Roman Kloc (ur. 1940, Rychcice) wspomina działalność w NSZZ „Solidarność” we wrocławskim zakładzie Elwro oraz w regionalnych władzach „Solidarności”. Opowiada też o okolicznościach, w jakich został internowany w stanie wojennym.
00:00:06 Autoprezentacja boh. urodzonego w 1940 r. w Rychcicach koło Drohobycza.
00:00:28 W 1945 r. rodzina została repatriowana do Polski, wspomnienie pożaru wagonu ze zwierzętami. Podczas postoju w Zielonej Górze bracia wrócili z miasta z winogronami i opowieścią, że Rosjanie do nich strzelali. Przyjazd do Buchałowa – droga rodziny z dobytkiem przez las. W poniemieckim majątku urządzono szkołę – współcześnie mieści się tam oddział Muzeum Zielonogórskiego.
00:03:03 W 1945 r. w pałacu w Buchałowie stacjonowali żołnierze Armii Czerwonej, którzy pilnowali pobliskiej bimbrowni. Zatrzymanie brata idącego z krową na postronku przez czerwonoarmistę – interwencja uzbrojonego sąsiada. [+]
00:04:20 We wrześniu 1946 r. boh. poszedł do szkoły w pobliskim Drzonowie razem ze starszym bratem Kazimierzem. Rok później musiał pierwszą klasę powtórzyć, ponieważ przez pierwszy rok uczyła go siostra zakonna. Od piątej klasy boh. uczył się w Leśniowie Wielkim. Chłopcy mieszkali w budynku szkoły, razem z jednym z nauczycieli. Boh. ukończył siódmą klasę w 1953 r. i musiał pójść do liceum pedagogicznego – jego zachowanie podczas apelu z okazji śmierci Stalina.
00:07:19 Boh. miał talent do nauk ścisłych i chciał studiować fizykę. Z powodu reformy systemu nauczania został o rok dłużej w liceum pedagogicznym. Brat Kazimierz podął pracę jako nauczyciel, później był dyrektorem szkoły. Boh. w 1958 r. zaczął studiować fizykę na Uniwersytecie Wrocławskim i ukończył studia w 1963 r.
00:09:26 Po ukończeniu studiów boh. otrzymał propozycję pracy na uniwersytecie, ale wybrał lepiej płatną pracę w katowickich Zakładach Konstrukcyjno-Mechanizacyjnych Przemysłu Węglowego. Specyfika pracy w laboratorium badawczym – wykorzystanie izotopów w przemyśle. Boh. i kolega Julian Rudny mieszkali w hotelu przy kopalni Makoszowy w Zabrzu. W hotelu odbywały się kursy dokształcające – libacje alkoholowe kursantów. [+]
00:13:14 Powrót do Wrocławia w 1964 r. – boh. wziął ślub i zaczął pracę w laboratorium zakładów Elwro.
00:14:30 Specyfika pracy w laboratorium, zakup urządzeń do laboratorium w Szwajcarii. Zmiany nazwy zakładu Elwro.
00:15:48 Sierpień 1980 – boh. był w domu, gdy dowiedział się, że w jego zakładzie rozpoczął się strajk. Kolega Ryszard Żabiński zawiózł boh. do Wrocławia. Zaangażowanie podczas strajku, działanie komitetu strajkowego. Boh. współpracował z Tadeuszem Głodem, Anną Tabor. Utworzenie Komitetu Założycielskiego przy zakładach Elwro. Podpisanie porozumień sierpniowych, powstanie NSZZ Solidarność.
00:19:58 Boh. przez zakładowy radiowęzeł podawał wiadomości na temat organizowania niezależnego związku zawodowego. W zakładzie wydawano gazetkę – w redakcji był boh. wraz z Wiesławem Papierskim. Nagrania z radiowęzła zniknęły z biurka w Regionie 13 grudnia 1981. Boh. nie był formalnie pracownikiem Elwro, ale podczas wyborów Komisji Zakładowej został jej członkiem – rola Tadeusza Głoda.
00:24:08 Struktura zakładów Elwro – organizowanie związku w filiach zakładu. Spotkania na Politechnice Wrocławskiej i innych uczelniach.
00:26:37 Wybory członków Komisji Zakładowej – boh. został jej wiceprzewodniczącym. Boh. kontaktował się ze strajkującymi w zajezdni, spotkania z Piórkowskim i Frasyniukiem. Organizowanie zarządu Regionu Dolny Śląsk – funkcje boh.
[koniec samodzielnej narracji, początek wywiadu - świadek odpowiada na pytania]
00:29:22 Współpraca z MKZ – specyfika i zakres działań. Korzystanie z drukarni w Elwro. Powstanie grupy, która kontrolowała sklepy i magazyny. W grodkowskiej kantynie były towary, których nie było w sklepach.
00:32:36 Działalność Biura Interwencyjnego, opinia na temat Adama Skowrońskiego. Organizowanie Wszechnicy Związkowej – działalność Barbary Labudy.
