Zenon Marian Lasoń (ur. 1944, Sroków) – uczestnik wydarzeń grudniowych w 1970 roku w Słupsku. Przed sierpniem 1980 kolporter wydawnictw KOR w Zakładzie Przemysłu Cukierniczego „Pomorzanka” w Słupsku. W sierpniu 1980 współorganizował strajk okupacyjny i przewodniczył Komitetowi Strajkowemu, a później Komisji Zakładowej NSZZ „Solidarność” w „Pomorzance”. Od września 1980 do maja 1981 był członkiem Prezydium MKZ w Słupsku, uczestniczył w pracach Komisji Porozumiewawczej NSZZ „S” Przemysłu Cukierniczego. Był delegatem na I Wojewódzki Zjazd Delegatów Regionu Słupskiego. Po wprowadzeniu stanu wojennego został zatrzymany i internowany w Ośrodku Odosobnienia w Strzebielinku, zwolniony 24 grudnia 1981. W latach 1987-1989 członek Międzyregionalnej Komisji Koordynacyjnej „S” Pomorza Środkowego Koszalin-Słupsk, kolporter wydawnictw podziemnych (m.in. pisma MKK „S” Pomorza Środkowego „OKO”). Wielokrotnie zatrzymywany i przesłuchiwany.
[00:00:20] Boh. urodził się koło Radomska, przyjechał z rodzicami na Pomorze, gdy miał cztery lata.
[00:01:05] Dzieciństwo w Sierakowie koło Słupska, poglądy rodziców, wpływ wychowania na późniejszą działalność boh. Szkoła średnia w Gdańsku.
[00:03:14] Wydarzenia w Słupsku w r. 1970 – tłum manifestantów ruszył z Placu Zwycięstwa przed budynek Komitetu Wojewódzkiego, rozbijanie witryn sklepowych, okrzyki „Precz z komuną”. Nieudana próba podpalenia komitetu, zniszczenia.
[00:03:39] Dzień po manifestacji boh. spotkał kolegę strażaka, który miał bandaż na głowie, bo uderzono go ławką.
[00:04:40] Próby podpalenia budynku Komitetu. Pobicie przechodnia na ul. Findera.
[00:07:55] Służba w Ludowym Wojsku Polskim – kolega Marek Kozłowski dał boh. ulotki „Jak długo jeszcze”, boh. przyniósł je do jednostki i rozrzucił podczas nocnej warty. Poranny alarm, przeszukania. Zwolnienie z wojska.
[00:11:34] Strajki na Wybrzeżu [w sierpniu 1980]. Specyfika pracy opozycjonisty w Zakładach Cukierniczych „Pomorzanka”, odezwa do załogi, rozpoczęcie strajku. Powołanie komitetu strajkowego, brak łączności z innymi zakładami pracy. [+]
[00:13:42] Boh. stanął na czele komitetu strajkowego. Prace porządkowe w zakładzie podczas strajku. Helikoptery krążące nad zakładem, pilnowanie trenu przez pracowników. Strajk do dnia podpisania porozumień sierpniowych. [+]
[00:14:18] Książki o strajkach sierpniowych. Boh. pisze wiersze o tej tematyce.
[00:15:15] Powstawanie „Solidarności” – boh. rejestrował związek z Pomorzanki u Lecha Wałęsy. Poparcie pracowników dla Solidarności – masowe zapisy do związku.
[00:17:30] Tworzenie struktur ponadzakładowych Solidarności – nawiązywanie kontaktów z działaczami z innych zakładów pracy. Współpraca ze Stefanem Korejwo, Stanisławem Gargolem (potem okazał się TW) – pierwsze spotkanie przedstawicieli siedmiu zakładów miało się odbyć w klubie „Pomorzanki”. Przyjazd funkcjonariuszy SB zawiadomionych przez dyrektora zakładów Stanisława Grabkę – przełożenie spotkania. [+]
[00:18:00] Próba spotkania w Kapenie, zabranie kluczy do świetlicy przez Kochajewskiego, przewodniczącego związków branżowych.
[00:19:12] Zwrócenie się z prośbą do I sekretarza Komitetu Wojewódzkiego Zbigniewa Głowackiego o udostępnienie sali w Domu Kultury „Emka”.
[00:20:10] Pierwsze zebranie Międzyzakładowego Komitetu Założycielskiego odbyło się 5 września 1980 w „Emce”. Sekretarzem został Stanisław Gargol, przewodniczącym Kazimierz Duda, boh. działał w prezydium.
