Jerzy Leonowicz (ur. 1928, Stołpce) – syn oficera Polskiej Organizacji Wojskowej (POW), podczas okupacji niemieckiej harcerz Szarych Szeregów, uczestnik powstania warszawskiego na Żoliborzu (II Obwód „Żywiciel”, zgrupowanie Żniwiarz), ciężko ranny podczas walk. Latem 1945 przyjechał do Koszalina. W 1950 r. został aresztowany przez UB za rzekomą próbę nielegalnego opuszczenia państwa. W rzeczywistości dostał taką propozycję od kolegów z Szarych Szeregów, którzy taką ucieczkę przygotowywali, ale uciec nie zamierzał. Mimo ciężkich przesłuchań nie wydał kolegów. Został skazany na 3 lata więzienia, odsiedział cały wyrok.
[00:00:06] Autoprezentacja boh. urodzonego w 1928 r. w Stołpcach.
[00:00:20] Przedstawienie rodziców – ojciec, Paweł Leonowicz był działaczem POW, matka pochodziła z kolejarskiej rodziny, którą podczas I wojny wywieziono w głąb Rosji – losy członków rodziny. Losy wuja aresztowanego w 1939 r., którego uwolniła z więzienia napaść Niemiec na ZSRR. Wuj został ponownie aresztowany po wyzwoleniu.
[00:03:02] Ojciec boh. zmarł w marcu 1939 r. w Warszawie. Przed wojną pracował m.in. jako kierownik cegielni koło Stołpców, prowadził hurtownię tytoniową w Tarnowie i Warszawie przy u. Senatorskiej 6.
[00:04:34] Boh. z powodu choroby ojca mieszkał przez rok u wujostwa w Lidzie, tam chodził do szkoły i tam zastał go wybuch wojny. Współpraca Żydów z Rosjanami podczas okupacji sowieckiej. Nauka boh. w rosyjskiej szkole. Zajęcie Kresów przez wojska niemieckie – początkowe nastawienie do Niemców jako wyzwolicieli. Po odejściu Rosjan mama przyjechała z Warszawy do Baranowicz. We wrześniu 1941 r. mama wynajęła dwie przemytniczki, które zabrały rodzinę do Warszawy.
[00:10:56] Po powrocie do Warszawy boh. opisał drogę z Baranowicz w zeszycie, który został zniszczony podczas Powstania Warszawskiego. Niewielkie zniszczenia w żoliborskim mieszkaniu po powstaniu. Opis okolicy.
[00:12:23] Boh. przed pójściem do szkoły w Warszawie chodził na korepetycje z języka polskiego do prof. Kaczmarczyka. Na egzaminie z matematyki u prof. Duszy boh. odpowiadał po rosyjsku.
[00:14:20] Boh. należał do „Orląt”, konspiracyjnej organizacji, którą kierował Stefan Łoś – odejście z powodu podejrzeń, że Stefan Łoś jest homoseksualistą. Boh. wstąpił do Zawiszaków, w jego zastępie byli m.in. Krzysztof Baszkiewicz, Janusz Rytel (zginął podczas powstania), Zbigniew Pawłowski i Ryszard Połoński.
[00:16:18] Przed wybuchem powstania boh. miał wstąpić do Armii Krajowej, więc pożegnał się z Zawiszakami. Po wybuchu powstania był z Januszem Ołtarzewskim i Januszem Kaweckim, który potem zginął podczas walk (jego siostra także).
[00:18:24] Boh. w szeregach 9 kompanii dywersji bojowej „Żniwiarz” brał udział w pozorowanym ataku na Dworzec Gdański – ostrzał z niemieckich bunkrów i pociągu pancernego. Rano oddział wycofał się zabierając rannych. Tekst piosenki o 9 kompanii. [+]
[00:22:04] Transport na drzwiach rannego kolegi Goszczyńskiego ps. „Grabarz”, do szpitala przy ul. Czarneckiego. Najmłodszy członek oddziału zginął podczas ataku na dworzec. [+]
[00:25:17] Kompania stacjonowała w domu przy Placu Inwalidów – obserwacja Dworca Gdańskiego, boh. układał pasjansa, gdy Niemcy ostrzelali budynek. [+]
[00:28:02] Kompania była w dyspozycji dowódcy Żoliborza, pozostałe żoliborskie kompanie.
[00:28:54] Początek powstania – odgłosy strzelaniny i łuny pożarów w Śródmieściu. Sytuacja na Żoliborzu – stanowiska zajęte przez Niemców. Patrolowanie Marymontu. Boh. z dwoma kolegami poszedł szukać powstańców – modlitwa w kościele przy ul. Felińskiego. Chłopcy spotkali przy ul. Słowackiego powstańców, którzy z budynku mieli obrzucić granatami niemieckie czołgi. Zrzuty broni w pierwszych dniach powstania. Uzbrojenie boh.
[00:34:17] Dowództwo stacjonowało na ul. Suzina. Przygotowanie Niemców do walki z powstańcami, obrona zajmowanych obiektów. Boh., razem z innymi rannymi powstańcami, także z Armii Ludowej, leżał w szpitalu w Tworkach. Przenoszenie się dowództwa na Żoliborzu – pod koniec powstania zajmowano dom przy ul. Krasińskiego 16.
[00:38:39] Janusz Kawecki chciał się zobaczyć z siostrą Jolą, która była sanitariuszką. W punkcie sanitarnym dowiedział się, że siostra zginęła podczas pierwszego ataku na Dworzec Gdański. Janusz Kawecki i jego ojciec także zginęli w powstaniu. Rozważania na temat szczęścia w życiu.
