Talaga Jerzy

Świadkowie Epoki

IP/DF/SE/1846

20 stycznia 2023, Warszawa

2:31

Jerzy Stanisław Talaga (ur. 1929, Śniatyń), piłkarz i trener, doktor nauk o wychowaniu fizycznym, wieloletni wykładowca i profesor Akademii Wychowania Fizycznego Józefa Piłsudskiego w Warszawie. Urodzony się w Śniatynie nad Prutem, na Huculszczyźnie, w rejonie Kołomyi, Stanisławowa i Zaleszczyk. W 1930 r. ojciec w związku z pracą przeniósł się do Rzeszowa i tam Jerzy Talaga spędził dzieciństwo. Ojciec był miłośnikiem piłki nożnej i zaszczepił te zainteresowania synowi, który chodził na mecze Resovii. Podczas okupacji był świadkiem meczów drużyn niemieckich i nielegalnych rozgrywek konspiracyjnych. Podczas spotkania Rote Teufeln Nisko z DTSG widział w akcji Ernesta Wilimowskiego, najlepszego polskiego przedwojennego piłkarza. W 1949 r. zdał maturę w I Gimnazjum i Liceum im. St. Konarskiego w Rzeszowie. W latach 1944-1949 był zawodnikiem i działaczem Resovii. W tym czasie został aresztowany przez Urząd Bezpieczeństwa w związku z działalnością w harcerstwie. Po maturze próbował się dostać do szkoły morskiej w Gdyni, ale z przyczyn politycznych został odrzucony. Rozpoczął studia na warszawskiej AWF, które ukończył w 1954 r. W 1976 uzyskał stopień naukowy doktora nauk o wychowaniu fizycznym, broniąc dysertacji poświęconej usytuowania zawodu trenera w społeczeństwie, w 1987 r. został docentem. W 1989 r. w wieku 60 lat przeszedł na wcześniejszą emeryturę. Jako zawodnik grał w barwach Resovii oraz AZS AWF Warszawa. W latach 1952–1954 był kierownikiem organizacyjnym drużyny piłkarskiej AZS-AWF Warszawa. Uzyskując licencję trenera II klasy objął także trzecioligową drużynę AZS-AWF Warszawa, w której występował m.in. Andrzej Strejlau. W latach 1960-1968 był członkiem sekcji młodzieżowej Polskiego Związku Piłki Nożnej. W latach 1971-1973 oraz 1974-1976 był kierownikiem wyszkolenia w PZPN. W latach 1972-1976 pełnił funkcję przewodniczącego Wydziału Szkolenia PZPN. Wraz z Kazimierzem Górskim opracował koncepcję przygotowań reprezentacji Polski w piłce nożnej do Letnich Igrzysk Olimpijskich 1972, gdzie polscy piłkarze zdobyli złoty medal olimpijski. Podczas pracy zawodowej prowadził wykłady i zajęcia dla studentów specjalizacji piłki nożnej w AWF Warszawa, w Białej Podlaskiej (filia AWF Warszawa) oraz w Mielcu. W latach 1991–2010 był redaktorem naczelnym czasopisma fachowego PZPN „Trener”. Był prelegentem na wykładach w ramach kursów dla trenerów w: Szwajcarii, Moskwie, Czechosłowacji, Niemczech, Włoszech, Meksyku oraz w Chinach, a także wykładowcą Instytutu Wychowania Fizycznego i Sportu (IEPS) w Algierze oraz w Szkole Trenerów PZPN w Warszawie, gdzie zasiadał również w radzie programowej. Kształcił ośmiu przyszłych selekcjonerów reprezentacji Polski w piłce nożnej, 43 trenerów PZPN, pracujących następnie z różnorakimi reprezentacjami kraju (olimpijską, młodzieżową, juniorską), ponad 50 trenerów I ligi, ponad 50 – II ligi oraz 15 trenerów koordynatorów okręgowych. Jest twórcą oryginalnego sposobu kształcenia instruktorów i trenerów II klasy piłki nożnej w AWF Warszawa, uwzględniającego pierwsze autorskie opracowanie testu sprawności specjalnej dla kandydatów i studentów specjalizacji. Twórca sekcji piłki nożnej przy AZS-AWF uczestniczącej w rozgrywkach mistrzowskich WOZPN (jako eksperymentalnego warsztatu pracy dla przyszłych trenerów). Autor 25 podręczników i 7 książek (wydanych również w językach obcych: rosyjskim, niemieckim, hiszpańskim, włoskim, greckim i gruzińskim) z zakresu: teorii i metodyki piłki nożnej. Opublikował ponad 150 artykułów w czasopismach krajowych i zagranicznych o tematyce sportowej. Jest malarzem amatorem. Źródła: wywiad własny, Wikipedia (https://pl.wikipedia.org/wiki/Jerzy_Talaga - dostęp: 26.01.2023), „Wychowawca trenerów” [w:] Rzeczpospolita (https://regiony.rp.pl/archiwum/art17615701-wychowawca-trenerow - dostęp: 26.01.2023).