00:34:08 Po wyborach, jako członek prezydium, boh. nadzorował grupę prawników – współpraca z Marianem Brzezińskim. Doradztwo w sprawach statutowych i organizacyjnych.
00:36:03 Zawiązanie grupy przygotowującej przyszły statut, prace komisji ds. demokracji, do której należeli Kuroń i Geremek – obrady w dworku myśliwskim. Rozmowy o więźniach politycznych.
00:37:57 Strajk głodowy kolejarzy – prośby strajkujących o sok pomidorowy. Wizyta w świdnickim kościele, gdzie był strajk głodowy rolników. Odwiedziny u dawno nie widzianej rodziny. W kościele na materacach leżeli głodujący, a przed kościołem zgromadziło się wiele osób.
00:40:28 Wspomnienie dyrektora Elwro Zbigniewa Salamona i dyrektora Witolda Filipajtisa, który zajmował się sprawami kadrowymi i był ubekiem – pilnowanie go przez pracowników.
00:42:16 Ograniczone zaufanie do przewodniczącego Starzyńskiego, który był działaczem KIK-u.
00:43:55 Wspomnienie Jerzego Piórkowskiego – spotkania ze strajkującymi pracownikami zajezdni. Rzecznikiem strajku został Władysław Frasyniuk – opinia boh. na jego temat. Kontakty Frasyniuka z diecezją.
00:46:00 Rola i charakter Karola Modzelewskiego. Przesłuchania boh. w związku z procesem Modzelewskiego. Obawy przed strajkiem na kolei – konsekwencje zatrzymania transportów do NRD.
00:48:20 Wspomnienie Huberta Hanusiaka i Antoniego Lenkiewicza – wyjazd do zakładów w Nowej Soli, próba mediacji między dyrekcją a Komisją Zakładową.
00:52:03 Na interwencje do zakładów pracy często jeździli: Kazimierz Pieprz i Karol Modzelewski.
00:53:17 Wspomnienie Edwarda Majko, z którym boh. siedział w jednej celi podczas internowania w grodkowskim zakładzie karnym. Przyjazd grupy z Warszawy, która miała za zadanie złapać Frasyniuka. Śmierć Edwarda Majko – opinia boh. na temat wypadku, w którym zginął Majko. W ośrodku internowania był dostępny przemycany alkohol (w opróżnionych z zawartości i zalutowanych konserwach). Robienie alkoholu z owoców. [+]
00:57:10 Jedną z sekretarek prezydium Zarządu Regionu była Danuta Stołecka. Zadania boh. jako sekretarza prezydium.
00:58:46 Prezydium Zarządu decydowało o wszystkich formach protestu – uchwały dotyczące strategii. Aresztowanie Jana Narożniaka. Rejestracja Związku Rolników Indywidualnych. Reakcja na wydarzenia bydgoskie. Zarzuty wobec Wałęsy – rola jego doradców.
01:02:23 Przygotowanie dolnośląskiej Solidarności na ewentualne represje rządu – instrukcje Zarządu Regionu na wypadek stanu wyjątkowego, utworzenie tajnych Komisji Zakładowych. Zbigniew Przydział organizował tajne struktury w stylu „akowskim”.
01:04:22 Boh. był wtajemniczony w sprawę 80 milionów, ale nie dotarł na nocne spotkanie. Niewielka grupa osób wtajemniczonych.
01:07:05 Sprawa uciekiniera z Armii Radzieckiej. Boh. przyszedł do siedziby związku przy ul. Mazowieckiej i dowiedział się, że w toalecie ktoś siedzi. Dezerter przyjechał rowerem – decyzja o udzieleniu mu pomocy, ukrycie u księdza Orzechowskiego na ul. Bujwida. Boh. odwiedzał uciekiniera i uczył go języka polskiego. Spotkanie z przedstawicielem amerykańskiej ambasady – odmowa pomocy. Na kilka dni przed wprowadzeniem stanu wojennego Marian Brzeziński odwiózł dezertera do Warszawy – odmowa pomocy przez działaczy Regionu. Boh. raz zabrał go do kawiarni. Wyjazd Rosjanina do USA. [+]
01:14:07 Boh. nie pamięta nazwiska Rosjanina, ale ma zapisany link do strony z opisem wydarzeń.
