Marian Żebrowski (ur. 1933, Popławce k. Grodna) pochodzi z Kresów Wschodnich (obecnie Białoruś). W lutym 1940 r. został wywieziony z matką i rodzeństwem na Syberię, a aresztowany wcześniej ojciec pana Mariana zniknął bez wieści. Na zesłaniu rodzeństwo pracowało w tartaku lub przy wyrębie lasu, matka zajmowała się osiedlową łaźnią (banią). Pan Marian opisuje życie na zsyłce, warunki zamieszkania i pobyt w szpitalu, w którym przebywał razem z braćmi po zarażeniu się tyfusem. Rodzina wróciła do Polski w 1946 roku i osiedliła się na mazurskiej wsi koło Mikołajek. Pan Marian ukończył studia na Politechnice Gdańskiej i do czasu przejścia na emeryturę pracował w branży melioracyjnej.
[00:00:00] - w czasie I wojny światowej ojciec boh. wyjechał do Stanów Zjednoczonych z 2 młodszymi braćmi. Gdy gen. Haller tworzył we Francji polską armię, werbowano ochotników w USA i ojciec się zaciągnął. Uczestniczył w wojnie polsko-bolszewickiej 1920 r. Po demobilizacji dostał przydział działki rolnej na Kresach.
[00:02:00] - ślub rodziców, urządzenie się na Kresach i narodziny siedmiorga dzieci. Boh był trzecim dzieckiem.
[00:03:00] – 17 września 1939 wszystkie instytucje przeorganizowano, usunięto polskich pracowników, zaczęły się aresztowania i prześladowania. Ojciec chciał się przenieść na Kielecczyznę, skąd pochodził, ale nie zdecydował się. W październiku został aresztowany, przewieziony do Białegostoku i wywieziony, potem ślad po nim zaginął.
[00:06:00] - wywózka rodziny 10 lutego 1940. W całej osadzie wojskowej aresztowano mężczyzn, potem resztę rodziny. Po pospiesznym pakowaniu rodzina została przetransportowana sańmi na dworzec kolejowy w Brzostowicy Wielkiej [obecnie Białoruś]. Dzieci wg wieku: Helena, Kazimierz, Mieczysław, boh., Jadwiga, Regina, Józef. W transporcie były głównie rodziny osadników wojskowych i urzędników. Droga trwała ponad 40 dni, panowała ostra zima. Dojechali na miejsce w drugiej połowie marca: Ałtajski Kraj, rejon Krajuszeński [?], 25. uczastek w tajdze.
[00:10:00] - po przyjeździe na miejsce wszędzie trwał wyrąb lasu pod budowę linii kolejowej. Pobliski tartak : szpałzawod (szpał = podkład kolejowy). Warunki życia: baraki drewniane, dawne carskie więzienie, obecnie zamieszkałe przez wysiedlonych. Wszyscy dorośli, zdolni do pracy, musieli pracować w tartaku lub przy wyrębie lasu. Najstarsza siostra, Helena, pracowała w tartaku przy dźwiganiu bali, brat Kazimierz – w obsłudze administracyjnej i zaopatrzeniu. Mały Józek był odnoszony przez mamę do jasle – tygodniowego żłobka/przedszkola oddalonego o 6 km – wracał do rodziców tylko na niedziele. Mama była zatrudniona w bani – łaźni osiedlowej nad rzeką.
[00:16:00] – boh. razem z bratem Mieczysławem pomagali matce nosić w wiadrach wodę z rzeki, zbierać opał do podgrzania wody – wieczorem ludzie mogli się kąpać. Listy do ojca nie dochodziły („adresat wyjechał”), nie było żadnej oficjalnej informacji, gdzie przebywa. Po wojnie dowiedzieli się od współwięźnia, że budował kolej pod Archangielskiem.
[00:19:00] - warunki mieszkaniowe: duży barak, każda rodzina dostała jedno pomieszczenie, po pewnym czasie zlikwidowano ścianki działowe, żeby wszyscy mieszkali razem. Na środku piec – płyta do gotowania posiłków. Kartki na żywność: 0,5 kg chleba dla osoby pracującej, 200 g na niepracujących.
[00:21:00] - w czasie głodu handel wymienny z ludźmi z kołchozów – zamieniali ubrania na ziemniaki i zboże. Dzieci chodziły do tajgi zbierać jagody i grzyby, łowiono też ryby. Zima trwała 6 miesięcy.
[00:25:00] - boh. początkowo chodził do szkoły rosyjskiej, po układzie Sikorski-Majski – polskiej mieszczącej się w baraku. Po wojnie boh. musiał nadrobić zaległości szkolne. Zajęcia dzieci na zsyłce: zabawy (palant), pomoc mamie, noszenie drewna.
[00:29:00] - w tartaku panowała surowa dyscyplina. Lekarz był w odległym uczastku i kontakt z nim był trudny. Boh. oraz jego bracia Mietek i Józio zachorowali na tyfus – dur brzuszny. Trafili do szpitala w Ozerkach, w którym prawie nie było jedzenia i matka musiała ich dokarmiać. Mimo warunków udało im się wyzdrowieć.
[00:32:00] – w nocy wyprawiano się na pola po przemarznięte buraki, z których robiono m.in. syrop. Pod koniec wojny boh. z bratem kupowali ziemniaki od kołchoźników i po przewiezieniu ich z Ozerek do Barnaułu, sprzedawali je.