mehr...
weniger

[00:00:07] Autoprezentacja boh. urodzonego w Śniatynie nad Prutem.
[00:00:55] Ojciec był urzędnikiem skarbowym, zajmował się przemytem alkoholu i tytoniu z Rumunii. W 1938 r. przeniesiono się do Rzeszowa – budowa Centralnego Okręgu Przemysłowego. Boh. grał w piłkę nożną w rzeszowskim klubie „Resovia” działającym od 1905 r. Starsze były jedynie kluby lwowskie „Lechia” i „Czarni”. Przed wojną „Resovia” grała w lwowskiej lidze okręgowej – system ligowy w II RP. Ojciec, z urodzenia lwowiak, był kibicem „Resovii”. Zabrał boh. na mecz z „Czarnymi” – okrzyki kibiców – wspomnienie zawodników: Stanisława Barana, Wróbla, Tadeusza Hogendorfa i Mariana Łącza, później aktora.
[00:04:48] W Rzeszowie były dwa kluby żydowskie. Przejawy antysemityzmu – przezwiska, namawianie, by nie kupować u Żydów. Ukraińcy także mieli swoje drużyny, które grały w lwowskiej lidze okręgowej.
[00:07:50] Boh. grał w trampkarzach i juniorach „Resovii”, raz zagrał jako bramkarz w pierwszej drużynie i przepuścił cztery gole. Boh. po wojnie uprawiał lekkoatletykę, brał udział w halowych mistrzostwach Polski w Przemyślu. Gdy zdawał na warszawski AWF, nie miał trudności na egzaminie sprawnościowym.
[00:09:55] Boh. rozpoczął studia na AWF w 1951 r. Klub AZS posiadał wiele sekcji i dobrych zawodników, reprezentantów Polski, olimpijczyków – szacunek dla utytułowanych kolegów. Po studiach boh. dostał nakaz pracy na ukończonej uczelni i pracował ze swoimi profesorami, mistrzami. Nauczano zawodu nauczyciela wychowania fizycznego i trenera. Boh. pracował w Zakładzie Sportowych Gier Zespołowych, którego kierownikiem był Walenty Kłyszejko, trener reprezentacji Polski w koszykówce. Kłyszejko był żołnierzem Dywizji Pancernej gen. Maczka. Kolegą z zakładu był także Zygmunt Kraus, trener drużyny siatkarzy. Trenerem piłki ręcznej był Mieczysław Kamiński. Józef Pachla był wzorem dydaktyka. Rola trenerów AZS.
[00:16:40] W tamtych czasach w Polsce było kilka uczelni sportowych: warszawska Akademia Wychowania Fizycznego, uczelnie w Krakowie, Wrocławiu, Katowicach i Poznaniu były Wyższymi Szkołami Wychowania Fizycznego.
[00:17:20] Boh. był uczniem gimnazjum im. Stanisława Konarskiego w Rzeszowie, jednym z absolwentów był Władysław Sikorski. W szkole była niewielka sala gimnastyczna i podwórko, na lekcjach wf grano w piłkę – poziom lekcji. W szkole nie było SKS-u, za to działała kompania Służby Polsce – musztra wojskowa.