[00:21:10] Odsłonięcie Pomnika Poległych Stoczniowców w Gdańsku, niefortunne przemówienie Wałęsy. Rozprawa Wałęsy w Słupsku, obrona przez Hannę Skowrońską.
[00:22:05] Próba rozsadzenia od wewnątrz pierwszej Solidarności. Kontakty z działaczami w różnych zakładach pracy.
[00:22:38] Początek grudnia 1981 – ostrzeżenie od Kazimierza Dudy (wyjechał do USA i tam zginął w wypadku).
[00:26:10] Internowanie boh. – zabranie z zakładu pracy, przewiezienie pod lufami karabinów do więzienia w Strzebielinku. Trudne warunki, mroźna zima. Pobyt w słupskim areszcie, zdejmowanie odcisków, fotografie, zastraszanie przez strażników.
[00:27:00] Boh. był internowany przez dwa tygodnie. Starania szwagra o uwolnienie boh. Powrót do domu w Wigilię.
[00:30:36] Styczeń 1982, organizowanie się podziemia solidarnościowego – spotkanie z kolegą, który prosił o załatwienie maszyny do pisania. Poszukiwania boh. przez SB. Aresztowanie w mieszkaniu brata. Przesłuchanie – wypytywanie o obiecaną maszynę do pisania, groźba więzienia. [+]
[00:32:18] Działalność opozycyjna do 1989 r. – ulotki, prasa podziemna, pisanie tekstów. Konflikt z Edwardem Müllerem, podejrzenia boh.
[00:33:00] Sprawa poparzenia dziecka [Adriana] Szałankiewicza. Zatrzymanie uczestników spotkania i wypuszczenie w Parku Południowym bez butów.
[00:33:20] W 1989 boh. brał udział w zakładaniu Komitetów Obywatelskich.
[00:34:40] Niektórzy koledzy okazali się tajnymi współpracownikami. Działalność Wojciecha Zierke, Tadeusza Lewańskigo, list do Jaruzelskiego.
[00:36:55] Restrukturyzacja ZPC „Pomorzanka”, masowe zwolnienia, w zakładzie z tysięcznej załogi zostało 130 pracowników. Przejście na emeryturę.
[koniec samodzielnej narracji, początek wywiadu - świadek odpowiada na pytania]
[00:37:34] Boh. urodził się w lipcu 1944, niejasności wobec daty urodzin.
[00:38:30] Rodzice mieli gospodarstwo. Pomoc boh. w pracach polowych. Choroba ojca.
[00:39:04] Edukacja – szkoła zawodowa w Malborku, Technikum Elektromechaniczne w Gdańsku, postawy nauczycieli.
[00:39:30] Praca w Zakładach Ziemniaczanych. Stanowiska pracy: elektryk, BHP-owiec. Praca w ZPC „Pomorzanka”.
[00:39:40] Rodzice: Bronisława i Jan Lasoń.
[00:41:02] Przyjazd w 1949 na Ziemie Odzyskane. Represje wobec chłopów: w 1952 w Sierakowie gospodarze ukryli ziarno – znalezienie zboża przez członków organizacji „Służba Polsce”, napis na bramie. Pobyt rolników w areszcie w Kobylnicy, bicie aresztantów.
[00:43:02] Początek lat 50. – ojciec słuchał Wolnej Europy, szpiegowanie i prowokacje. Zniszczenie zboru protestanckiego, spalenie ksiąg. Boh. pisze wiersze na kanwie tych zdarzeń, problemy wydawnicze.
[00:44:12] Śmierć Stalina – boh. był uczniem szkoły w Kończewie. Przekazanie wiadomości uczniom podczas apelu, płacz dyrektorki szkoły, odczucia boh.
[00:45:51] Kształtowanie boh.: wydarzenia poznańskie [1956] – oficjalne wiadomości. Ostrożność w rozmowach – tylko w najbliższej rodzinie pozwalano sobie na szczere komentarze. Znalezienie zboża przez „Służbę Polsce”, napis na bramie. Strach przed zakładaniem spółdzielni produkcyjnych.
[00:47:47] Zadania Międzyzakładowego Komitetu Strajkowego w „Pomorzance”, wsparcie strajku generalnego, własne postulaty. Spotkanie delegatów w Gdańsku 17 września 1980, rozmowy z Marianem Jurczykiem, przemówienie Jana Olszewskiego.
