekł z transportu jadącego do obozu. W styczniu 1945 wrócił do Warszawy. Ukończył studia na wydziale handlu zagranicznego Szkoły Głównej Planowania i Statystyki w Warszawie. W 1950 roku został powołany do służby wojskowej w II Berlińskim Pułku Piechoty w Skierniewicach. Pracował w Polskim Towarzystwie Handlu Zagranicznego Varimex. Obecnie jest wiceprezesem Związku Kombatantów RP i Byłych Więźniów Politycznych w Warszawie oraz członkiem Rady ds. Kombatantów i Osób Represjonowanych przy Szefie UdsKiOR.
mehr...
weniger

[00:00:09] Ur. 27 października 1930 r. (oficjalna data), 1927 r. – faktyczna data. Data urodzenia zmieniona z powodu zagrożenia aresztowaniem w ramach zarządzeń z dekretu Bieruta. Mama Władysława dd. Suska. Ojciec pochodził ze wsi, zaciągnął się do legionów, walczył w wojnie polsko-bolszewickiej. Awans społeczny dzięki legionom – etat (starostwo grodzkie m. st. Warszawy) i mieszkanie w Warszawie.
[00:03:40] Kurs laborantów, praca w wydziale szkolnictwa. Mieszkanie na Nowym Bródnie, ul. Białołęcka, w 1934 r. przeniesienie na ul. Jezuicką. Mama prowadziła dom.
[00:05:37] Edukacja: szkoła powszechna, laboratorium z chemii, doświadczenia z fizyki. Gra w piłkę nożną na przerwach. Sympatyczny polonista. Sąsiedzi Żydzi, życzliwi sklepikarze, zakupy „na kajet”. Przewidywanie wybuchu wojny, bezkarność Hitlera w Europie.
[00:11:50] Powołanie ojca na ćwiczenia wojskowe 1 lipca [1939]. Wakacje latem 1939 r., kolonie w Urlach, odwiedziny rodziców, ojciec w mundurze. [+]
[00:15:00] Wybuch wojny: komunikaty radiowe, alarmy lotnicze, bombardowania. Schodzenie do schronów, zaklejone okna. Zamknięcie szkół. Zdobycie odłamka ze straconego niemieckiego samolotu. Zniszczenie wejścia do domu boh. podczas bombardowania.
[00:19:35] Podczas zawieszenia broni powrót ojca do domu – zwolnienie z wojska. Broń ojca przywieziona z walk. Defilada zwycięstwa w Al. Ujazdowskich z udziałem Hitlera. Wychowanie boh. w duchu patriotycznym.
[00:24:00] Dalsze losy rodziny, polityka edukacyjna okupanta: tylko szkoły podstawowe i średnie zawodowe, boh. uczęszczał do szkoły ślusarskiej. Ukrycie broni z kampanii wrześniowej w ścianach mieszkania. Utworzenie podziemnych jednostek militarnych. Skrytka na broń ojca na podwórku.
[00:28:12] Zaangażowanie boh. w konspirację: nauka strzelania, poznawanie budowy broni. Kolportowanie „Biuletynu informacyjnego” AK i meldunków. Zaprzysiężenie boh. Udział niektórych kolegów w konspiracji.
[00:32:15] Ucieczka podczas próby zatrzymania boh. przez Niemców na Starówce. Obowiązek ustępowania miejsca na chodniku Niemcowi, zastrzelenie chłopca, który nie zszedł z chodnika. [+]
[00:36:28] Utworzenie getta, Żydzi z opaskami na rękawach, zmuszanie do śpiewania piosenki wielbiącej Hitlera.
[00:38:05] Uczęszczanie na tajne komplety: historia, j. polski, geografia, w mieszkaniach nauczycieli. System wchodzenia i wychodzenia na zajęcia. „Zradiofonizowana Warszawa”: propaganda niemiecka ze szczekaczek na ulicach. [+], zakaz nauczania historii w szkole.
[00:40:55] Aresztowanie ojca: po zakończeniu akcji AK kolega ojca z oddziału Henryk Nowicki nie zdał broni, zabrał pistolet do szynku, gdzie ktoś to zauważył i doniósł Niemcom. Rewizja w domu boh., aresztowanie ojca w nocy 13 października 1943 r.