[00:21:50] Gdy wybuchła wojna, boh. mieszkał w Rzeszowie. Miasto nie zostało zbombardowane przez Niemców i nie było zniszczone. We wrześniu 1939 polskie władze uciekały na wschód. Nie było służb porządkowych i otwarto magazyny. Boh. był w tłumie ludzi koło Monopolu Tytoniowego, chciał przynieść do domu papierosy. Zrzucona bomba trafiła w sąsiednią kamienicę zabijając wielu mieszkańców, ale ocaleli ludzie na placu.
[00:25:24] Zachowanie Niemców po zajęciu miasta – porównanie żołnierskich sucharów niemieckich i polskich. Zajęcie wschodnich terenów Polski przez sowietów, sytuacja w Generalnym Gubernatorstwie. Starostą miasta został gestapowiec Ehaus – życie w czasie okupacji, kartki na żywność, prześladowania Polaków. Boh. chodził do szkoły powszechnej, gimnazja zlikwidowano – stosunek Niemców do wykształcenia Polaków. Po wyzwoleniu zaliczał dwie klasy w rok, by nadrobić zaległości. Po maturze dostał się na AWF.
[00:29:03] Choroba Marszałka Piłsudskiego, który był powszechnie lubianym człowiekiem – dywagacje na temat przewrotu majowego. Po śmierci Marszałka relacje były w kronice filmowej i gazetach. Ojciec był piłsudczykiem, po śmierci Piłsudskiego rodzice płakali – nastroje w kraju. Przewozowi trumny pociągiem z Warszawy do Krakowa towarzyszyli ludzie stojący przy torach.
[00:32:08] Boh. i jego rówieśnicy grali w czasie okupacji w piłkę. Mecze rozgrywano w olszynkach nad Wisłą. W Rzeszowie była drużyna piłkarska działająca przy przedwojennej fabryce silników lotniczych, która funkcjonowała także w czasie okupacji jako Flugmotorenwerke, produkując silniki do samolotów niemieckich. Jeden z wicedyrektorów fabryki, Niemiec Papke, stworzył drużynę z Polaków, byłych zawodników rzeszowskiej „Resovii”, którzy grali jako drużyna niemiecka. W czasie okupacji były drużyny złożone z niemieckich żołnierzy i prowadzono rozgrywki o mistrzostwo Generalnego Gubernatorstwa. Rzeszowska drużyna DTSG Reichshof była złożona z żołnierzy Wehrmachtu stacjonujących w dawnych koszarach 17 Pułku Piechoty. Drużyna założona przez dyrektora Papke grała z niemiecką drużyną mecze towarzyskie – sprawa hitlerowskiego pozdrowienia „Sieg Heil”. W Krakowie była mistrzowska drużyna LSV Mollers. Chłopcy przez dziurę w płocie wchodzili na mecze i kibicowali drużynie Wehrmachtu. Niemieccy żołnierze opalali się w olszynkach nad Wisłą. Pewnego dnia do grających chłopaków przyszło kilku żołnierzy, jeden z nich, Ślązak, mówił po polsku. Mecz czterech na czterech zawodników wygrała 3:1 drużyna boh. [+]
[00:40:00] Nastroje po wyzwoleniu – powstanie klubów sportowych, m.in. „Stali” Rzeszów – animozje między kibicami „Resovii” i „Stali”. Rozwijała się lekkoatletyka i piłka nożna – opinia na temat rzeszowskiego sportu. Z Rzeszowa pochodziła Katarzyna Wiśniowska, mistrzyni świata w łucznictwie. Rzeszowska „Stal” grała w pierwszej lidze i zdobyła po wojnie Puchar Polski. Sport skoncentrował się w Mielcu przy fabryce WSK Mielec.
[00:43:22] Sport w Rzeszowie – wybór kierunku studiów. Bliżej była uczelnia w Krakowie, ale boh. wybrał warszawski AWF. Należał tam do sekcji piłki nożnej – kształcenie trenerów i nauczycieli. Wakacje a rozgrywki mistrzowskie. W sekcji byli studenci, którzy potem byli wybitnymi trenerami. Zawodnicy trenowali w zespołach pierwszoligowych „Gwardii” i „Legii”. Z sekcji wyszło siedmiu selekcjonerów reprezentacji Polski, wszyscy trenerzy okręgowi byli absolwentami AWF.
