Stefan Kownacki ps. „Gołąb” (ur. 1930, Skroda Wielka) wspomina czasy okupacji niemieckiej i sowieckiej, które przeżył w rodzinnym domu na Podlasiu. Opowiada o wybuchu wojny, kontyngentach dla wojska, ucieczce ojca, a także o stryju Janie Kownackim ps. „Napoleon”, rusznikarzu, żołnierzu Armii Krajowej. Pan Stefan wspomina też rodzinę Filipkowskich, która aż do wyzwolenia ukrywała Żydów. Opowiada o swojej działalności (od 1948) w antykomunistycznym oddziale – przenoszeniu meldunków, zrywaniu plakatów propagandy PRL-owskiej i rozwieszaniu plakatów narodowych. Wspomina milicyjną obławę we wsi Poryte, a także o akcjach partyzanckich, w tym akcji odbicia członków podziemia z więzienia w Grajewie. Po kilkuletnim okresie ukrywania się pan Stefan ujawnił się 1 lipca 1953. W ramach służby wojskowej został skierowany na 2 lata do pracy w kopalni Murcki w Katowicach.
[00:00:07] Przedstawienie postaci, rodziców.
[00:00:37] Dom rodzinny, stryj Jan Kownacki ps. „Napoleon”, dowódca kompanii i rusznikarz. Ukrywał się w piwnicy, przed wojną służył w kawalerii, stacjonował w Suwałkach
[00:02:48] Rodzina boh. wybrana jako „placówka”, od tej pory do domu przychodzili oficerowie. W Skrodzie było siedemnastu członków konspiracji, 9 kompania powiatu grajewskiego. Boh. pełnił wartę na tych spotkaniach.
[00:04:23] Oddział „Burego”, wybudzali boh. w nocy i wysyłali go po stryja do kryjówki w piwnicy.
[00:06:00] Zadaniem boh. było przenoszenie meldunków do sąsiedniej wioski, zrywanie plakatów komunistycznych i nalepianie w ich miejsce narodowych. Podczas takiej akcji na skrzyżowaniu pojawiło się dwóch żołnierzy, kolega zrywał plakaty, boh. celował z pistoletu w żołnierza.
[00:09:50] Gdy stryj opuścił kryjówkę, boh. przejął obowiązki.
[10:01] Rozkaz zabrania listy wyborczej od sołtysa - sołtys oddał listę, trafiła do dowódcy, był to rok 1946. Wierszyk, który mówili, wieszając plakaty.
[00:13:00] Ojciec był rolnikiem, cała rodzina pomagała na roli. Podczas pracy na polu widać było ostrzał polskiej artylerii w niemieckie samoloty [we wrześniu 1939]. Pierwszego dnia wojny ojciec uciekł za Narew.
[00:14:45] Polska kawaleria ruszająca na Prusy, wspomnienia kawalerzystów. Dziadek dał dla wojska trzy jałówki (jałowizna). O wybuchu wojny rodzina dowiedziała się od gońca z Grabowa.
[00:16:46] Rodzeństwo boh., przed wojną szkoła była w wiosce.
[00:18:30] Wywózki na Syberię po wojnie. Boh. oskarżony o nielegalne posiadanie broni, aresztowanie stryja, brata, boh. się ukrywał. Kontakt z oddziałem „Orła”, boh. przeszedł do partyzantów „Orła”, szef oddziału Kazimierz Lenkiewicz ps. „Warmiak”. Nadali boh. pseudonim „Gołąb”, dali mu pistolet. Akcja ataku partyzantów w stodole – zdrajca Godlewski. Strzelanina z milicją. [+] Działanie w konspiracji. Marsz z komendantem – nie wiedzieli dokąd. Kolejne kryjówki, m. in. u państwa Kowalczyków. [41:40] W Nowej Rudzie postój w chlewiku, śniadanie. Pod talerzem komendant zostawił 80 zł. Odkopanie skrzyni z amunicją w lesie. Miejscowość Brzózki, gdzie znaleźli rannego „Sokoła”.
[00:49:55] boh. ukrywał się 6 lat, ujawnił się 1 lipca 1953 w prokuraturze wojewódzkiej w Białymstoku. Poszedł do UB, gdzie zdał broń. Sześć lat ukrywania się z „palcem na spuście”.
[54:00] Ujawnienie się stryja i „Orła”. „Róg” nie ujawnił się.
[58:37] Pobór do wojska, boh. trafił na Śląsk do kopalni, praca przez 2 lata, kopalnia Murcki w Katowicach
[01:01:40] Okupacja sowiecka, nauka w szkole.