[00:44:12] Rozpacz w domu po zabraniu ojca. Odsunięcie boh. od zadań konspiracyjnych, „zapomnij o wszystkich adresach” – podejrzenie zasadzki. Śledztwo w al. Szucha, przewiezienie ojca na Pawiak. Zniszczenie przez Niemców dokumentów z aresztowania ojca. Zgoda na otrzymywanie 1 paczki żywnościowej miesięcznie. Zagubione grypsy od ojca.
[00:48:42] Opłaceni funkcjonariusze ulokowali ojca w kolumnie przewidzianej do Auschwitz. Trzy listy od ojca po niemiecku z Auschwitz. Pod koniec 1944 r. przeniesienie ojca z Auschwitz do Mauthausen, doczekał końca wojny, wyzwolony przez Amerykanów. Powrót schorowanego ojca pierwszym transportem sanitarnym, wysiadka w Krzyżatce, poniemieckim sanatorium pod Jelenią Górą. Zgoda władz na odwiedziny ojca. Wspomnienia obozowe ojca: „Najgorsi byli kapo”. Praca ojca w Mauthausen w kamieniołomach.
[00:54:30] Ponowny kontakt konspiracyjny z boh. – warsztat naprawy chłodnic przy ul. Przemysłowej, opis pracy. Kolejna praca w zakładzie zegarmistrzowskim przy ul. Miodowej – przerabianie zegarków dewizką na naręczne, obsługa tokarki. Kolejna praca w wytwórni pasty do podłóg i świec, rozwożenie do mydlarni.
[01:00:37] Wznowienie kontaktów konspiracyjnych w przededniu wybuchu powstania, zbiórka 1 sierpnia o godz. 16 w bazie mieszczącej się w Hotelu Polskim przy ul. Długiej 29, oddział: kompania szturmowa P-20 AK, dowódca Tadeusz [Garliński]. Pistolet Walter dla dowódcy. Walki na barykadach w rejonie Starego Miasta. 2 września ewakuacja batalionu kanałami do Śródmieścia (wejście na pl. Krasińskich, wyjście na Nowym Świecie przy ul. Wareckiej).
[01:03:40] Ciężkie walki na barykadzie przy ul. Tłomackie – od strony ul. Leszno, rany boh.: przestrzelenie prawego obojczyka [+]. Odpoczynek na podłodze Hotelu Polskiego. Barykada na ul. Bielańskiej – Niemcy atakujący od strony Ogrodu Saskiego.
[01:08:47] Utrata słuchu w prawym uchu od wybuchu „krowy”. Ranni lub zabici koledzy z kompanii P-20, duże straty w początku powstania. Zdobycie budynków naprzeciwko Teatru Wielkiego.
[01:12:12] Wiadomość o wybuchu transportera-pułapki 13 sierpnia: zmasakrowane ciała leżące na ulicy. Opis wydarzenia. Brak kontaktu z mamą i siostrą.
[01:16:37] Zdobycie magazynu mundurów na Dworcu Gdańskim, powstańcze opaski na niemieckich panterkach.
[01:19:10] Marzenie o pistolecie maszynowym, wyprawa zwiadowcza, zaatakowanie czołgu butelkami z benzyną. Motywacja boh. do walki z okupantem. Pod koniec sierpnia [1944] uświadomienie sobie niemożności dalszego utrzymania Starówki. Niewystarczające zrzuty broni z Zachodu, granatnik PIAT, niezdatna do użycia broń radziecka zrzucana przez Rosjan. Dobre nastroje w oddziale.
[01:25:43] Awans na starszego strzelca po ostrzale czołgu. Możliwość przechodzenia między budynkami Starówki piwnicami. Niebezpieczni snajperzy niemieccy, „gołębiarze”, dzielne sanitariuszki. Moment postrzelenia boh. w ramię 26 sierpnia, trafienie do szpitala polowego pod koniec powstania.