[00:49:22] Boh. był przez dwa lata kierownikiem wyszkolenia w PZPN. Pracował w sztabie przygotowawczym do Igrzysk w 1972 r., gdzie polska reprezentacja zdobyła złoty medal. Trenerem drużyny był Kazimierz Górski, potem byli to absolwenci AWF, m.in. Andrzej Strejlau.
[00:50:22] Boh. studiował w latach 1951-54. Warszawskie uczelnie miały swoje kluby, w których toczyło się życie towarzyskie. Klubem studentów AWF był „Relax”, działał tam kabaret, śpiewała m.in. Maryla Rodowicz. Sekcja piłki nożnej organizowała rozgrywki międzyuczelniane, do ligi należała także drużyna z Akademii Teologii Katolickiej. Mecze odbywały się głównie na terenie AWF, ponieważ inne uczelnie nie miały odpowiednich boisk. Na mecz Politechniki z ATK przyszło wielu studentów zainteresowanych tym, czy przyszli księża będą kląć na boisku.
[00:56:15] Wspomnienia turnieju bokserskiego w 1955 r. Do niewielkiej Hali Gwardii trudno było zdobyć bilety. Polscy bokserzy nie bali się walk z Rosjanami – zwycięstwa Polaków.
[00:58:00] Absolwent AWF mógł mieć dyplom nauczyciela wychowania fizycznego, wybierając specjalizację można było zdobyć tytuł instruktora albo trenera II klasy. W przedwojennym CIWF nie było specjalizacji z piłki nożnej. Po wojnie nie było specjalistów w tej dyscyplinie i PZPN przydzielił uczelni trenerów. Nauczycielami na specjalizacji byli: trener „Gwardii” i „Polonii” Edward Brzozowski, Kazimierz Górski i Ryszard Koncewicz. Boh. zaproponowano pozostanie na uczelni na etacie młodszego asystenta i prowadzenie zajęć dla przyszłych nauczycieli.
[01:01:01] Tematem pracy magisterskiej była analiza strzałów na bramkę na zawodach mistrzowskich. Tematem pracy doktorskiej analiza pozycji społecznej trenerów piłki nożnej. W tamtych czasach nie było podręczników, boh. napisał podręczniki nauczania techniki, taktyki i treningu piłki nożnej – wznowienia i tłumaczenia na inne języki, w tym niemiecki i hiszpański. Boh. pracował na AWF 40 lat i odszedł na wcześniejszą emeryturę.
[01:04:40] Boh. pojechał na Igrzyska Olimpijskie jako kierownik wyszkolenia i członek sztabu przygotowawczego. Boh. był w ośrodku szkoleniowym w Niemczech i przywiózł stamtąd dokumentację, z której skorzystano na Akademii. Dzięki zdobyciu odpowiednich przyrządów utworzono na uczelni znakomicie wyposażony ośrodek szkoleniowy. AWF różniła się od innych uczelni rozbudowaną bazą – boiska, bieżnie.
[01:09:25] Specjalizacja piłki nożnej na rozpoczęcie roku akademickiego organizowała spotkania swoich absolwentów ze studentami. Przyjeżdżali absolwenci z całej Polski i rozgrywano mecz ze studentami, co stało się tradycją uczelni. W drużynie absolwentów grali m.in. reprezentanci Polski, w tym Zbigniew Boniek, Paweł Janas. Po latach rozwiązano drużynę AZS-AWF i zaprzestano spotkań integrujących środowisko. Piłka nożna jako jedyna specjalizacja organizowała zjazdy, na które zapraszano znamienitych gości, np. ministra sportu. Do tej pory odbyły się trzy zjazdy.
[01:14:58] Za sukces zawodowy boh. uważa wykształcenie grona selekcjonerów PZPN i trenerów. Rola trenerów pracujących z uczniami w szkołach. Działalność pisarska boh., którego już jako emeryta zapraszano na liczne konferencje.
[01:18:10] Kontakty z władzami uczelni – boh. jako kierownik Zakładu Sportowych Gier Zespołowych brał udział w posiedzeniach senatu i rad wydziałowych. Rektor Stefan Wołoszyn był sędzią piłkarskim, inny z rektorów zagrał w meczu. Władze uczelni sfinansowały budowę piłkarskiego ośrodka szkoleniowego.