01:14:38 Atmosfera na kilka dni przed wprowadzeniem stanu wojennego, informacje o ruchach radzieckich wojsk spływające do sekretariatu Regionu, wizyta sprzątaczki w jednym ze sztabów – przekazanie podsłuchanej treści rozmowy. Oczekiwanie, że stan wyjątkowy zostanie wprowadzony w święta. Zaskoczenie, gdy o 23.30 załomotano do drzwi mieszkania – boh. nie chciał otworzyć, więc milicjanci pojechali po łom. Wejście funkcjonariuszy z bronią, ich zachowanie. Kapitan wziął od boh. papierosy. Przyjazd na komendę przy ul. Podwalnej, spotkanie z innymi aresztantami, informacja o internowaniu. Oddanie papierosów przez kapitana milicji. Wyjazd suką na ul. Klęczkowską – pobieranie odcisków palców. [+]
01:23:56 Warunki w celi, odreagowywanie stresu. Brak kontaktu z rodzinami, odgłosy jeżdżących czołgów. Łamanie regulaminu więziennego. Internowani byli obsługiwani przez więźniów, przekazywanie informacji. Działanie struktur poziomych, wspomnienie Jerzego Jankowskiego i Tomasza Olejniczakowskiego. [+]
01:27:43 W więzieniu przy Klęczkowskiej siedziały internowane kobiety. Nawiązanie kontaktu z Jerzym Jankowskim przez Barbarę Trzeciak – rozmowy przez okienka. [+]
01:28:52 Zachowanie internowanych po pacyfikacji kopalni „Wujek”. Wezwanie boh. na rozmowę – rządowa wersja wydarzeń w „Wujku”. [+]
01:30:35 Przygotowania do Wigilii w celi – zabranie osadzonych do suk, wyjazd na południe. Próba rozmowy ze strażnikiem, zatrzymanie się samochodów w lesie. Przyjazd do Grodkowa, rozlokowanie się w celach. [+]
01:34:01 Na Klęczkowskiej siedział Marek Petrusewicz, pozbawiony pomocy lekarskiej – zachowanie więźniów, wymuszenie udzielenia pomocy. [+]
mehr...
weniger
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Mo. - Fr. 9:00 - 15:00 Uhr
(+48) 22 182 24 75
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Berlin
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
Diese Seite verwendet Cookies. Mehr Informationen
Das Archiv des Pilecki-Instituts sammelt digitalisierte Dokumente über die Schicksale polnischer Bürger*innen, die im 20. Jahrhundert unter zwei totalitären Regimes – dem deutschen und sowjetischen – gelitten haben. Es ist uns gelungen, Digitalisate von Originaldokumenten aus den Archivbeständen vieler polnischer und ausländischer Einrichtungen (u. a. des Bundesarchivs, der United Nations Archives, der britischen National Archives, der polnischen Staatsarchive) zu akquirieren. Wir bauen auf diese Art und Weise ein Wissenszentrum und gleichzeitig ein Zentrum zur komplexen Erforschung des Zweiten Weltkrieges und der doppelten Besatzung in Polen auf. Wir richten uns an Wissenschaftler*innen, Journalist*innen, Kulturschaffende, Familien der Opfer und Zeugen von Gräueltaten sowie an alle an Geschichte interessierte Personen.
Das Internetportal archiwum.instytutpileckiego.pl präsentiert unseren Bestandskatalog in vollem Umfang. Sie können darin eine Volltextsuche durchführen. Sie finden ebenfalls vollständige Beschreibungen der Objekte. Die Inhalte der einzelnen Dokumente können Sie jedoch nur in den Lesesälen der Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau und Berlin einsehen. Sollten Sie Fragen zu unseren Archivbeständen und dem Internetkatalog haben, helfen Ihnen gerne unsere Mitarbeiter*innen weiter. Wenden Sie sich auch an sie, wenn Sie Archivgut mit beschränktem Zugang einsehen möchten.
Teilweise ist die Nutzung unserer Bestände, z. B. der Dokumente aus dem Bundesarchiv oder aus der Stiftung Zentrum KARTA, nur beschränkt möglich – dies hängt mit den Verträgen zwischen unserem Institut und der jeweiligen Institution zusammen. Bevor Sie vor Ort Zugang zum Inhalt der gewünschten Dokumente erhalten, erfüllen Sie bitte die erforderlichen Formalitäten in der Bibliothek und unterzeichnen die entsprechenden Erklärungsformulare. Informationen zur Nutzungsbeschränkung sind in der Benutzungsordnung der Bibliothek zu finden. Vor dem Besuch empfehlen wir Ihnen, dass Sie sich mit dem Umfang und Aufbau unserer Archiv-, Bibliotheks- und audiovisuellen Bestände sowie mit der Besucherordnung und den Nutzungsbedingungen der Sammlung vertraut machen.
Alle Personen, die unsere Bestände nutzen möchten, laden wir in den Hauptsitz des Pilecki-Instituts, ul. Stawki 2 in Warschau ein. Die Bibliothek ist von Montag bis Freitag von 9.00 bis 15.00 Uhr geöffnet. Bitte melden sie sich vor Ihrem Besuch per E-Mail: czytelnia@instytutpileckiego.pl oder telefonisch unter der Nummer (+48) 22 182 24 75 an.
In der Berliner Zweigstelle des Pilecki-Instituts befindet sich die Bibliothek am Pariser Platz 4a. Sie ist von Dienstag bis Freitag von 10.30 bis 17.30 Uhr geöffnet. Ihr Besuch ist nach vorheriger Anmeldung möglich, per E-Mail an bibliothek@pileckiinstitut.de oder telefonisch unter der Nummer (+49) 30 275 78 955.
Bitte lesen Sie unsere Datenschutzerklärung. Mit der Nutzung der Website erklären Sie sich mit ihren Bedingungen einverstanden..