[01:29:45] Ewakuacja szpitala polowego ciężarówkami na Dworzec Zachodni. Różne traktowanie rannych powstańców przez Niemców. Podpisanie aktu zaprzestania działań wojskowych w Warszawie, a nie kapitulacji powstania. [+]
[01:32:17] Rozkaz ewakuacji oddziału ze Starówki do Śródmieścia, zbiórka na pl. Krasińskich, zorganizowany przemarsz kanałami, sygnały przekazywane między idącymi sznurkiem. Nasłuchiwanie odgłosów z włazów kanałowych przez Niemców. [++] Trudy całonocnej przeprawy.
[01:36:18] Przenoszenie rannych kanałami. Droga w całkowitej ciemności. Wyjście z kanału na ul. Wareckiej, mycie na kwaterze. Dokarmianie powstańców ze Starówki. Wytwarzanie kaszy ze zdobytego z magazynów piwnych ziarna na żarnach – plewy więzły w gardle.
[01:41:08] Rozparcelowanie powstańców ze Starego Miasta między oddziały śródmiejskie. Boh. na barykadzie w okolicy BGK. Zastrzelenie samotnego Niemca w luksusowej restauracji Cristal, „satysfakcja”. Ulubiona sanitariuszka Zosia.
[01:46:10] Kwatera w budynku przy ul. Kruczej – pokotem na podłodze w prywatnych mieszkaniach, brak doświadczenia wobec dziewcząt. Barykady przy Tłomackiem i na Bielańskiej przy Banku Polskim utrzymane „do końca”. Skierowanie boh. do szpitala na „fachowy opatrunek”.
[01:49:50] Informacja o zawieszeniu broni – możliwość chodzenia po ulicach. Niemożność przedłużenia powstania z powodu braku amunicji i żywności. Zawieszenie broni po 63 dniach powstania.
[01:53:00] Przewiezienie szpitala na Dworzec Zachodni, załadunek do wagonów towarowych, jadących do obozów niemieckich. Ucieczka boh. z transportu na wiadukcie przy stacji Gołąbki. Poszukiwanie domu Władysława Rzeźnickiego przy ul. Legionów 8 (dziś: Wojska Polskiego 22), nocleg w sławojce u obcych ludzi.
[01:58:05] Praca u sąsiadki Rzeźnickiego na polu. Powrót pieszo do Warszawy 17 stycznia [1945], niedobitki niemieckie w mieście. Przejście na prawą stronę miasta mostem pontonowym, mieszkanie babci na Bródnie. Zniszczone miasto. Wysadzenie Pałacu Saskiego po ustaniu walk, sukcesywne palenie miasta przez Niemców.
[01:02:07] Spotkanie z mamą i siostrą u babci przy ul. Nadwiślańskiej 10.
[02:03:26] Edukacja po wojnie: studia na SGH/SGPiS na wydziale handlu. Powołanie do wojska w 1950 r. (mobilizacja w Układzie Warszawskim), II Berliński Pułk Piechoty w Skierniewicach. Wymiana wyższych oficerów z radzieckich na polskich w Wojsku Polskim. Plakaty propagandowe: „Nie matura lecz chęć szczera…” i „Armia Krajowa zapluty karzeł…”. Oficerowie bez matury, pisanie raportów za dowódców w zamian za przepustki z jednostki.
[02:07:23] Uznanie boh. za „element niepewny”. Prośba o zwolnienie do cywila, pozytywna opinia dowódcy – zwolnienie z rozkazu ministra obrony narodowej, powrót na studia na wydział handlu zagranicznego. Ćwiczenia poligonowe w Czerwonym Borze. [+]
[02:12:28] Ciągłe odmowy wydania paszportu, pierwszy wyjazd zagraniczny w epoce Gierka.
[02:14:25] Praca w Polskim Towarzystwie Handlu Zagranicznego Varimex. Przesłuchania przez UB w czasie Targów Poznańskich z powodu rozmowy z zachodnioniemiecką firmą Krupp w sprawie noży tokarskich. Wszechobecni „opiekunowie z UB” w każdej centrali handlu zagranicznego.
mehr...
weniger

Grygiel Małgorzata

Miziołek Michał

Instytut Pileckiego

Film