[01:21:40] Po zatrudnieniu na uczelni boh. mieszkał w baraku na terenie AWF razem z innymi młodymi pracownikami. Po ślubie dostał pokój służbowy w budynku niedaleko klubu „Relaks”. Sześć rodzin miało wspólną kuchnię i łazienkę. Kłopoty uczelni z mieszkaniami pracowniczymi. Boh. przeniósł się do dużego mieszkania, ponieważ z USA przyjechał do niego dziadek, który dał mu na to pieniądze.
[01:26:56] Rozważania na temat życia w ustroju komunistycznym, sprawa paszportów i przynależności do partii.
[01:29:40] Boh. miał rodzinę w USA i utrzymywał z nią kontakt listowny. Gdy dostał się do Państwowej Szkoły Morskiej w Gdyni, dowiedziano się o jego korespondencji i po dwóch miesiącach wyrzucono ze szkoły. Za działalność w rzeszowskim harcerstwie i bycie korespondentem harcerskiej służby informacyjnej boh. był aresztowany. Na studia dostał się dzięki pomocy prezesa „Resovii”.
[01:33:00] Przed wojną boh. należał do zuchów, w szkole średniej do ZHP – harcerstwo do 1948 r., gdy nastąpiło zjednoczenie organizacji młodzieżowych. Boh., uczeń szkoły średniej, został aresztowany przez Urząd Bezpieczeństwa. Na strychu kamienicy znaleziono broń, boh. nie wie, do kogo należała, być może była to prowokacja funkcjonariuszy UB. Po kilku tygodniach śledztwa wypuszczono go. Aresztowano też innych harcerzy, należących do Komendy Hufca i Komendy Chorągwi.
[01:37:50] [Fragment niepublikowany na prośbę świadka]
[01:40:41] W latach 50. Kazimierz Górski był jednym z trenerów na studiach, jeszcze nie był trenerem polskiej reprezentacji. Potem boh. spotkał go w PZPN, dokąd oddelegowano go jako kierownika wyszkolenia i szefa trenerów.
[01:43:00] W latach 70. zarząd PZPN składał się głównie z pracowników dwóch resortów: KC PZPR i MSW. Prezesem Związku był Wiesław Ociepka, wiceprezesem Stanisław Nowosielski. Przed Igrzyskami Olimpijskimi w Monachium do PZPN przyszedł docent, pracownik Polskiej Akademii Nauk i przyniósł opracowaną przez siebie strategię dla drużyny trenera Górskiego, która to strategia miała jej zapewnić złoto na olimpiadzie. Docent trafił do boh. i przedstawił mu swój rysunek, na którym było klasyczne rozstawienie zawodników. Boh. pozbył się natręta, ale ten udał się ze skargą do prezesa Ociepki – wezwanie do KC. Jan Szydlak, członek KC, był podobnej postury i ubierał się podobnie jak boh. – salut milicjanta stojącego przy bocznej bramie. Boh. spotkał się z Ociepką – przebieg rozmowy. Reakcja prezesa, gdy dowiedział się, że boh. dostał się do gmachu bez przepustki, wzięty za Szydlaka. [+]
[01:51:20] Przed wyjazdem na olimpiadę Kazimierz Górski miał zdać sprawozdanie i boh. poproszono, by pomógł je napisać, ale Górski nie chciał pomocy. Na zabraniu Zarządu PZPN, na którym omawiano przygotowanie reprezentacji przed olimpiadą, Górski wstając do sprawozdania zaczął sprawdzać kieszenie w poszukiwaniu notatek, a potem wygłosił niezbyt merytoryczną mowę. Jeden z członków zarządu, szef biura paszportowego, uznał to za skandal – odpowiedź Górskiego.
[01:55:10] Kazimierz Górski a jego następca Antoni Piechniczek. Relacje między Górskim a zawodnikami – sukces polskich piłkarzy na Igrzyskach Olimpijskich. Specyfika olimpiady w latach 70. – kulisy sukcesów zawodników z demoludów. Sukcesem był brązowy medal zdobyty przez drużynę w 1974 r. w Mistrzostwach Świata – opinia na temat polskiej drużyny.