[00:48:55] Odsłonięcie Pomnika Poległych Stoczniowców, obecność ekip telewizyjnych z całego świata. Obserwacja boh. przez słupskie SB.
[00:51:43] Moment internowania: boh. został zabrany z „Pomorzanki”, pobyt w areszcie przy ul. Reymonta, długa droga do ośrodka internowania w Strzebielinku. Namawianie do wyjazdu za granicę.
[00:55:14] Warunki internowania w więzieniu w Strzebielinku, koledzy w kilkunastoosobowej celi, zachowanie strażników, wartownicy z bronią.
[00:56:20] Brak kontaktu z rodziną podczas internowania. Wizyty księdza. Gryps z listą internowanych dotarł do rodziny boh.
[00:58:12] Wkroczenie milicji do domu 13 grudnia, kopanie do drzwi, przeszukanie mieszkania.
[00:58:52] Powrót z internowania do domu w Wigilię 1981, spotkanie z rodziną.
[00:59:52] Koledzy z internowania. Zachowanie funkcjonariuszy SB, groźby. Opinia na temat Wojciecha Jaruzelskiego.
[01:00:25] Rozważania na temat opozycji. Sympatie polityczne.
[01:01:30] Członkowie podziemnej „Solidarności”: Szałankiewicz, Tadeusz Wołyniec, Bogdan Zawadzki. Wtargnięcie milicji podczas konspiracyjnego spotkania.
[01:01:52] Kontakty z innymi ugrupowaniami podziemnymi.
[01:02:15] Opinia na temat posła Konwińskiego, walka z wieżą telefonii komórkowej.
[01:03:09] Lata 80., kontakty z działaczami KPN-u, Ruchu Młodej Polski. Opinia na temat Bogdana Borusewicza. Współpraca z działaczami z Koszalina, wspólna gazetka.
[01:04:46] Październik 1987 – wtargnięcie milicji na konspiracyjne spotkanie w domu Szałankiewiczów. Oblanie dziecka wrzątkiem, boh. był w pokoju i słyszał krzyk. Wyprowadzenie uczestników spotkania do milicyjnej Nysy.
[01:05:37] Inwigilacja podziemnej działalności: podsłuchy telefoniczne, śledzenie na ulicy.
[01:06:18] Dorobek twórczy – poezja patriotyczna, teksty piosenek, kolędy.
more...
less
The library of the Pilecki Institute
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Monday to Friday, 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
The library of the Berlin branch of the Pilecki Institute
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
This page uses 'cookies'. More information
Ever since it was established, the Witold Pilecki Institute of Solidarity and Valor has been collecting and sharing documents that present the multiple historical facets of the last century. Many of them were previously split up, lost, or forgotten. Some were held in archives on other continents. To facilitate research, we have created an innovative digital archive that enables easy access to the source material. We are striving to gather as many archives as possible in one place. As a result, it takes little more than a few clicks to learn about the history of Poland and its citizens in the 20th century.
The Institute’s website contains a description of the collections available in the reading room as well as the necessary information to plan a visit. The documents themselves are only available in the Institute’s reading room, a public space where material is available free of charge to researchers and anyone interested in the topics collected there. The reading room also offers a friendly environment for quiet work.
The materials are obtained from institutions, public archives, both domestic and international social organizations, as well as from private individuals. The collections are constantly being expanded. A full-text search engine that searches both the content of the documents and their metadata allows the user to reach the desired source with ease. Another way to navigate the accumulated resources is to search according to the archival institutions from which they originate and which contain hierarchically arranged fonds and files.
Most of the archival materials are in open access on computers in the reading room. Some of our collections, e.g. from the Bundesarchiv, are subject to the restrictions on availability resulting from agreements between the Institute and the institutions which transfer them. An appropriate declaration must be signed upon arrival at the reading room in order to gain immediate access to these documents.
Before your visit, we recommend familiarizing yourself with the scope and structure of our archival, library and audio-visual resources, as well as with the regulations for visiting and using the collections.
All those wishing to access our collections are invited to the Pilecki Institute at ul. Stawki 2 in Warsaw. The reading room is open from 9–15, Monday to Friday. An appointment must be made in advance by emailing czytelnia@instytutpileckiego.pl or calling (+48) 22 182 24 75.
Please read the privacy policy. Using the website is a declaration of an acceptance of its terms.