[01:06:20] Koniec wojny: dwóch enkawudzistów wpadło aresztować stryja, wujek zdołał uciec.
[01:07:25] Akcja milicji i UB w Grajewie, mobilizacja partyzantów, kilkaset osób, uderzenie na Grajewo, aby odbić z więzienia „narodowców”, rozstrzelanie ubeków. [+]
[01:08:30] Koniec wojny, kiedy boh. wrócił z wojska, poczuł wolność.
[01:08:40] W wojsku wiedział, że jest obserwowany. Zwerbowano szpicli, aby go obserwowali, jeden z mężczyzn przyznał się do tego, boh. mówił mu, co ma opowiadać do UB na jego temat. [+]
[01:11:50] Jeden z Żydów pasał krowy u gospodarza. Rodzina Filipkowskich ukrywała Żydów. Po wojnie ci Żydzi wyjechali do Ameryki
mehr...
weniger
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Mo. - Fr. 9:00 - 15:00 Uhr
(+48) 22 182 24 75
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Berlin
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
Diese Seite verwendet Cookies. Mehr Informationen
Das Archiv des Pilecki-Instituts sammelt digitalisierte Dokumente über die Schicksale polnischer Bürger*innen, die im 20. Jahrhundert unter zwei totalitären Regimes – dem deutschen und sowjetischen – gelitten haben. Es ist uns gelungen, Digitalisate von Originaldokumenten aus den Archivbeständen vieler polnischer und ausländischer Einrichtungen (u. a. des Bundesarchivs, der United Nations Archives, der britischen National Archives, der polnischen Staatsarchive) zu akquirieren. Wir bauen auf diese Art und Weise ein Wissenszentrum und gleichzeitig ein Zentrum zur komplexen Erforschung des Zweiten Weltkrieges und der doppelten Besatzung in Polen auf. Wir richten uns an Wissenschaftler*innen, Journalist*innen, Kulturschaffende, Familien der Opfer und Zeugen von Gräueltaten sowie an alle an Geschichte interessierte Personen.
Das Internetportal archiwum.instytutpileckiego.pl präsentiert unseren Bestandskatalog in vollem Umfang. Sie können darin eine Volltextsuche durchführen. Sie finden ebenfalls vollständige Beschreibungen der Objekte. Die Inhalte der einzelnen Dokumente können Sie jedoch nur in den Lesesälen der Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau und Berlin einsehen. Sollten Sie Fragen zu unseren Archivbeständen und dem Internetkatalog haben, helfen Ihnen gerne unsere Mitarbeiter*innen weiter. Wenden Sie sich auch an sie, wenn Sie Archivgut mit beschränktem Zugang einsehen möchten.
Teilweise ist die Nutzung unserer Bestände, z. B. der Dokumente aus dem Bundesarchiv oder aus der Stiftung Zentrum KARTA, nur beschränkt möglich – dies hängt mit den Verträgen zwischen unserem Institut und der jeweiligen Institution zusammen. Bevor Sie vor Ort Zugang zum Inhalt der gewünschten Dokumente erhalten, erfüllen Sie bitte die erforderlichen Formalitäten in der Bibliothek und unterzeichnen die entsprechenden Erklärungsformulare. Informationen zur Nutzungsbeschränkung sind in der Benutzungsordnung der Bibliothek zu finden. Vor dem Besuch empfehlen wir Ihnen, dass Sie sich mit dem Umfang und Aufbau unserer Archiv-, Bibliotheks- und audiovisuellen Bestände sowie mit der Besucherordnung und den Nutzungsbedingungen der Sammlung vertraut machen.
Alle Personen, die unsere Bestände nutzen möchten, laden wir in den Hauptsitz des Pilecki-Instituts, ul. Stawki 2 in Warschau ein. Die Bibliothek ist von Montag bis Freitag von 9.00 bis 15.00 Uhr geöffnet. Bitte melden sie sich vor Ihrem Besuch per E-Mail: czytelnia@instytutpileckiego.pl oder telefonisch unter der Nummer (+48) 22 182 24 75 an.
In der Berliner Zweigstelle des Pilecki-Instituts befindet sich die Bibliothek am Pariser Platz 4a. Sie ist von Dienstag bis Freitag von 10.30 bis 17.30 Uhr geöffnet. Ihr Besuch ist nach vorheriger Anmeldung möglich, per E-Mail an bibliothek@pileckiinstitut.de oder telefonisch unter der Nummer (+49) 30 275 78 955.
Bitte lesen Sie unsere Datenschutzerklärung. Mit der Nutzung der Website erklären Sie sich mit ihren Bedingungen einverstanden..