[01:57:48] Gdy organizowano drużynę juniorów, boh. spotkał na Bielanach grupkę chłopaków grających w piłkę, między nimi był Andrzej Strejlau, który potem grał w drużynie seniorów. Po maturze dostał się na AWF, gdzie zdobył dyplom trenera. Trenował drużynę AZS-AWF. Boh. był w Sekcji Młodzieżowej PZPN, a potem w Wydziale Szkolenia w Radzie Trenerów i pomógł Strejlauowi dostać reprezentację Polski juniorów, trenował potem reprezentację młodzieżową, a następnie został selekcjonerem reprezentacji narodowej. Praca trenera zależy od tego, z kim pracuje – baza do oceny trenerów.
[02:02:02] Sylwetka Antoniego Piechniczka, który grał w reprezentacji, był dobrym studentem i miał rzetelne przygotowanie do zawodu trenera. Przed pracą z reprezentacją prowadził dobre drużyny. Współcześnie Piechniczek jest autorem książek.
[02:04:30] Na specjalizacji studenci studiów zaocznych mieli mniej godzin od studentów na studiach stacjonarnych. Na studiach zaocznych byli wybitniejsi zawodnicy. Henryk Apostel grał m.in. w reprezentacji Polski, potem był wiceprezesem PZPN. Jerzy Engel nie był wybitnym zawodnikiem, ale zdolnym studentem i trenerem – sukcesy zawodowe.
[02:07:40] Zbigniew Boniek, człowiek z temperamentem, był trenerem krótko – powody rezygnacji. Potem był prezesem PZPN i wiele dla niego zrobił. Janusz Wójcik powtórzył sukces Kazimierza Górskiego, jego drużyna zdobyła srebrny medal na olimpiadzie w Hiszpanii. Sylwetka Wójcika, którego zawodnicy uważali za bardzo dobrego trenera.
[02:09:54] Paweł Janas, zawodnik złotej jedenastki z Igrzysk Olimpijskich, długo pracował z reprezentacją i miał dobre wyniki jako trener. Władysław Stachurski, zawodnik drużyn pierwszoligowych, krótko był trenerem reprezentacji.
[02:11:55] Sukcesy polskiej piłki w latach 70. – kwestia zawodowców i amatorów w sporcie, polityka sportowa w demoludach. Sportowcy byli zatrudniani jako milicjanci, urzędnicy, ponieważ nie zarabiali jako zawodnicy, więc uznawano ich za amatorów. Postawa MKOL. Rozważania na temat drużyny w latach 70. – składowe sukcesów. Według boh. warunki finansowe zawodników we współczesnej piłce są niewspółmierne do ich umiejętności. Trener Górski dostawał pensję urzędniczą – dzisiejsze zarobki selekcjonerów i słabych zawodników. Wpływ pieniędzy na piłkę.
[02:17:40] Boh. nie słyszał o projekcie Igrzysk Nadwiślańskich. Imprezy sportowe i finanse.
[02:19:50] AWF współcześnie – upadek sportu, sprawność fizyczna dzisiejszych studentów. Gdy boh. zdawał na studia, na jedno miejsce było sześciu kandydatów, a egzamin sprawnościowy był trudny. Obecnie są nowe wydziały na uczelni, w tym pielęgniarski. Studenci AWF brali udział w defiladach z okazji 22 Lipca i dobrze się prezentowali. Opinia na temat uczelni – kierunki naukowe. Na niedawny wykład rektora Wita zaproszono rektorów innych uczelni, którzy docenili wiedzę i profesjonalizm mówcy. Obecnie uczelni brakuje profesorów. Na świecie sport uprawia się przy uniwersytetach, w Niemczech są tylko dwie uczelnie sportowe, w Polsce jest ich wiele. Prof. Misiuro, fizjolog, wykładał na AWF i Akademii Medycznej. Kilku kolegów po studiach na AWF studiowało medycynę. Zajęcia na uczelni prowadzili wykładowcy z socjologii, psychologii, pedagogiki. Kadra uczelni.
[02:29:50] Boh. ma „czarny zeszyt”, w którym zanotował 106 określeń piłki – w tym piłkę prostopadłą, skośną, wysoką, złą i dobrą. Pojęcia zagrania i podania.
mehr...
weniger

Potrzuski Kamil

Bolesławski Bartosz

Instytut Pileckiego

Film