Zenon Marian Lasoń (ur. 1944, Sroków) – uczestnik wydarzeń grudniowych w 1970 roku w Słupsku. Przed sierpniem 1980 kolporter wydawnictw KOR w Zakładzie Przemysłu Cukierniczego „Pomorzanka” w Słupsku. W sierpniu 1980 współorganizował strajk okupacyjny i przewodniczył Komitetowi Strajkowemu, a później Komisji Zakładowej NSZZ „Solidarność” w „Pomorzance”. Od września 1980 do maja 1981 był członkiem Prezydium MKZ w Słupsku, uczestniczył w pracach Komisji Porozumiewawczej NSZZ „S” Przemysłu Cukierniczego. Był delegatem na I Wojewódzki Zjazd Delegatów Regionu Słupskiego. Po wprowadzeniu stanu wojennego został zatrzymany i internowany w Ośrodku Odosobnienia w Strzebielinku, zwolniony 24 grudnia 1981. W latach 1987-1989 członek Międzyregionalnej Komisji Koordynacyjnej „S” Pomorza Środkowego Koszalin-Słupsk, kolporter wydawnictw podziemnych (m.in. pisma MKK „S” Pomorza Środkowego „OKO”). Wielokrotnie zatrzymywany i przesłuchiwany.
[00:00:20] Boh. urodził się koło Radomska, przyjechał z rodzicami na Pomorze, gdy miał cztery lata.
[00:01:05] Dzieciństwo w Sierakowie koło Słupska, poglądy rodziców, wpływ wychowania na późniejszą działalność boh. Szkoła średnia w Gdańsku.
[00:03:14] Wydarzenia w Słupsku w r. 1970 – tłum manifestantów ruszył z Placu Zwycięstwa przed budynek Komitetu Wojewódzkiego, rozbijanie witryn sklepowych, okrzyki „Precz z komuną”. Nieudana próba podpalenia komitetu, zniszczenia.
[00:03:39] Dzień po manifestacji boh. spotkał kolegę strażaka, który miał bandaż na głowie, bo uderzono go ławką.
[00:04:40] Próby podpalenia budynku Komitetu. Pobicie przechodnia na ul. Findera.
[00:07:55] Służba w Ludowym Wojsku Polskim – kolega Marek Kozłowski dał boh. ulotki „Jak długo jeszcze”, boh. przyniósł je do jednostki i rozrzucił podczas nocnej warty. Poranny alarm, przeszukania. Zwolnienie z wojska.
[00:11:34] Strajki na Wybrzeżu [w sierpniu 1980]. Specyfika pracy opozycjonisty w Zakładach Cukierniczych „Pomorzanka”, odezwa do załogi, rozpoczęcie strajku. Powołanie komitetu strajkowego, brak łączności z innymi zakładami pracy. [+]
[00:13:42] Boh. stanął na czele komitetu strajkowego. Prace porządkowe w zakładzie podczas strajku. Helikoptery krążące nad zakładem, pilnowanie trenu przez pracowników. Strajk do dnia podpisania porozumień sierpniowych. [+]
[00:14:18] Książki o strajkach sierpniowych. Boh. pisze wiersze o tej tematyce.
[00:15:15] Powstawanie „Solidarności” – boh. rejestrował związek z Pomorzanki u Lecha Wałęsy. Poparcie pracowników dla Solidarności – masowe zapisy do związku.
[00:17:30] Tworzenie struktur ponadzakładowych Solidarności – nawiązywanie kontaktów z działaczami z innych zakładów pracy. Współpraca ze Stefanem Korejwo, Stanisławem Gargolem (potem okazał się TW) – pierwsze spotkanie przedstawicieli siedmiu zakładów miało się odbyć w klubie „Pomorzanki”. Przyjazd funkcjonariuszy SB zawiadomionych przez dyrektora zakładów Stanisława Grabkę – przełożenie spotkania. [+]
[00:18:00] Próba spotkania w Kapenie, zabranie kluczy do świetlicy przez Kochajewskiego, przewodniczącego związków branżowych.
[00:19:12] Zwrócenie się z prośbą do I sekretarza Komitetu Wojewódzkiego Zbigniewa Głowackiego o udostępnienie sali w Domu Kultury „Emka”.
[00:20:10] Pierwsze zebranie Międzyzakładowego Komitetu Założycielskiego odbyło się 5 września 1980 w „Emce”. Sekretarzem został Stanisław Gargol, przewodniczącym Kazimierz Duda, boh. działał w prezydium.
[00:21:10] Odsłonięcie Pomnika Poległych Stoczniowców w Gdańsku, niefortunne przemówienie Wałęsy. Rozprawa Wałęsy w Słupsku, obrona przez Hannę Skowrońską.
[00:22:05] Próba rozsadzenia od wewnątrz pierwszej Solidarności. Kontakty z działaczami w różnych zakładach pracy.