[00:36:00] – wydawanie paszportów – rodzinę namawiano do przyjęcia rosyjskiej narodowości, ale matka nie dała się nakłonić. 3 maja 1946 r. wyjechali z Ozerek. W opuszczonych przez Polaków barakach zamieszkali Niemcy nadwołżańscy, których Rosjanie zsyłali oskarżając o kolaborację z Niemcami.
[00:41:00] - powrót do domu: trudna droga i głód. Przy granicy w Brześciu widzieli pociągi ze zdobyczami wojennymi jadące w głąb ZSRR. Na przejazd czekali wiele dni. Transport dojechał pod bardzo zniszczony Szczecin. Matka postanowiła pojechać do siostry w Krynkach w woj. białostockim.
[00:44:00] – rodzina osiedliła się w gospodarstwie poniemieckim w okolicy Mikołajek i od sierpnia 1946 r. rozpoczęła pracę na gospodarstwie (lokalizacja gosp. - wieś Zewłągi, gm. Baranowo, dziś gm. Mikołajki, powiat Mrągowo).
[00:45:00] – życie i dorabianie się na gospodarstwie bez ojca było trudne. Rodzina boh. w ramach pomocy z UNRR-y otrzymała konia i krowę. W 1946 r. boh. poszedł do szkoły w Mikołajkach i w dwa lata zaliczył 7-klasową szkołę podstawową. Po liceum w Mrągowie w 1952 r. zdał maturę i rozpoczął studia na Politechnice Gdańskiej na Wydziale Budownictwa Wodnego. Po uzyskaniu dyplomu w 1956 r. rozpoczął pracę w branży melioracyjnej w Mrągowie. Na emeryturę przeszedł w 1991 r.
mehr...
weniger
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Mo. - Fr. 9:00 - 15:00 Uhr
(+48) 22 182 24 75
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Berlin
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
Diese Seite verwendet Cookies. Mehr Informationen
Das Archiv des Pilecki-Instituts sammelt digitalisierte Dokumente über die Schicksale polnischer Bürger*innen, die im 20. Jahrhundert unter zwei totalitären Regimes – dem deutschen und sowjetischen – gelitten haben. Es ist uns gelungen, Digitalisate von Originaldokumenten aus den Archivbeständen vieler polnischer und ausländischer Einrichtungen (u. a. des Bundesarchivs, der United Nations Archives, der britischen National Archives, der polnischen Staatsarchive) zu akquirieren. Wir bauen auf diese Art und Weise ein Wissenszentrum und gleichzeitig ein Zentrum zur komplexen Erforschung des Zweiten Weltkrieges und der doppelten Besatzung in Polen auf. Wir richten uns an Wissenschaftler*innen, Journalist*innen, Kulturschaffende, Familien der Opfer und Zeugen von Gräueltaten sowie an alle an Geschichte interessierte Personen.
Das Internetportal archiwum.instytutpileckiego.pl präsentiert unseren Bestandskatalog in vollem Umfang. Sie können darin eine Volltextsuche durchführen. Sie finden ebenfalls vollständige Beschreibungen der Objekte. Die Inhalte der einzelnen Dokumente können Sie jedoch nur in den Lesesälen der Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau und Berlin einsehen. Sollten Sie Fragen zu unseren Archivbeständen und dem Internetkatalog haben, helfen Ihnen gerne unsere Mitarbeiter*innen weiter. Wenden Sie sich auch an sie, wenn Sie Archivgut mit beschränktem Zugang einsehen möchten.
Teilweise ist die Nutzung unserer Bestände, z. B. der Dokumente aus dem Bundesarchiv oder aus der Stiftung Zentrum KARTA, nur beschränkt möglich – dies hängt mit den Verträgen zwischen unserem Institut und der jeweiligen Institution zusammen. Bevor Sie vor Ort Zugang zum Inhalt der gewünschten Dokumente erhalten, erfüllen Sie bitte die erforderlichen Formalitäten in der Bibliothek und unterzeichnen die entsprechenden Erklärungsformulare. Informationen zur Nutzungsbeschränkung sind in der Benutzungsordnung der Bibliothek zu finden. Vor dem Besuch empfehlen wir Ihnen, dass Sie sich mit dem Umfang und Aufbau unserer Archiv-, Bibliotheks- und audiovisuellen Bestände sowie mit der Besucherordnung und den Nutzungsbedingungen der Sammlung vertraut machen.
Alle Personen, die unsere Bestände nutzen möchten, laden wir in den Hauptsitz des Pilecki-Instituts, ul. Stawki 2 in Warschau ein. Die Bibliothek ist von Montag bis Freitag von 9.00 bis 15.00 Uhr geöffnet. Bitte melden sie sich vor Ihrem Besuch per E-Mail: czytelnia@instytutpileckiego.pl oder telefonisch unter der Nummer (+48) 22 182 24 75 an.
In der Berliner Zweigstelle des Pilecki-Instituts befindet sich die Bibliothek am Pariser Platz 4a. Sie ist von Dienstag bis Freitag von 10.30 bis 17.30 Uhr geöffnet. Ihr Besuch ist nach vorheriger Anmeldung möglich, per E-Mail an bibliothek@pileckiinstitut.de oder telefonisch unter der Nummer (+49) 30 275 78 955.
Bitte lesen Sie unsere Datenschutzerklärung. Mit der Nutzung der Website erklären Sie sich mit ihren Bedingungen einverstanden..