[00:40:31] Boh. służył w 230 plutonie. Kwatery w budynku przy ul. Krasińskiego. W hali Opla powstańcy stacjonowali przez jakiś czas przez ścianę z Ukraińcami – opis wnętrza fabryki i jej okolic – ogródki działkowe, powstańcze punkty obserwacyjne. Ocena możliwości obrony Żoliborza.
[00:49:08] Boh. zszedł z punktu obserwacyjnego do ogródków działkowych i został ostrzelany. Boh. zgłosił się na ochotnika do sprawdzenia pozycji Niemców w fabryce Opla – podczas wycofywania się grupa zwiadowcza przesiedziała cały dzień w rowie łącznikowym. Jan Pohoski „Długi Janek” zginął podczas patrolu – po wojnie jego matka odnalazła boh. i pytała o syna.
[00:56:00] Boh. szedł z kolegami, by ratować ludzi zasypanych w budynku ul. Mickiewicza – uniknięcie śmierci od wystrzelonego w ich kierunku pocisku. Wyciąganie zwłok i osób rannych spod gruzów – boh. i Janusz Kawecki ps. „Łoś” zanieśli ranną dziewczynę, Marię Grot, do szpitala. Boh. z kolegami gasił płonący dach, po zejściu okazało się, że kapral Maciej Dobrucki ps. „Mały” został ranny – jego śmierć w szpitalu. [+]
[01:02:50] Boh. był ze swoją drużyną w Hali Marymonckiej przy ul. Słowackiego – niemieccy strzelcy wyborowi i ich rozeznanie w ruchach powstańców. W jednym z mieszkań były akwaria z egzotycznymi rybami, które zginęły podczas ostrzału. Opis hali.
[01:06:41] Drużyna i patrol sanitarny zajęły podziemia Hali Marymonckiej, zajęto też punkty obserwacyjne – boh. był w jednym punkcie, a jego kolega Janusz Kawecki „Łoś” w drugim. Boh. rozmawiał z Januszem, gdy uderzył pocisk – śmierć kolegi. Wiesław Kaczmarek „Halicz” pozwolił boh. powiadomić o pogrzebie rodziców Janusza Kaweckiego. Wygląd boh. – umundurowanie i uzbrojenie. Spotkanie z ojcem Janusza Kaweckiego – boh. prowadził rodziców na pogrzeb syna - ostrzał okolicy kościoła św. Stanisława Kostki.
więcej...
mniej
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Warszawie
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Pon. - Pt. 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Berlinie
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Wt. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
Ta strona wykorzystuje pliki 'cookies'. Więcej informacji
W Archiwum Instytutu Pileckiego gromadzimy i udostępniamy dokumenty w wersji cyfrowej. Zapisane są w nich losy obywateli polskich, którzy w XX wieku doświadczyli dwóch totalitaryzmów: niemieckiego i sowieckiego. Pozyskujemy kopie cyfrowe dokumentów, których oryginały znajdują się w zbiorach wielu instytucji polskich i zagranicznych, m.in.: Bundesarchiv, United Nations Archives, brytyjskich National Archives i polskich archiwów państwowych. Budujemy w ten sposób centrum wiedzy i ośrodek kompleksowych badań nad II wojną światową i podwójną okupacją w Polsce. Dla naukowców, dziennikarzy, ludzi kultury, rodzin ofiar i świadków zbrodni oraz wszystkich innych zainteresowanych historią.
Portal internetowy archiwum.instytutpileckiego.pl prezentuje pełny katalog naszych zbiorów. Pozwala się po nich poruszać z wykorzystaniem funkcji pełnotekstowego przeszukiwania dokumentów. Zawiera także opisy poszczególnych obiektów. Z treścią dokumentów zapoznać się można tylko w czytelniach Biblioteki Instytutu Pileckiego w Warszawie i w Berlinie, w których nasi pracownicy służą pomocą w przypadku pytań dotyczących zbiorów, pomagają użytkownikom w korzystaniu z naszych katalogów internetowych, umożliwiają wgląd do materiałów objętych ograniczeniami dostępności.
Niektóre dokumenty, np. te pochodzące z kolekcji Bundesarchiv czy Ośrodka Karta, są jednak objęte ograniczeniami dostępności, które wynikają z umów między Instytutem a tymi instytucjami. Po przybyciu do Biblioteki należy wówczas dopełnić formalności, podpisując stosowne oświadczenia, aby uzyskać dostęp do treści dokumentów na miejscu. Informacje dotyczące ograniczeń dostępu są zawarte w regulaminie Biblioteki. Przed wizytą zachęcamy do zapoznania się z zakresem i strukturą naszych zasobów archiwalnych, bibliotecznych i audiowizualnych, a także z regulaminem[hiperłącze] pobytu i korzystania ze zbiorów.
Wszystkich zainteresowanych skorzystaniem z naszych zbiorów zapraszamy do siedziby Instytutu Pileckiego przy ul. Stawki 2 w Warszawie. Biblioteka jest otwarta od poniedziałku do piątku w godzinach 9.00–15.00. Przed wizytą należy się umówić. Można to zrobić, wysyłając e-mail na adres czytelnia@instytutpileckiego.pl lub dzwoniąc pod numer (+48) 22 182 24 75.
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Berlinie znajduje się przy Pariser Platz 4a. Jest otwarta od wtorku do piątku w godzinach 10.30–17.30. Wizytę można odbyć po wcześniejszym umówieniu się, wysyłając e-mail na adres bibliothek@pileckiinstitut.de lub dzwoniąc pod numer (+49) 30 275 78 955.
Prosimy zapoznać się z polityką prywatności. Korzystanie z serwisu internetowego oznacza akceptację jego warunków.