[00:22:38] Początek grudnia 1981 – ostrzeżenie od Kazimierza Dudy (wyjechał do USA i tam zginął w wypadku).
[00:26:10] Internowanie boh. – zabranie z zakładu pracy, przewiezienie pod lufami karabinów do więzienia w Strzebielinku. Trudne warunki, mroźna zima. Pobyt w słupskim areszcie, zdejmowanie odcisków, fotografie, zastraszanie przez strażników.
[00:27:00] Boh. był internowany przez dwa tygodnie. Starania szwagra o uwolnienie boh. Powrót do domu w Wigilię.
[00:30:36] Styczeń 1982, organizowanie się podziemia solidarnościowego – spotkanie z kolegą, który prosił o załatwienie maszyny do pisania. Poszukiwania boh. przez SB. Aresztowanie w mieszkaniu brata. Przesłuchanie – wypytywanie o obiecaną maszynę do pisania, groźba więzienia. [+]
[00:32:18] Działalność opozycyjna do 1989 r. – ulotki, prasa podziemna, pisanie tekstów. Konflikt z Edwardem Müllerem, podejrzenia boh.
[00:33:00] Sprawa poparzenia dziecka [Adriana] Szałankiewicza. Zatrzymanie uczestników spotkania i wypuszczenie w Parku Południowym bez butów.
[00:33:20] W 1989 boh. brał udział w zakładaniu Komitetów Obywatelskich.
[00:34:40] Niektórzy koledzy okazali się tajnymi współpracownikami. Działalność Wojciecha Zierke, Tadeusza Lewańskigo, list do Jaruzelskiego.
[00:36:55] Restrukturyzacja ZPC „Pomorzanka”, masowe zwolnienia, w zakładzie z tysięcznej załogi zostało 130 pracowników. Przejście na emeryturę.
[koniec samodzielnej narracji, początek wywiadu - świadek odpowiada na pytania]
[00:37:34] Boh. urodził się w lipcu 1944, niejasności wobec daty urodzin.
[00:38:30] Rodzice mieli gospodarstwo. Pomoc boh. w pracach polowych. Choroba ojca.
[00:39:04] Edukacja – szkoła zawodowa w Malborku, Technikum Elektromechaniczne w Gdańsku, postawy nauczycieli.
[00:39:30] Praca w Zakładach Ziemniaczanych. Stanowiska pracy: elektryk, BHP-owiec. Praca w ZPC „Pomorzanka”.
[00:39:40] Rodzice: Bronisława i Jan Lasoń.
[00:41:02] Przyjazd w 1949 na Ziemie Odzyskane. Represje wobec chłopów: w 1952 w Sierakowie gospodarze ukryli ziarno – znalezienie zboża przez członków organizacji „Służba Polsce”, napis na bramie. Pobyt rolników w areszcie w Kobylnicy, bicie aresztantów.
[00:43:02] Początek lat 50. – ojciec słuchał Wolnej Europy, szpiegowanie i prowokacje. Zniszczenie zboru protestanckiego, spalenie ksiąg. Boh. pisze wiersze na kanwie tych zdarzeń, problemy wydawnicze.
[00:44:12] Śmierć Stalina – boh. był uczniem szkoły w Kończewie. Przekazanie wiadomości uczniom podczas apelu, płacz dyrektorki szkoły, odczucia boh.
[00:45:51] Kształtowanie boh.: wydarzenia poznańskie [1956] – oficjalne wiadomości. Ostrożność w rozmowach – tylko w najbliższej rodzinie pozwalano sobie na szczere komentarze. Znalezienie zboża przez „Służbę Polsce”, napis na bramie. Strach przed zakładaniem spółdzielni produkcyjnych.
[00:47:47] Zadania Międzyzakładowego Komitetu Strajkowego w „Pomorzance”, wsparcie strajku generalnego, własne postulaty. Spotkanie delegatów w Gdańsku 17 września 1980, rozmowy z Marianem Jurczykiem, przemówienie Jana Olszewskiego.
[00:48:55] Odsłonięcie Pomnika Poległych Stoczniowców, obecność ekip telewizyjnych z całego świata. Obserwacja boh. przez słupskie SB.
[00:51:43] Moment internowania: boh. został zabrany z „Pomorzanki”, pobyt w areszcie przy ul. Reymonta, długa droga do ośrodka internowania w Strzebielinku. Namawianie do wyjazdu za granicę.
[00:55:14] Warunki internowania w więzieniu w Strzebielinku, koledzy w kilkunastoosobowej celi, zachowanie strażników, wartownicy z bronią.
[00:56:20] Brak kontaktu z rodziną podczas internowania. Wizyty księdza. Gryps z listą internowanych dotarł do rodziny boh.
[00:58:12] Wkroczenie milicji do domu 13 grudnia, kopanie do drzwi, przeszukanie mieszkania.
[00:58:52] Powrót z internowania do domu w Wigilię 1981, spotkanie z rodziną.
[00:59:52] Koledzy z internowania. Zachowanie funkcjonariuszy SB, groźby. Opinia na temat Wojciecha Jaruzelskiego.
[01:00:25] Rozważania na temat opozycji. Sympatie polityczne.
[01:01:30] Członkowie podziemnej „Solidarności”: Szałankiewicz, Tadeusz Wołyniec, Bogdan Zawadzki. Wtargnięcie milicji podczas konspiracyjnego spotkania.
[01:01:52] Kontakty z innymi ugrupowaniami podziemnymi.
[01:02:15] Opinia na temat posła Konwińskiego, walka z wieżą telefonii komórkowej.
[01:03:09] Lata 80., kontakty z działaczami KPN-u, Ruchu Młodej Polski. Opinia na temat Bogdana Borusewicza. Współpraca z działaczami z Koszalina, wspólna gazetka.
[01:04:46] Październik 1987 – wtargnięcie milicji na konspiracyjne spotkanie w domu Szałankiewiczów. Oblanie dziecka wrzątkiem, boh. był w pokoju i słyszał krzyk. Wyprowadzenie uczestników spotkania do milicyjnej Nysy.
[01:05:37] Inwigilacja podziemnej działalności: podsłuchy telefoniczne, śledzenie na ulicy.
[01:06:18] Dorobek twórczy – poezja patriotyczna, teksty piosenek, kolędy.
więcej...
mniej
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Warszawie
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Pon. - Pt. 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Berlinie
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Wt. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
Ta strona wykorzystuje pliki 'cookies'. Więcej informacji
W Archiwum Instytutu Pileckiego gromadzimy i udostępniamy dokumenty w wersji cyfrowej. Zapisane są w nich losy obywateli polskich, którzy w XX wieku doświadczyli dwóch totalitaryzmów: niemieckiego i sowieckiego. Pozyskujemy kopie cyfrowe dokumentów, których oryginały znajdują się w zbiorach wielu instytucji polskich i zagranicznych, m.in.: Bundesarchiv, United Nations Archives, brytyjskich National Archives i polskich archiwów państwowych. Budujemy w ten sposób centrum wiedzy i ośrodek kompleksowych badań nad II wojną światową i podwójną okupacją w Polsce. Dla naukowców, dziennikarzy, ludzi kultury, rodzin ofiar i świadków zbrodni oraz wszystkich innych zainteresowanych historią.
Portal internetowy archiwum.instytutpileckiego.pl prezentuje pełny katalog naszych zbiorów. Pozwala się po nich poruszać z wykorzystaniem funkcji pełnotekstowego przeszukiwania dokumentów. Zawiera także opisy poszczególnych obiektów. Z treścią dokumentów zapoznać się można tylko w czytelniach Biblioteki Instytutu Pileckiego w Warszawie i w Berlinie, w których nasi pracownicy służą pomocą w przypadku pytań dotyczących zbiorów, pomagają użytkownikom w korzystaniu z naszych katalogów internetowych, umożliwiają wgląd do materiałów objętych ograniczeniami dostępności.
Niektóre dokumenty, np. te pochodzące z kolekcji Bundesarchiv czy Ośrodka Karta, są jednak objęte ograniczeniami dostępności, które wynikają z umów między Instytutem a tymi instytucjami. Po przybyciu do Biblioteki należy wówczas dopełnić formalności, podpisując stosowne oświadczenia, aby uzyskać dostęp do treści dokumentów na miejscu. Informacje dotyczące ograniczeń dostępu są zawarte w regulaminie Biblioteki. Przed wizytą zachęcamy do zapoznania się z zakresem i strukturą naszych zasobów archiwalnych, bibliotecznych i audiowizualnych, a także z regulaminem[hiperłącze] pobytu i korzystania ze zbiorów.
Wszystkich zainteresowanych skorzystaniem z naszych zbiorów zapraszamy do siedziby Instytutu Pileckiego przy ul. Stawki 2 w Warszawie. Biblioteka jest otwarta od poniedziałku do piątku w godzinach 9.00–15.00. Przed wizytą należy się umówić. Można to zrobić, wysyłając e-mail na adres czytelnia@instytutpileckiego.pl lub dzwoniąc pod numer (+48) 22 182 24 75.
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Berlinie znajduje się przy Pariser Platz 4a. Jest otwarta od wtorku do piątku w godzinach 10.30–17.30. Wizytę można odbyć po wcześniejszym umówieniu się, wysyłając e-mail na adres bibliothek@pileckiinstitut.de lub dzwoniąc pod numer (+49) 30 275 78 955.
Prosimy zapoznać się z polityką prywatności. Korzystanie z serwisu internetowego oznacza akceptację jego warunków.